ANTOLOGIO

per la nomo di « armo di Agni »; probable kom refero a la Deo dil fairo e

dil sakrifiko (Agni, NDLR). Ica Deo ofte citesas en la anciena « veda »-ala

raporti. Lo esas ica ipsa armo quan la dei volis interdiktar a la homi. Ni

ja supre savigis lua devastanta efiki, per extrakturi dil « Mausola Purva

». Ica atesto ne povas inventesar ed havas la evo, ni memorigez ico, di

tradiciono estimata ye plura mili de yari ante la nasko di Kristo !

(1) le «veda»: Santa Skriburi dil hinduismo evanta de adminime

triamil e kinacent yari.

(Dimitrios Alexakis)

(Ek Kuriero Internaciona n° 4/2005)

66

MEA VIZITO EN METZ : URBO INTER DU MONDI

Mea familio patrala-latere havas kom origino la regiono di Metz, Lotringia

-est-Francia. Me anke pasabis granda parto de mia infanteso e puereso

en vicina vilajego di ca urbo. Ma pro ke mea genitori livis ica regiono,

kande me evis 14 yari, por instalar su en sud-Francia, ica urbo e lua

regiono divenis stranjera a me, dum tamen restar sat familiara pro la

memoraji di mea tre yuna evo ibe. Pro ke ita regiono esas tre austera ed

havas nemilda klimato, adminime kompare a la altra regioni di Francia,

me ne iris ofte adibe e nur por nelonga tempo. Cayare, me rezolvis

ritrovar mea " radiki ", quale onu dicas nunepoke ed irar por tre kurta

vakancala sejorno ad-ibe, en la skopo ritrovar la loki ube me pasabis mea

yunevo e vidar to quon li divenis.

Me devas tamen, avan omno, explikar, segun posibleso, to quo esas Metz

e lua regiono. Dum la epoko dil Romana Imperio, ol esis parto de la

Romana provinco Gallia (nunatempe Francia) e Romaneskis komplete.

Ma en 406 komencis la tempo dil populmigrado, ed en 451, la urbo

konquestesis dal Huni qui masakris omna habitanti. Pose Metz

ripopulizesis, ma cafoye, per homi de Germanala tribui. Dum plura

yarcenti Metz divenis Germanala e Germane-parolanta urbo, ma pokope

la Romane-parolanti qui ne esabis omna exterminata e qui havis plu alta

civilizala e kulturala nivelo influis la urbo-habitantaro e dum la Mezepoko

Metz divenis bilingua urbo ube Latinida dialekto preponderis. Tamen, pos

la partigo dil Imperio di Karolus la Granda (843), la regiono Lotringia qua

kontenas Metz divenis parto de la lora Germana Imperio ed ol esis

restonta Germana dum longa tempo. Dum la XIIIma yarcento, la linguo

di la rejo di Francia divenabis tante prestijoza ke la Romane- parolanta

Metzani rezolvis adoptar ol kom skribita linguo, nam lia dialekto esis

proxima ad ica linguo.

En la XVIma yarcento kande eventis la religiala Reformo da Luther,

preske omna Germane-parolanti divenis protestanta dum ke la France-

parolanti restis katolika.

En 1552, pro komplikita intrigi e kun la kompliceso da Germana

protestanta princi, qui volis krear problemi e desfacilaji a la katolika

Germana Imperiestro, Metz, same kam du altra Lotringiana urbi (Toul e

Verdun) okupesis dal Franci. La esforci dal Imperiestro por rikonquestar

olu esis vana, nam la France-parolanti esis favoroza a la rejo di Francia

e la Germani esis protestanta enemika a la Imperiestro.

Pos la milito durinta dum triadek yari (1618-1648) Metz divenis definitive

parto de la rejio Francia. En 1685, Rejo Louis XIV supresis la Nantes-

edikto di 1598, qua grantabis la kulto-libereso a la protestanti. Lore,

quankam ico ne esis la intenco di ta aranjuro, omna protestanti qui esis

anke Germane-parolanti livis la urbo e refujis a Germana protestanta

67

regioni (precipue a Berlin). Tale ica urbo divenis dum du yarcenti pure

Franca e Latinida urbo, quaze la Germana Mezepoko ne existabus.

Ico duris til 1870, kande Francia tote neprudente deklaris milito a tre

bone armizita e militistale organizita Prusia. Prusia qua sucesis, danke

ita milito, organizar unionita Germania, vinkis, e la provinco Alzacia-

Lotringia di qua Metz e lua cirkumajo esis parto anexesis a Germania. La

homi qui ne deziris divenar Germani darfis departar. Pokope granda

parto de la Franca habitantaro livis ica urbo e remplasesis da Germani

nomizita «altreichdeutsche» (Germani dil anciena Imperio) t.e. Germani

qui venis de regioni qui ja esis Germana ante la anexo di Alzacia-Lotringia

e da Germane-parolanta Lotringiani.

En 1914, kande eruptis la unesma mondomilito, on povas pensar ke til

80% de la habitantaro konsistis ek Germani e Germane-parolanta

Lotringiani. La restanta France-parolanti duris parolar France inter su,

ma divenabis bilingua. Tale Metz ye 1910, cirkume, divenabis autentika

Germana urbo. Ne esis same en la vicina urbeti e vilaji ube la Germani

poke instalesis ed ube on duris parolar nur France. La periodo dil IIma

Germana Imperio inter 1871 e 1914 esis periodo di granda prospero e la

Germani ediktis ecelanta sociala legaro tre avancita kompare a la cetera

Europana landi, e mem a la tota mondo. La urbo Metz developesis

grande, e nova bela quarteri konstruktesis segun la Germana stilo di ca