ANTOLOGIO

unesma mondo-milito), cafoye me konstatis kun astono ke la vizajo dil

santo modifikesis e ke ne plus esas traco di Wilhelm II. Pro quo

desaparigir ica historiala folklorajo ? Dum ke on tolerabis ol dum longa

tempo !? Ica misterion me ne povis klarigar e me tre astonis mea kuzulo

plu tarde kande me raportis a lu ica fakto.

Marchante sur la pitoreska ed anciena katedralo-placo, me vidis desnova

vendeyo de libri che qua onu povis vidar ye la vetrino mikra afisho ube

montresis Germana laboranti e militisti en Metz dum la tempo dil anexo

a Germania, ye 1900 cirkume. Me vidis anke grupo de Slave-parolanta

yuni misterioze nur nigre e blanke vestizita qui iris a dometo proxim la

katedralo por entraprezar guidata vizito dil katedralo e dil urbo. Irante

a la stradi nefora de la Deo-domo, me vidis tre anciena quarteri tamen

bone mantenata e tre komercanta.

Tandem, ante retroirar a la hotelo, me rezolvis irar a la placo dil

fervoyala staciono. Ibe, on povas bone vidar la fervoyala staciono e la

vicinesanta quarteri. La staciono-konstrukturo esas ulo tre aparta, segun

la stilo Romana-Bizancana tre segun-moda en la Imperio di Sinioro

Imperiestro Wilhelm II, ico esas pezoza ma ne sen fantazio, nome on

vidas multa skulturi qui supozesas reprezentar ceni di Germana legendi

e Mezepokala literaturo ed anke ceni ube montresis Germana voyajanti

dum la XIXma yarcento. La edifici dil vicinesanta quarteri esas en la sama

stilo qua pensigas da me prefere pri nord-Germania kam pri Francia.

Malgre ico, nulaloke, me audis parolar Germane. Dum la posdimezo, me

iris a la vilajo Rozérieulles ube mea genitori habitis dum mea infanteso

e qua esis anke la rezideyo di mea geavi patrala-latere. Me acensis kolino

e trairis la vilajo Sainte Ruffine, qua preske restis nechanjita depos mea

puereso. On povas vidar de-ibe agreabla presque montala peizajo.

Ica vilajo esis anke (dum mea puereso) famoza pro ke ante la unesma

mondo-milito, lua habitanti, quankam France-parolanti, divenabis

fervoroza e mem fanatika Germana patrioti. Ma li esis unika kazo en la

regiono e la altra France-parolanta vilaji ed urbeti esis multe min

entuziasmoza pri lia nova nacionaleso.

Pos trairir granda choseo, me arivis a la vilajo Rozérieulles (Germane :

Roseringen), me preterpasis la tombeyo ed acensis la anciena stradeto,

trairata per rivereto, qua duktis a la domo di mea geavi. Nulo chanjis

depos mea infanteso, nur omno kelke pluoldeskis. Omna stradeti quin

70

me trairis restabis same kam oli esis kinadek yari ante nun. Nula

stranjera enmigranti videblesis, nur homi di Europana gento.

Me iris sur voyeti qui duktis a boski e monteto nomita " Foyo " vorto qua

signifikas " la foliizito " en la anciena Latinida Lotringiana dialekto

(dialekto ne plus parolata depos longa tempo) pro ke ica altajo esas

provizita per multa arbori. Mea memoraji prizentis a me ulo agreabla,

ma me esis kelke deceptita per la realajo. Nulo, fakte, esis diferanta de

mea memoraji, nur la peizajo esis sen gracio, kelke pezoza e nule

charmiva (tale adminime semblis a me), malgre la nefushita naturo,

malgre la arbori e la videbla kolini. Ulo nedefinebla mankis por adportar

beleso ad ica naturala kadro, qua povabus esar tre agreabla. Kad esis la

oldacha e nepleziva arkitekturo dil vilajo qua fushis omno ? Me ne savas,

ma me konjektas ke probable, yes.

Detalon me remarkis sur rurala voyeto cirkondanta agri, nome olim, dum

mea infanteso, videblesis granda bronza krucifixo kun Kristo-statuo. Lore

la statuo esis ruptita, nun omno esis reparita ed en bona stando. Sub la

krucifixo trovesas soklo ube esis epigrafo en la Latina. Ica enskriburo esas

bone mantenata e lektebla ankore nun. Ol evas de 1890, cirkume. Esas

plura tala religiala (e kelkafoye nereligiala) statui e simbolo qui evas de

ta tempo ed esas en la Latina. Me konjektas ke la lokala autoritatozi ne

volis enskribigar ulo en la Germana qua esis tote stranjera e kelkafoye

nekomprenata linguo da la plu multa lokani. E poke prizata da li. Altra-

latere, la Germana autoritatozi nulatempe aceptabus ulo en stranjera

linguo, pluse di enemika lando, sur la Germana teritorio, do la Latina

esis meza solvuro qua posibligis evitar la Germana (e la Franca) e qua

esis la linguo di la lore (en ica regiono) tre povoza e respektata katolika

Eklezio. La kulturozi di ca epoko e la sacerdoti savis la Latina ed

eventuale povis tradukar la Latina frazi a min edukata homi, dum ke la

Germana autoritatozi ne opozesis a texti redaktita en neutra e prestijoza

idiomo ed aceptis kredar la fiktivajo di la Latina kom linguo dil Eklezio e

di supera kulturo.

Ye la sequanta dio, me vizitis la urbeto Moulins les Metz (ye tri kilometeri

de Rozérieulles) ube me pasabis mea puereso. Esis plu multa chanji ibe

ed ica plu aktiva loko, kelke moderneskis kun multa ne-Europana

enmigranti. Tamen, ol esis bone rikonocebla ma sen granda intereso.