Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Темир –Канат турагым,

Терезеде чырагым.

Көңдөй жерим турагым.

Көкүрөктө чырагым.

КӨНӨЧӨКТҮН КОЛ КИТЕП

Көнөчөктүн кол китеп,

Көөнөрбөс жагы мол китеп.

Баястан ата тарыхын,

Баяндаган бул китеп.

Айман ата тарыхын,

Айтып берген бу китеп.

Курумшу ата тарыхын,

Куруп берген бу китеп.

Беккулу элдин кол китеп,

Березеси көп китеп.

Торгой ата тарыхын,

Тоо-талаанын баянынан,

Аян айткан бу китеп.

Канай ата тарыхын,

Качанкынын баянын,

Кайтпастардын аянын,

Кабар кылган кол китеп.

Курумшудан Койсойбос,

Кеп курбасак такыр болбос.

Курумшудан Ураалы,

Көтөрүп чыккан ураанды.

Арт ата, Босток чабышып,

Көзгө чабаар аталды.

Боордо өскөн Боргөтөн,

Боолотуп сөздү түшүргөн,

Укмуштанткан уламыш,

Уккан адам түшүнгөн.

Таабий ата сөзүндө,

Тарыхтын түбү түптөлгөн

Тажабай улам уга берип,

Тамшана келип сүйүнөм.

Сан жылкылуу Атыгай,

Саан жылкы айдап шашылды ай,

Сабалаган жылкыдай,

Санжыраны айтышмай.

Ай туяктуу жылкы ай,

Абалкыдан тартышмай.

Көп жылкылуу Бугубай,

Көнөчөк элдин бугу ай.

Көөнөрбөс жашоо сырынан,

Көп жагы калды айтылбай.

Кайтыш болгон туугандардын,

Кабарын айткан бу китеп.

Жоокерлердин арманы бар,

Жоромолдуу жорго китеп.

Акун ата тарыхын,

Аңыз кылган бу китеп.

Жаштыкты эске салдырган,

Жаңырыгы бар китеп.

Тууганын эстеп ыйлаткан,

Турак жайын сагынткан.

Качанкынын баянын,

Кабар кылып уланткан,

Кабарчы китеп, бу китеп.

Агалардын жоругу

Жылмайтып күлдүргөн.

Кудулдардын арасында,

Кусмидин аба көрүнгөн.

Ойго койбой кеп салып,

Орозо ата бөлүнгөн.

Кубантып киши күлдүрүп

Кубат чачкан кол китеп.

Тешик-Көл, Борду тарапты,

Телмирип улам каранткан,

Арпа Тектир, Ат Жайлоого,

Ат бороюн салдырган.

Бабалардын конушунан,

Баян берген кол китеп.

Түмөнбай ата тарыхын,

Түгөлдөгөн бу китеп.

Акбоздун кунуна,

Алмашылгыс бу китеп.

Көнөчөктүн кол китеп,

Көөнөрбөс жагы мол китеп.

Сөзү сөгүлбөс,

Кеби кемибес.

Айтканы арыбас,

Ак санаасы карыбас.

***

Караандуу айлым Темир-Канатым

Кан жанымда сен айланып турасың.

Кийинки кезде барбай калдым өзүңө,

Кирди чыкты мүшкүл тура бу дүйнө.

Киндик каным таамп каралдым,

.Ой санаамда түбөлүккө жашайсың.

Күндөй болгшон туулган жерим аймагым

Күүгө айланып жүрөгүмдө сен барсың.

Мен сага каттабай калган күндө да,

Медерим деп мени эскере жүргүнүң.

Ырыстуу айлым Темир Канатты,

Ырга айлантып энекемдей сүйчүмүн.

КУРАН

Арбактар чын дүйнөдө,

Өмүр сүрүп жүрүшөтт.

Көзү ачык кээ бир адамдар,

Көрүшөт да сүйлөшөт.

Алыс узап кеткендерди,

Кээ бир кезде эстесек.

Кудуретин баалай жүрөлү,

Куран окуп кез-кезек.

Өмүрдөн өтүп кетебиз,

Өлбөй турган жан барбы.

Биз баарыбыз сезебиз

Бир баштагы арманды

ДҮЙНӨ ЭЛДЕРИНИН ДИНДЕРИ

Дүйнө элдеринде эң белгилүү диндери жана алардын ар биринин ыйык китептери бар. Кээ бир диндин ыйык чыгармасы катары бир канча китептер окулат.

Байыркы кыргыздар Теңирчилик динине сыйынышка. Алар бир жерден экинчи жерге көчүп жүоүшкөн. Теңирчилик дана бул жаратылыш болуп эсептелет. Алар: тоого, сууга, жылдызга, айга жана башка жаратылыштын элементтери болгон. Бир четинен бул деле туура болгон. Жаратылыштан ыйык эмне бар. Бул 5- 12 кылымдардын айланасы болуш керек. Айрымдары шаманизм динине да сыйынышкан. Бирок Теңирчилик дининде китеп болгон эмес сыйынуу ооз эки түрүндө жүргүзүлгөн. Ар бир динде китеп болсо ал муундан-муунга кала берип адамдар ошол китепти окуп сыйынышат. Кийинчереек будпарас ( Буддизм) динине кирип кетишкен. Бул 5- 10 кылымдар болуш керек.

Эң кеңири тараган китептер, каапырлардын Инжил, жүйүттөрдүн: Эски осуят жана Жаңы осуяты. Бул китептерди бир канча пайгамбарлар жазышкан. Алар библия же библиотека, бизче китепкана, «китептер» деген сөздөн келип чыккан. Бул чыгармада бир канча китептерди биириктирип бир китепти түзүшкөн. Ал байыркы грек жана еврей тилинде жазылган. Аны кыргыздар Ыйык китеп деп чыгарып жүрүшөт. Бул китепте санжыра, дастан, ырлар, учкул сөздөр деги эмне деген чыгармалар жок. Аны шашпай окуган адамдын көзү ачылат. Ал эки салаага бөлүнөт. Байркы осуят. Мусулманча- Тоорат китеби. Экинчи китеби Жаңы осуят-Инжил. Дүйнөгө болгон түшүнүгү арбыйт. Айрыкча Соломон же, Сулайман пайгамбардын осуят китеби, ырлары азыркы кезде окумуштуулардын башын катырып кандай акылмандык менен жазылганы ойлондуруп келет.

      Инди элинде «Веда» ал чыгармада «Катха Упанишады» китеби адамды ойлондурган

кереметтүү китептердин бири. Инди элинде «Рамаяна» же «Махабарата» китеби да эң кызыктуу китептерден турат. Ошондой эле Инди элинде өтө ыйык китеби Бхагавад Гитада киетби өтө салмактуу жана олуттуу оорунда турат. Замшуддарда «Авеста» китеби да колдон түшүрбөй окула турган китеп. Анда учкул сөздөр, осуяттар биринин артынан бири келип окуган адамдын жан дүйнөсүн көз карашын кеңейтет. Ал эми чыгышта эң кеңири тараган будда дини да кызыктуу буга көптөгөн элдер кирип, алардын да эң сонун чыгармалары бар. Ошол эле чыгышта Конфуций дини ушул улуу ойчулдун атынан пайда болгон дин.

Анын осуяттары, акылман учкул сөздөрү өзүнчө бир керемет.