Бурятские народные сказки. Бытовые

— Би танда гурбан таабари хэмнц. Тэрэ таабари хэи таанаб, тэрэтнай унагаа абаха. гле ерээд намда хэлэхэт. Иимэнд таабари: нэгэниинь: дэлхэй дээрэ юун хурсаб? Хоёртхинь: дэлхэй дээрэ юун таргам? Гурбатхинь: дэлхэй дээ-рэ юун хурданби? Энээнээ таагаад ерэхэт. гл глгр ерэхэт.

Гэр гэртээ хариба хоюулаа. Баян Бардуунай гэртээ ошоод,

гурбан хбдтээ хэлэбэ:

— Тайшаа ноён манда иимэ таабари г, таахыемнай, тааг-

ты.

Ехэ хбниинь:

— Би таагааб, — гэбэ, — Дэлхэй дээрэ юун хурсаб? гы, манайда тон хурса бриитэб бии, хнэй нэгэ ноопо' эрэ дээрынь табихада таа отолдог юм. Энээнпээ хурса юума хаанаш байха угы.

Барандаа:

— Зб даа, зб даа.

Нэгэ таабари таагдаа. Хоёртхинь: дэлхэй дээрэ юун тар-

ганби гээ.

Дунда хбниинь:

— Би таагааб, — гэнэ. — гы, манайда нэгэ тон тарган эмэ гахай бии. Ууса дээрээ уугаад ябана, бодожо шадна гы.

Энээнээ тарган юума дэлхэй дээрэ гы ондоо юума.

— , зб даа, таагдаа.

Гурбадахн таабаринь: дэлхэй дээрэ юун хурдам?

Бага хбниинь хэлэнэ:

— Би таагааб. гы, манайда хрин зээрдэ морин бии, тон хурдан, хни унаад ябахадань шэхээр шууяад ад. ти татана.

— е, зб даа, зб даа, таагдаа.

Таабаряа таажа дуудаад амарба. гытэй Баламджа гэртээ

ерээд ганса басагандаа хэлэбэ:

— Манда тайшаа ноён гурбан таабари г, таахыемнай.

Хайшан гэжэ таахаб даа.

Тиихэдэнь басаганиинь хэлэбэ:

— Баабай, амаржа унтагты, би гл танай ошохо хэлээд хэб, — гэбэ.

Баламджа амаржа унтаба. гл эртэ бодобод. Басаганиинь баабайдаа хэлэжэ угэбэ:

— Дэлхэй дээрэ хурса юунби? Хаанай хуули зарлиг. Хосрт-

хины дэлхэй дээрэ юун тарганби? Дэлхэй тарган. i урбатхниь: дэлхэй дээрэ юун хурданбн? Хнэй анаан хурдан.

глввннинь хоюулаа тайшаада ошобо. Баламджа Бардуунай

хоёр. Гайшаагайда ороод баян Бардуунай хоймортонь ууба, угытэй Баламджа дэндэнь согсойгоод бдэг дээрэ ууба; Тайшаа ноён ураба: щ

— Хэн таагааб таабаряа? — гэжэ.

— Ба таагааб, — гэбэ баян Бардуунай.

— Юун? — гэжэ тайшаа ураба.

— Дэлхэй дээрэ юун хурсаб гэхэдэ, манайда тон хурса бринтэб бия, тэрээнээ Хурса юумэн дэлхэй дээрэ гы. Хоёрт-хинь, дэлхэй дээрэ юун тарган бэ гэхэдэ, манайда нэгэ эмэ гахан бии, уусаа даахабэй, ууса дээрээ ябаха юм. Тэрээнээ тарган юумэ дэлхэй дээрэ байха гы. Гурбатхинь: дэлхэй дээр юун хурдан бииб гэхэдэ, манайда нэгэ хурин зээрдэ бии, хнэй унаад ябахада шэхэн шууяха, альти татаха юм. Тэрээнээ хурдан юумэн дэлхэй дээрэ угы..

Тайшаа хэлэбэ:

— Шя Баламджа юун гэжэ таагаабши? Угытэй Баламджа хл дээрээ бодоод хэлэбэ:

— Дэлхэй дээрэ юун хурсаб гэхэдэ, ноённ хуули, хаанн зарлиг. Хоёртхинь, дэлхэй дээрэ юун тарганби гэхэдэ, макай дэлхэй. Гурбатхинь, дэлхэй дээрэ юун хурданбн гэхэдэ, хуу-нэй анаан хурдан, — гэбэ.

Тайшаа ноён хэлэбэ:

— Унаган угытэй Баламджынти, таабаряа таагаа Баламджа. Бардуунай, ши юуш таагаагйш., Унагыень гэ. Баламджа, угл манайда ерэхэш. Морёор ерэккэйш, ябагаар ерэхкэйш, > харгыгаар ябаккэйш, хубсаагй ерэккэйш, хубсаатай ерэккэйш, гуйлгагуй ерэккэйш, гуйлгатай ерэккэйш, только ерээн " байхаш манайда.

глвниинь Баламджа ерэбэ. Ямаа унаад ерэбэ, харгын да- лай дээгр ерэбэ. Хубсаатайш ерээгй, хубсаагйш ерээгуй, загаани гльмр орёогоод ерээ. Гуйлгатай ерээгй, гуйлгагй 3 ерээгуй. Амида боро шубуу баряад ерээ. Шубуугаа тайшаада, гэбэ. Тайшаае гартаа абамсаар, шубууниинь ннидтёо: Гуйл-гаш болбогй, гуйлга гыш болбогй. Зай, дуудаба. Тайшаа ноён ш хэлэбэ:

— Угл би танайда ошохоб. Эрэ хэр аагаад, эльгэн тараг буреэд байхаш.

глниинь тайшаа ноён ерэбэ. Баламджа орондоо унтажа хэбтэбэ. Тайшаа ноён газаань ерээд хайхирба. Баламджын басаган гарба.

— Баабайш хаанаб? Юундэ гарнагйб?

— гэй, тайшаа ноён, — гэжэ басаган хэлэжэ байна, — Баабаймнай энэ ни хблээд гараха ^аргагй.

— Эрэ хун хайшан гээд хбулхэб? — гэжэ тайшаа хэлэбэ. щ Тиихэдэнь басаган хэлэбэ:

46

гэй, та тайшаа ноён, юу хэлээбта? Эрэ хэр аажа,

эльгэн тараг брихэ гэжэ.

Тайшаа ноён ама гэй байшана. Дуудаа. глниннь, хойто дэрынь хоёр солдадые эльгээбэ.

— Ошогты Баламджында, ороод зээд ерэгты, юу хэжэ

байнаб?

Хоёр солдат ерэбэ. Газаань байгаад морин дээрээ уугаад

хайхирба:

— Морёо хаанаа уяад орохобибди?

Басаган хэлэбэ:

— Саанатнай бл нажар хоёр байха, тэрээнээ морёо

уяад орогты.

Хоёр солдат бэдэрбэ бл нажар хоёрые, юун гээшэ байха

юм хаб гэлсэбэ. Олоогй. Ороош гы гэдэргээ ошобо. Та'йшаМ

да хэлэбэ:

— Газаань байгаад морёо хаанаа уяхабнбди гээмнай, саанатнай бл нажар хоёр байха, тэрээнээ уяад орогты гээ. Бидэ олоогйбда.

— Шарга тэргэ хоёр хэбтээ г? — гэбэ тайшаа.

— Балархай шарга тэргэ хоёр хэбтэнэ эн, бидэ мэдэнгп хрч ер'ээбди. \

Энэ Баламджын басагаар тайшаа ноён бэри хэжэ хбгээ гэрлулжэ, угытэй Баламджатай худа ураг боложо жаргаба.

11. СЭСЭН БЭРИ

Урда сагта ганса хбтэй убэгэн эмэгэн

хоёр ууан юм гэхэ. Нэгэтэбэрии буул-

гажа хбгээ гэр айл болгоод байтараа, нэгэ глгр бэгэ-нэй хониёо буртэхэдэн, нэгэ ямааниин угэй байба ха! Тиихэдэнь убэгЭн хбнэйдээ ошожо, бэридээ хэлэнэ:

— Зай, бэри, нэгэ ямаамнай гэй байна. Бэдэржэ ерэхэ болоо гээшэ гуш?