Бурятские народные сказки. Бытовые

Бэрннь зай гэжэ ямаадаа бэдэрхээ ошобо ха. Тнин яба яба-аар арай гэжэ олоходонь, ямааеын уанай саада тээ, нэгэ мо-доной оёорто шоно эдижэрхиэн байхадан, бэри. гэдэргээ шам-дуу ерэжэ, эсэгэдээ хэлэхэ гэхэдээ, трэдэ Шоно, Уан, Модой гэжэ нэрэтэй хндтэ мргээн байан аад. юунш гэжэ хэлэ-хэеэ ойлгожо ядаба. Байжа байтараа эсэгэдээ хэлэбэ:

— Аба. ойлгооройгты трэдэ мргээн зоноо нэрэлхэ арга угэй байна. Урадхалайсаана маардагымнай улидаг эдижэрхи-эн байна, — гэбэ ха.

Тиин тнээ хойшо тэрэ бэри ехэ сэсэн бэри>гэжэ тоолог-доо эн ха.

12. РЕБИИ ХААН

Ребии гэжэ хаан байгаа эн. Арайш гэжэ хбтэй болоходоо, эрьюу мунхаг хб-тэй болоо эн. Хаан триим эжэлжэ шадахойм байна гэжэ, хари грэнээ ханн нухэр бэдэржэ оложо ухиим хадаа гэжэ а-нана. "Хари гурэн соо тиимэ ухааитай хмнай олдожо ухэнь ямар бээ?" — гэжэ асууба. Тиигээд юугээ, рэёо албата зон соогоо бэдэрхэ гэхэдээ хайшан гэжэ сэсэн, ухаантай сиб бэ-дэрхэ бэлэй гэжэ.

Нэгэ талада гаа тэрэ хаанай грэн хадатай байан, хада-яа урда талада гаа ехэ талатай байан Зон гаа, албата ао-." ниин урда таладаа уужа байан. Хойто таладань хадаа юун байан, талатай байан, хгй. Тэрэ хада дээрээ гаа ехэ олон юумэ панажа байжа хэбэ, юумэ болони хуу бтээбэ, онин хадаа музей гаргажа бэлдэбэ. Тиигээд тнээ хэжэ дргээд лэ, албата зоноо нлгэхэ ара таладаа гэжэ тиижэ мэдээлгэн-дээ ябуулаа. Тэдэнь яба ябааар ижэ дуудаха болобо. Нл-гэ нлгэээр нлгээд лэ, амитан нжэ дрээ гэжэ амьтанаа нэн хойно (хаандаа) ерэжэ хэлэбэ. Ерэжэ хэлэхэдэнь: "Нэгэ хун юумэ хэлэжэ гараха хун угээмаа даа", — гэжэ ууна. Хада дорооон гаа, дабаан дорооон гаа хн ээр ээр гэлдэбэ. Хлеэгээд ууна юун гаршархиимааб гэжэ.

Нэгэ у б гон хэрээ бухаяа унааи, нэгэ теэбээн неэгээ уна-ан гаршарбэ. Гаршэрхэдээ: "Хаан баабайн бтэээн юумэ гэжэ ехэ гоёымхиим даа", — гэжэ эхэ эсэгэ хоёрнии хаража байна. Басаган буруу дээрэээ буугаагой, буруу дээрээ уугаад лэ: "Хаан баабай панажа байжа хээншье аа, пара наран хоёри бтээгээгой энштаа, бодон бодон хээншье аа, бодо ямаан хоёри бтээгээ энштаа", — гэжэ. Иижэ хэлээд ябашоо.

Тиигээд хаан гараад хаража, мун пара наран хоёрынь у гээ

байба, Бодон гэжэ хэпэн бодо ямаан хоёрынь угээ.

• Зай, энэ хни хойнопоон хаана ошожо бууба, ошшо зээд ерэ, буупан газарынь мэдээд ерэ, — гэжэ нэгэ хууеэ ябуу-даа — Хаана гэр барааяа барьна, — гэжэ.

Теэд саада бнидээ гараад, нэгэ болдог дээрэ хашаа тулгаад урса гэр баряа гэн даа. Тэрэ болдогынь хадаа урдаа, убэр тала-' даа лээтэй байпан, тэрэ лээндэнь хашаад гэр баряа. Нхп: хниинь ерээд хэлэнэ даа: "Тиимэ хун, тиимэ газарта бууба". — 1 гэжэ. Нэгэ х эльгээгээ манайда ер гэжэ, тэрэ бгэниие ер гэ- J жэ: "Гутаатай гэхэдэ гутаагээ зангаар, дэгэлтэй гэхэдэ дэ-гэлгээ зангаар, малгайтай гэхэдэ малгайгээ зангаар, малгайгээ! гэхэдэ малгайтай зангаар, харгыгаар гэхэдэ угээ зангаар, хар-гыгээ гэхэдэ харгытай ерэ", — гэжэ. "Гутаатай гэхэдэ гутла-гээ зангаар, дэгэлтэй гэхэдэ дЭгэлгээ зангаар. малгайтай гэхэдэ малгайгээ зангаар, малгайгээ гэхэдэ малгайтай зангаар, харгыгаар гэхэдэ угээ зангаар, харгыгээ гэхэдэ харгытай зангаар хайшан гэжэ ошохым гээшэм", — гэжэ убгэн хэлэнэ.

Гурба хоноод бгэниинь, эсэгэнь тхеэржэ байна ябхаяа.1 хнниинь хэлэнэ: "Гуталаа таила, оймоо мдд яба. Дэгэ-лээ тайлаад, самсаараа яба. Малгайгаа абаад гаа, пулаад боо-гоод яба. рэн хл харгын гол соо гэшхээд, рэн хл л харгын далан дээрэ гэшхээд. ябаарай. Хааиайдаа хурд'^ рэн хл гэр соо гэшхээд, рэн хл газаа гэшхээд, урэн гараа досоо оруулаад, рэн гараа газаа байлгаадц "Хаан баабай, гэр бараанда ороходо болохо г?" — гээрэй.

Тиигээд яахалаарнь нхи бгэншни ошобо даа, рэн ху-' л харгын гол соо гэшхээд, рэн хл харгын хддэ, гэшхэжэ. Ошоод лэ рэн гараа оруулаад, рэн гараа газаа байлгаад:

— Хаан баабай, гэр бараанда ороходо болохо г? — гэжэ.

— Болохо, болохо, — гээд оруулаад лэ, дэгэл хубсаа асар-жа мэдхэжэ, олон зйлын эдеэ асаржа табяад лэ:

— Ямар солотой, ямар табинтай, юун хмши? — гэжэ байгаад, — хды хрхэн хбтэй, хды ритэйбши? — гэжэ байгаад, — хбншни хдытэйб, хиншни хдытэйб? — гэжэ by-раа.

— Хбнгйб, ганса хитэйб, химни хадаа хорин гурба-тай боложо байна, — гэжэ.

Яаха арггой юумэ жэмэс табиж, а эдеэллээд: Гурба хоноод би ошохоб, — гэжэ, — нэгэ эрэ хэри сгээр эльгэн тараг б-реэд байгаарайш, нэээр дэээ томоод байгаарайш, — гэжэ яаха арггой нхи юумэ хмэ, зэм, гурим, арггой ехымэз ашажа гд лэ*, дэгэл хубсаа мэдхд лэ, тэрээнээ уруу-' лаад ла хргэжэ ошоо. Нэгэ мори худадаа юумэ ашахые гед лэ.

— Хари энэнь юум бэ даа, эдьхэш юумэ г, хараадш уу-хыемээ у гэнэ гу даа, иимыемээ г,— гэжэ.

ш

— Энэш зэм гээшэ, энэш гурим гээшэ, энэш хэр гээшэ*