Бурятские народные сказки. Бытовые

энэш шарба гээшэ, — гэжэ хиниинь бултыень таняад ла, дэ* лээд ла. Тиигээд мнхи бгэншни гайхажал баяна, хайшан гэжэ эрэ хэри с хаанааа оложо бэлдзхиим, увэээр хайшан гээд аргамжа томохым. Тиигээд гурба хоног соо гайхажа байхадань, хиниинь эсэгэдээ хэлэнэ: Хагда тээгээд ерэ, — r" v жэ. Хагдаа тээлгзжэ асараад лэ, тэрэнээ аргамжа зангаар хаг-даяа томожо ерээд лэ, хотогой модон дээрэ табяад ла, а'паа-гаадьхалаарнь, тэрэ хуурай хагданш a ha ад ла, нээн томор-той ёоороо байшаба модон Дээрэ. Тиигээд лэ эсэгэеэ ехэ ду-лаалаад лэ, Хэбтэ гэбэ орон дээрээ. Хэбтлээд, басаган байна. Хаан газаань ерээд нэгэ дуу гарана, нэгэ зарлигдаба. гэй, гар-нагээ. Хоёр зарлигдаба, гарнагээ. Гархадаа рэн гуталаа мдээн, рэи хамсыгаа мдээн, рэн гуталаа гартаа бариан, пулаадаа гартаа бариан — иижэ гараба.

— Яажа гарша байнабша? — гэнэ.

— Теэ, хаан баабайн ерээд гурба зарлигдасань, хубсалх^ аргамни, гуталаа мдэхэ забни болоогээ. Гуталаа гартаа бари-аар, дэгэлээ мдэхэ забни болоогээ, дэгэлээ рэн хамсыгаа мдд лэ гаршэрбэ гээшэб.

. — Баабайш бии гу?

— Бии.

— нэр дэээ томоод бай гээ эмнайб, — гэнэ. Мнхи хабтагай модон дээрэхи дээээ гаргаад харуулна.

— Эрэ хэри сгээр тараг хэ гээ эмнэйб, — гэнэ.

— Баабайш юундэ гарнагээб? — гэнэ.

— Баабай нарайлхаа хэбтэшоо.

— Эрэ хнээ сибн гархымаал? — гэнэ.

— гээ, хаан баабай, эрэ хэри суугээр хаана тараг бри-хынь хараымт? — гэнэ.

Хаан юуш дуугараагй хам, хаанаа теэд хорюулаа. '"Зай, энэ хнбгээртнай бэри хэхэм", — гээд лэ хаан х эльгээгээ хиим даа.

Тэрэ хниинь ерээд лэ:

— хибуугээртнай бэри хэхэм гэнэ гэжэ хэлэнэ, — адуу, ал-та юу абхым гэнэ, — гэжэ.

— Энэ гэрээрэм дуурэн лэ адуу мал, алта мнгэ хаажа гд лэ абыдтаа гэжэ хэлэ, — гэжэ басаганиинь заажа г.

Гэрээрнь дуурэн адуу мал, алта мнгэ асарха гэхэдэ, м-нхи болдогоо иижэ ходоро малтаад, мали тороод байгкээ-мээр, мал ходоро гараад ябашхоор. Хэдыш алта мнгэ ашажа ерээ аань, ходо гараад ябашхоор, хэдыш алта' мунгэ ашажа ерээ аань, ходо гараад болдоги саада биндэ гаршаан хойноо юу.

Адуу асарба, малнууии асарба даа, ходо гараад ябшна. Алта мнгэ асарна даа, тэрэнь ходор гараад ла, теэд гурба хоёр асараад л а. Гурба асархадань дрээд: "Хаан баабайи

гурба адуу аса ржа ерэхэдэнь, дуурээгээ гэжэ яажа хэлэхэб

даа, дуурээ", — гэжэ хэлээ.

Басаганиинь мэдэжэ эсэгэдээ заажа байгаам даа. Бэриеэ буулгажа абаад ошодтёо. Абаашаад, хбнтэеэ ондоо гэртэ гаргадгео.

Теэл хубуугээ дахуулаад нэгэтэ ябба хаан. "Морьноо tiyyfljj худэдгэ", — гэбэ хубуугээ. Гуйжэ буугаад, морьноо уул э-жэржэ байна. Тиихэдэнь хаан буужа, хубуугээ содьти ябашоо. Таагээд бархираад убгэниинь пуни ерэбэ.

— Хаан хун и хубуун. байгаад яахадаа иижэ ядабаш? — гэбэ.

— Морьни уул худэлгэ гэхэдэнь. морьноо уул эжэржэ байхадам буугаад сохёо эсэгэмни, — гэнэ.

— Урдань ороод хатаргажа ябхаяа яана гээбш, морьнииш ул хдэлхр.

Хойто тлниинь баа дахуулаад гарна. "Морьноо л худэлгэ", — гэнэ эсэгэнь. Тннхэдэнь морёо хатаргана, урдань ороод. "Харгын суур та та", — гэбэ. Тиихэдэнь хубууннинь гуйжэ буугаад, харгын нэгэ суур таар татажа абаад, тэрээиээЯ татажа байна. Тиихэдэнь эсэгэнь баа буугаад, тэндэнь сохи-жо, сохижо хаядтиба.

Гнээ хойдтээ дахуулаад гараба эсэгэнь хбгээ. "Морьноо л худэлгэ", — гэбэ, Тиихэдэнь урдань гараад морёо ха-таргаба. "Харгын суур тага", — гэбэ. Тиихэдэнь хубууннинь J дуулаба."

Тиигээд нэгэ грэ аладтибад. Гурэ алаад, хубуундээ хэлэнэ: "Модон тогоо, тогооло!" — гэжэ. Тиихэдэнь хбниинь нэгэ модо та па сабшажа абаад ла, тогоо брэнхэй сабшажа байна. Эсэгэнь баа хбгээ сохибо даа. Сохижо, сохижо хубуугээ хаядтёод, эсэгэнь арлнба. Бархираар хаанай хубуун хахад пуни гэртээ ерээ.

— Энэ юундэ бархираад — ерэбэш? — гэжэ амганиинь у-рана.

— Ь\оцон тогоо тогооло гэжэ хэлхэдэнь, нэгэ модо' тала сабшажа абаад, тогоо хэжэ ба'йхадам сохибо, — гэжэ хэлэнэ.

— Модо абаад шобхолоод, мяха шорлоод, галда шархаяа яана гээшэбщ, — гэжэ памганиинь хэлэнэ.

Хойто удэриинь бгэн хбгээ баа дахуулаад гараба. "Морьноо ул хдэлгэ", — гэнэ эсэгэнь. Тиихэдэнь урдань ороод хатаргана. "Харгын суур тата", — гэнэ эсэгэнь. Хубууннинь дуулана. "Модон тогоо тогооло", — гэбэ. Шоро хэжэ шор-ложо, эсэгэдээ харуулба. Тиигээд гэр тзэшээ ябабад. Харгыгаар ябжа ябсараа, эсэгэнь харгын хамхуул хараад хэлэнэ: — Ошо, энээни нэрынь ураад ер, хаанааа ябанаш, хаана ошо-хошниб? — гэжэ. — ураад, намда мэдэжэ ерээгээ хадашни, тархииш таар татахаб, — гэжэ эсэгэнь занаад, саашаа ябашоо. Тэрэ хуоумнай хойнооонь ябаад ла урана — Нэрэш хэн бэ, хаанааа ябанаш, хаана ошохошниб? — гэжэ. Тиихэдэнь дуулахаш юумэ угээ. уража уража, ядажа ядажа, тэрээкээ 4 тада дэгээдтёод, гэртээ хариба. Уйлааар гэртээ ерээ.

— Юундэ уйлаабши? — гэжэ амганиинь ураба.

— Нэгэ харгыгаар хиидэжэ ябаан юумэ хараад'эсзгэ&4Н лээ: "Ошо, энээни нэрэшни хэм гэжэ ураад ерэ, хаанааа ябаым, хаана ошохым, хуу мэдээд ерэ, гээ болшнн тархииш таа сабшахам", — гэжэ баабай хэлээд, хуршэрээл даа, — гэжэ.

— Тэрэшни хаанамтеэ? — гэнэ амганиинь.