Бурятские народные сказки. Бытовые

— Хугшэмни засиыма, харгыаа бу гараарай гэжэ, ой cofi тойрожо шоно нохойда идюулхэш. Ерхэдэм, энэ нарапан иижэ! харгыдам ургашоод байгаал. Нарапан дэ гараад, морёо шэр-1 Жэ гаргаад, харгыдаа ороод ябаха панаатай байгаалби.

Хоёр хубууд хэлнэ:

— Морёо уна, биди харгыдаш оруулаад ухэбди.

Шабар тэнэг хубууе морёо унуулжа, нараайн тойруулааш харгыдан оруулна.

— Хаа хрхэеэ ябаымштеэ?

— Хадамайдаа ошохоёо ябапым, — гэнэ. Тэрэ хубууд хэлнэ:

— Энэ ойн захада гараадтибал ндэр айхан байсан бай^ ха, хадамшини тэндыма? — гэнэ.

Шабар тэнэг хбн харгыдаа орожо саашаа ябана. Яба яба? Ьаар, ойн захада гарна. Гархадан, ндэр шэнэ айхан байсан' байна. Тэрээни хархааа хойшо, морёо сосёод хатаргаад яба* шанал даа. Хатаргаад ошходон, хадам баабайн газаагаа бай* на. ", хригэн хбн ерээ", — гэжэ мореэн эмээлиин абажа нуга соогоо табяад, хуригэн хубуугээ хтлжэ шэнэ пайхай] байсандаа' ороно. Орходо, хадам эхэнь: Хбмнай ерээ, — гэжэ дэгэл хубсаайн тайлана, остоолдоо уулгана. Хонёо ала-ымди гэжэ тарган мяхаа, хатуу арсяа табина.

— Трнээ хуригэн хбн, ерээш, арсиимнай уугыш, мяханмнан идииш, — гэнэ. Тиигээд арсяа хээд гэиэ. Арсиин I

хрээд:

— Битнай арен ууна бээб, уугты! — гэнэ. бэгэн амаган хоёр арсяа уунад.

— Арсиимнай уухашье бээ хадаа мяхаймнай идеэгты, — гэнэ.,

Мяхайн хоёр гурба отолжо идеэд, садааб гэжэ остоолоон гаршоо. бэгэ амаган хоёр хэлэнэд: "Баян хни хбн зэ-нэймай идеэд, энэ мяхаймнай идеэн гэжэ анаа бээ, холооо ябаад, морин дээрэ шалааштаа".

Хадам эхэн оро заажа гэнэ. Хригэн хбн эхэээ гара-ан бэедээ хрсэ тарим бэеэрээ орон соон ороод хэбтэнэ. Тэдэ бэгэ амаган хоёр идеэлэжэ, арсяа уужа ууна. Хгшэн за-хяаяар бисяахаар идеэлээд унталга соо ороод хэбтэхэдээ, гдээ-ииии улдэшд байна. "Энэ хоёри унтахада, тэрэ мяхайн хулуу-жа идехиимал даа", — гэжэ шэбшэжэ хэбтэнэ. 'бэгэ амаган хоёр арсяа уугаад, ороо заажа орондоо ороод унтаналТэдээни унтаан Хойно Шабар тэнэг хбн бодоод, ни хабхар бай-хада мяхаа табиан газар тээшэ ошоно. Ошожо ябааар тол-гоёо айдуутай ехээр мргэшкэнэ. Толгой уруун юума ехээр ад-харна. Гараараан баряад эльбэхэдэн, гартан бт няалдана. Газаа гаржа аршахам гэжэ дэн тээшэн ябана. Газаа гараад хэрэнсээ дээрэн хархада, уйан бортого соо хонини нооои шэ-хээтэй байна. Тэрэ хонини ноооор бэеэ аршана. Аршаад, а-райн сагаанда гараад хархадан, хонини нооон хуу баран ияал-1 даад хонинидли болошоод байна. Хадам баабайн ехэ ураи на-рин хун сабуу халаагаад, тайг дээрээ табиан байгаа. Тэрэ сабуун толгой уруун адхаршаан байгаа. Тэрэ ноооор гарка арга убээ, хонин болооб гэжэ хотон соо хониоор орожо хэбтэшэ-бэ. Хониы тал дундан ороод хэбтэхэдэн, пуни тэни барагта хоёр паар морёор ехэ хобто тээгээд, тэрэ хадамайшин хониы хулуухаяа хулуушад ерэнэд. Хотони хажууда мориоо байл-гаад, ээйин хуу татаад нэгэниин харайгаад ороно. Щабар тэнэг хбни газартьхи хажуудаси хонеэн хаяад угэнэ, хоёрть-хиёо шабар тэнэги хаяад угэнэ, дурбэ-табаи хони хобто соо тээгээд хулуушад ябаатьхина. Дрбэ-таба хониы хоорондо Шабар тэнэг хбн тээлгээд, хониди убэр туруундан гузээгээ ха-халхаяа анана. Тиижэ байсараа р сайжа захалаадьхина. р сайгаад захалхада, Шабар тэнэги хониы байрын хажуу-гаар гйлгэнэ, Шабар тэнэги хонид нуга соогоо байгаад Я ралдана. Тиихэдэ хобто соо байан хонид баа мяаралдана. Шабар тэнэг хбн: "Би хонин болоон хойноо мяарахам", — гэжэ ехэ муухайсаар шашхана. Тиихэдэ тэдэ хоёр хулуушад —. Хойнооомнай хд лдэжэ ябана, — гэжэ хоёр морёо буулгаад, хобтоо хонитойи тэргэтэйи хаяад, тэрэ хоёр хулуушад морёо унаад, гуйлгэлдэжэ арилшанад.

Нара гархалаар Шабар тэнэг хбни хгшэниин хонеоо адууаа гарагкам гэжэ ошходон, дээрээ ехэ хобто тээЬэн тэргэ

туи дээрэ байна. "Энэ хобто соон юун бнимааб?" — гээд хаа

рахадан. энн хурайха — Шабар тэнэг дурбэ табан хонидь|

хоорондо ялайса хараад хэбтэнэ.

— Энэ иихэдээ яаан хайшингиимши, яахадаа энээн соо

ороинмшн? — гэнэ. Тэрэ хурайхан хэлнэ:

— Бн хонин болоошииб, ши харгыаа бу гара гээ хэнээш, шннингээ хуурээр нараан дээрэ гараад хээд, рш амида болоод ябахадам харгы дээрэм нарапан ургашоод байгаа. хэ-ниманем хоёр хубуун бодхоожо, нараайм тойруулжа. харгы-дам оруулаа ан. Тиижэ харгыдаа орожо, хадамаидаа хрэым. Хадам баабайм газаагаа байжа, морээм нуга соогоо табяа ан. Байсандан ороходом, хадам эхэм хубсаым тайлажа у л го© эн: Остоолдоо уулгажа тарга мяха, хатуу арси табяа ан. Шинии! хуурээр арснаа ама хрээ эм, мяханаа хоёр гурба ама ху-рээд, "садааб" гээд остоолоо гаршоо эм. Хадам эхэм унталга зааад г эн. Унталгада орходоо, шинии хуурээр хубсапаа хуу тайлаад унтаа ам. Унталга соо ороод хэбтэхэдээ, гудэпэм лдэшд байгаа ан. Унтаан хойно мяхайн хулуужа идьхэм i гээд бодоод ябажа ябхадам, толгой уруум юума адхаршоодщ толгоёороон мркэлрэм. Тэрэнээ арлигкам гээд газаа гарха-дам, хэрэнсээ дээрэн хонини нооон байгаа ан, хонини ноооор бэеэ арлигкадам, би хонин болшоод байгааб, тиигээд ороод хонеоор хэбтэшооб. Хониоор хэбтэжэ байхадам. хулуушад хулуугаад, наашиин асараа хиим.