Бурятские народные сказки. Бытовые

Тиихэдэн хгшэниин хэндэшье харуулан убээ, уа халаажа нооойн сюажа гаргажа, бэшэ хубсааар хубсалуулаа пан.< Тинэн хойноо хугшэниин эхэ эсэгэдээ хуу ильгээжэ: "Хуригэн; хбйитнай газаа гархадан, хотон соооо танай хониы хулуу| шан хулуужа, хубсаа мдэн убээ хулуушы хойноо гуйгээд, хр! ннытнай эндэ абаа. Хуригэн хбни хубсаай мореэн абажа! хонеоо абаашагты", — гэжэ засяа угэбэ. Тиижэ тэрэ хадаМ эхэ; хоёриин: "Хуригэмнай аймаштай бэрхыма даа", — гэжэ хрн-j гэмнай хоноо убээ хадаа хрэгэмнай хониы нсэгээр улдэжя ошожо хониымнай абаа. Тиижэ хадам баабай хуригэнэй хуб-сапай, мореэн абаашажа ошоо ан.

Морэйн, хубсаайн абаашажа, хониоо асаржа ерээ эн. Шабар тэнэг хубуун хугшэтэёон, хугшэниин ходо ургаажа, ажал — уудалиин адуу малиин ходо харжа, тиижэ рьёо уй соо байлиима. Тэрэ Шабар тэнэгтэй зобожо тулижа байгаад, наандаа уугаа ан. Тэрэ ажал уудалиин онтхо тхэ болоо ан.

14. БУРУУША БОРБООН

Нэгэ угээтэй хунэй хубуун байгаа ха даа. Тиигээд тэрэ хбниин баян хунэй басага абаа ха даа. Эсэгэн жаран ухэр унжэ басагандаа г эн. Тэрэ нухэрын залхуу юуш хэдэггуй, гансал хэбтэжэл байха эдеэд лэ, хдэлмэри хэдэггй. хэрндээ алаад лэ эдеэд лэ хэбтэдэг байгаа. амганиин хэрэйнг уялгашын худал-дадаг байгаа эн. Тиигээд лэ нухэрын жаран хэр алажа эдежэ дууаад ла, хооон улэшэбэ.

амганиин нэгэтэ сууха соо шара тоо хээд лэ, зунай гэртэ гурбан длиин дунда нээн соо булажархёо ха./Заа, тиигээд нхэрт хэлэнэ: "Ошшо зуаландаа нээ асарал даа, юумээ угаахамни, юумээ, хубсааа угаахамни", — гэжэ нухэ-р нээндэ эльгээбэ.

Нхэршни памганайнгаа хуурээр ошшо нээ абардаха-даа, суухатай тоо рлобо. нээтэеэ, тоотоёо абаад, хюу юума гэртээ орожо ерэбэл даа.

— Биш иимэ олзотой ерэбэб, — гэжэ. амганиин:

— Ябаан хн яа зууха, хэбтээн хн хээли алдаха, — гээд садтаран тооо эдюулбэ нхэрт.

— Иимэ айншииш даа, — гэжэ байжа хёоно хаям даа тэрэ амганшии нхэр. Тиихэ бэрин нхэршни сахюурта бууяа баряад гйшэбэ даа, агнахамни гээд. Тужада тайга соо ороод ло, тэрэшни торшэбэ, гэрээ олохоёо болёод. Дэмээ ябажа байаар ла, гурбан тээшээ нхэтэй шонын нхэ олобо. Тэ-рээни олоходоо, дулаа бэдэржэ хонохо анаатай хн шонойи нхэн соо ороо хим. Тэндэн шонойн хбд хэбтэжэ байгаа. Тэрэ хбшын бариха анаатай рша гараад, хубсааяа

тайлаад, хоёр нхын бглд, гурбатьха нхр ороо э-

рвн. Шонын хбд салдаган хни орохолоор шошоон бэеэ-рзэ гйлдэжэ гаршана. Хубсаайн хуу тархидаа лгээд гуйлдэ-шэбэ. Гклдэжэ гаршана. Тэрэ хбмнай салдагаар лэш хним, юуш бой. Эхэээн гараак нара-й хби шэнди болоод лэшэнэ. Бодоод ло ябба даа тэрэшни. Дайдада гаршоо хиим, тврд ябажа байаар. Нэгэ талмайда гарахадаа, баян айл харажархёо. гл дэрын нэгэ айлай газаа хагдан соо орожо хоноо. Айлын нохойд ехэ хусаа. Хнэй орожо ерэхэдэн нохойн хусаа гээб даа. Тиигээд лэ тэрэшни тэндээ р сайса хэбтэш.

Баян хунэй хулэншэд глгр бодоод неэгээ аана. Тэ-. рэмнай намарай саг. Хлэншэдэй неэгээ аажайхаДан (баян хун нэгэ басагатай байгаа) нэгэ басаган хадан торгон дэгэлтэй хотоной ара бийдэ ерээд лэ рынг хэрэгтэ уужархиба, шээнэ. Тиигээд лэ нхимкай хагдан соо хаража хэбтэнэ. дэр болоходо баа тархияа бултайлгаа гээб даа. Басаган бодоод нюаа ниихэдээ, алтан бээлигээ дунда хургандан бай-пан нэшэжэрхибэ. глвнэй наранай гарахада бээлигшни ялалзана хиим, ту я а сосёод ло. Тэрэ хбмнай харажал хэбтэнэ хиим.

Хлэншэнд хрэй соооон хэрндээ газаашан гаргаш-хана. — неэдээ гаргаад хлэншэд гэртээ ороно. Тэрэ зуурта нэгэ унеэн хотоной хрээ хабиржа байтараа аргаална. Хбн хаража хэбтэнэ. Тээ нэгэ хэды болоод байхада, хлэншэ хэрэй бааа суглуулаад, хотонойгоо шэгшы руугша хэжэр-* хибэ. Хоёр нохой нинд хусаан, тэрэ хб руу хараад ла байна.

— Юундэ энэ нохоймнай хусаба гээшэб? Мн ууна, хараад ууна, хрээ руу хараад ла байна. Эндэмнай юун бии болооб, — гээд баянай хлэншэдии ороходон.

— Намайе бу сохиитаа, би хн гээшэб, — гэнэ хбн.

— Юун хн хаанааа ерээбши? — гээд урана.

— Би Бурууша Борбоон гээшэб. Битнай трээн хм, Бу-рууша Борбоон хмби, суран нюсэгэн хмби, — гэбэл даа.

Тиигээд лэ хлэншэндиин абаашаба тэрээни, баян хун-д тушааба. Баян хн тэрэнээ эдеэллээд, арууан мэдэ мэд-хлээд, зархаяа малай гэр соо оруулаа. Хониной арууан дэгэл соо хэбтэнэ тэрэшни.

Гэнтэ нугада хэбтэжэ байхадан, баянай хоёр хлэншэ орожо ерээд зугаална.

— Энэ баянаймнан басаган харанхалжа унашоо хиим.' нээниин убээ болшоо хиим. Лама бд мрглжэ бай-на, хоног нгэрш.

— нээняин бээ гэжэ бтэеэ, ламатаяа хэлсэнэ. Бэ-элнг соон унээнинн байна ха. Тэрэ бээлигыи хааным ааб даа.

Хоёр хоноод байхадаа басаган бэрэ ехэ бэшэн болшоод байна. — Бэрэ ехээр бэдшэбэ, — гэжэ баа хэлсэнэ.

Хэбтэжэ байан хбмнай:

— нэээн бил олохо байнал би даа, — гэжэ шашаба тэрэ хбнш.

Тинхэлээрэн хлэишэд баяндаа гйлдэжэ орожо, энэ х-

бмнай тиижэ хэлэнэ гэбэ. Баян хун гэргэтээгээ:

— Мнхи Бурууша Борбоон юумэ мэдэхэ байха, — гэлсэ-жэ, хадаг барижа, хбндээ мрг:

— Орыш, туалыш, газаашалхаа болёобде. Хубсалуулжа тэрэнээ гэртээ оруулна хиим.

— Алтан бээлиг би хадаа олохол байнам, — гэжэ мнхи хмэршэии хэлэбэ.