Бурятские народные сказки. Бытовые

— Эй, тнэ, шамай тнэн! Гарыш шуумгай, морёо хл-лыш! Хайшаа ошооб тэрэшни? — гэбэ хугшэниинь.

— Тиишэ ошоиимал даа, — гэхэдэнь, бишайхай багаяа р-гд, тэргэндээ уугаад хойнооиь лдээд ошобо. Хсед:

— Ай, нохой, бэгэн, гуураншалжа олооншнн ехиимэл бай-гаабооби, энэ тэргэндэ уугыт манаар, — гэбэ. уулгаад ябаад-тиба.

— амгатайемаиш? — гээд урана.

— бэй, гансаарайем, — гэбэ.

Гэрлэхэдэмнай яахым, энэ хоёр баабайбэй, зобожо яба-

хымдии, — гэбэ.

— Юугаараан тэжээхэбтеэ? — гэбэ.

Гуураншалжа олпонши ехым байгаа бэзэ, бишни баа

худэлхэб, — гэбэ. Тиигээд гэрлэхэ болоод, хонохоёо нэгэ хнээ-

Тираншалжа олооншни бии байха, арси асархашааб, ууитгеэ, — гэбэ. Тиигээд тэрэнь ошоод, арси асараад ууна. Ухтаад.'тэрэ хугш: Нэрэш'хэм? — гэбэ.

_ Муудэр гариимаб, муухай нэрэтээмэб, — гээд, нэрээ хэл-

жэ угэнэбэн.

— Хайшан гээд хамта ябахымди нэрээ мэдэлсэнбэй, хэлыш нэрээ, — гэнэ.

— Баахашан гэжэ нэрэтэйемэб, — гэжэ хэлэбэ.

— Хубуунэйшяи нэрэ хэм? — гэбэ.

— Баа муухайема. Шээхэшэн гэжэ нэрэтэйема, — гэбэ.

— Энэ олоон зриёо айса хадалгажа унтаилтеэ, — гээд, шпмпп ябагаар ябаан хун эсээш, бишни хадалгаад, баряад ун-таууб гээд, мэшээгынь абаадтиба. Тэрэнэй унтаан хойно мо-риёо хллд, хубуугээ, мэшЭэгээ, абаад, гуйлгэжэ ябашаба. унн эрээд: "Баахашан, Шээхэшэн хаанабта? — гээд, тэдэ-нээ хаасирна. Гэрэй эжэн эрээд: Газаа гар! — гээд улдэжэ гаргашхаба. Тэрэ хугшэниинь гэртээ ерээд, мнг асараад, "унеэе бэдэрыш, унеэтэй болоил", — гээд, мунгэ угэжэ хуряа-хаяа эльгээбэ. Тэрэнь унеэ абахаяа бэдэрээд ябажа ябана. Тиижэ ябасарань нэгэ хуни обиньень дурэжэ байна.

"альсини буугаа аа, айса дрэхэемэн. Бороони ороо аа, баран дрэхэемэн", — гэбэ.

— Ямар хара анаатай хмш! — гээд сосижо, сосижо та-бишхабад тэрэ хуни.

Гэртээ ерээд: "Зай юу олообши?" — гэхэдэнь.

— Нэгэ хуни обиньень дрэжэ байгаа эн, хэды болсо дурэжэ байхимтеэ гээд, альсини буугаа аа айса дрэхэемэн, бороони ороо аа баран дрэхэемэн гэжэ хэлэхэдэмни, намайё сосижо табишхоол, хара анаатай хмш гээд сохёол, — гэбэ.

— Эй, тнэ, шамай тнэн! Уа адхахаяа яагаабши, — гэбэЦ Тиигээд хойто глниннь унеэеэ бэдэрхэеэ ошобо: Ябажа яба-хадань, нэгэ хнээсн гахай алаад, "хуухалжа байба. "Эй, энэ хайран гахай, бороон орог" гэжэ байгаад, уа. адхана тэрэ га-' хай дээрэнь. "Энэ ямар иимэ хара анаатай хмш", — гээд тэ-рээни баряад, сохижо, сохижо табишхана.

Гэртээ ерэбэ. "Зай, юу олообши?" — гэхэдэнь.

— Хунэй гахай хуухалжа байхадань, уа абаад дээрэнь ад-хахадам, баряад сохижо, сохижо табишхоолтеэ, — гэнэ.

— Эй, тунэ, шамай тунэн! айса дрэг, арюуханаар дрэг, — гэжэ байгаад, галиинь зааха байгааш, — гэнэ.

Хойто дэрынь баа ошобо неэеэ бэдэрхэеэ. Нэгэ хунэй ту-|; ра дурэжэ байна. "айса дрэг, арюуханаар дрэг", — гэжэ айгаад галынь заана. "Ямар хара анаатай хмши", — гээд баряад. сохижо, сохижо табишхана баа.

Зай, юу хараба, юу зэбэш? — гэнэ хгшэниинь гэртээ ерэхэдэнь. "Нэгэ хнэй турань дрэжэ байииема, ошоод пайса АРЭГ> арюуханаар дрэг гээд, галынь заахадамии, хара анаатай хмш гээд, сохижо, сохижо табишхоол", — гэнэ.

— Шамаяаш алдагдаа, — гэжэ бэеэрээн унеэеэ бэдэржэ

0щобо хгшэниииь. Н^гэ хн хгшэтэеэ, хбтэеэ унеэеэ хотой дээрээ гаргахаяа ргэжэ даажа ядажа байна. Эиээнээ яахай

иижэ байиат? — гэхэдэнь.

— б дуудашхообди. Энэ хотон дээрэси иогоогоо идэг

гэжэ гаргажа байнабди, — гэбэ.

I — Ли, галда даа, ехэ бэрхым хадаа. Иигэжэ зобожо бай-

хая а орондо, иамда "иеэгээ худалдашхатиайб, — гэбэ.

|.— Абыштаа, — гэбэ.

— Юу эрэхэемта? — гэбэ.

— Гурбан елдэ тугалнуудынь елтэй болгоОгоод ло гад

байхаш, — гэхэдэнь, тиигжэм гээд, неэинь абаба… Ел болоод,

ту галда а тэрэ хнйинь ерэнэ.

— нсэшни тугаллабэй, — гэнэ.

Хойто елдэнь тугалдаа ерэхэдэнь, "б беллээд мнсэ

гэшхб", — гэбэ.

нсэииинь ел бэрэ тугалладаг байгаа, тугалынь ел болохо-лооронь, алажа эдээд лэ байгаа.

Гурбадьха елдээ ерэхэдэнь, баа тугаллаабэй, тугаллахабэй неэгээрээ мэхэлээш гээд, тииээр ажа яргажа ууна мн болсоp.

17. НА РАН СЭСЭГ

Урда хада Наран Гэрэлтэ гэжэ нэрэтэй хун уужа ^ байга а. Тэрэ хун зэсхэлэнтэ айхан Наран Сэсэг гэжэ нэрэтэй басагатай эн ха.

Тугэд лама тэрэ басагые гэргэн болгожо абаха анаатай,' ямарханшье арга мэхээр угэ хууртээ оруулжа ядаба. Тиигэжэ байтараа энэ басагые убшэн тахалаар даража, улдэнь гэргэн болгожо абаха байна гэжэ тэрэ лама бодоод, нэгэ амба айда Наран Сэсэгтэ хоротой эм дом хуртжэрхибэ ха. Басага-найнгаа убдэхэдэ, мун хун тэрэ тугэд ламые гэртээ залажа асарба.

— Энэ басагыетнай хара лусад хаан нэхэлтэ хэжэ байан байна. Хэрбээ баса га а пайн дураараа тиишэиь задало табяа-. гуй аатнай, ами бэеэ алдаха болоно. Тэндэ ошоод байхадаа золтой аа, элр энхэ бэедээ орожо, эжы абадаа бусажа. шье болохо, — гэжэ абарал буулгаба.

— Ай, бурхан! Яагаашье хатуу шанга эрилтэ байба гээ-' шэб! айн айхан харгы замыень заажа хайрлыт, — гэжэ убгэн амган хоёр уйдан гашуудан байжа гуйна.

Уа саанай шэмэлжэ орохогй, хунэй багтаад уумаар модон хайрсаг дархашуулда хулэбэ. Тэрээндэнь хунэй амис-; халаад ууха заахан нхэ гаргуулба. мдэжэ ябаха гоё гоё хубсаыень, зуужэ ябаха збшыень, эдеэ хоолоо эхилээд, тэрэ хайрсаг соонь хуулэнэ. Наран Сэсэг басаган хайрсагта орохо дээрээ иигэжэ хэлэбэ: