Бурятские народные сказки. Бытовые

— Намда бэшэ ондоо юумэн хэрэггуй, ганса гуриг шара нохойемнн хани болгон угэгты.

Басаганай эрилтые ханган, гуриг шара нохойень хайрсаг соонь хэжэ угд, хайрсагыень хадаааар хадажархиба. — Уан мурэниие угсэн ошоод, энэ хайрсагаа мурэнэй зулхэдэ (мурэ-яэй гол тала) оруулаад табижархёорой, — гэжэ тугэд лама аба- I

9$

рал буулгаад, мордоод ябашаба. бгэн амган хоёр уйлан дуу-лан байжа, тгэд ламын захиралтаар хайрсагаа абаашажа, уа

мурэндэ табижархиба.

Тугэд лама мурэниие уруудан, моринойнгоо шадал соо гуйлгэжэ гэртээ ерээд, рынг долоон шабинарта:

— Нэгэ модон хайрсаг дээрэээ урдажа ерэхэ байха. Тэрэнние болгоомжотойхоноор хддэ татажа абаад, хайрсагаа нээн хаангуйгр, тэрэ зандань асараад, бурханаймни шэрээ-гэй урда зохид гэхээр табижархёоройгты, — гэжэ захяад ябашаба.

Хухэ буха унаан хонишон хубуун уа мурэнэй захаар ябажа ябана ха. Тиигэжэ ябааар харан гэхэдэнь, модон хайрсаг иишэ тиишээ хэлбэлзэн, мурэнэй злхр урдажа ябана. Энэ юун урдажа ябаха бэлэй гэжэ тэрэ хубуун гайхаандаа хубсаа хунараа тайлаад, тамара тамараар хайрсагта хрэ-жэ ороод, тэрэнээ хддэ татажа гаргана. Энээн соо юун байдаг юм ааб гэжэ онирхоод, тумэр гадааараа хайрсагай хабхаг гасажа байгаад нээнэ. Тэндэээнь гоё айхан Наран Сэсэг басаган гаража ерэнэ.

— Хажуудахи гуриг шара нохойем б гарга. Тэрээнээ бэ-шыень хуу гаргажархи, — гэбэ Наран Сэсэг басаган.

Хонишон хбн басаганай гэ хуурээр гуриг шара нохой-оо бэшыень хуу гаргажархёод, хайрсагаа байраарнь хадаад, уа уруу тулхижэрхииэ.

Мн хубуун хухэ бухаяа унажа ябаад, Наран Сэсэг ба-сагаа хойноо ундалдуулаад, гэрхэн тээшээ айбарлуулба. Тиигэжэ ябаха зуураа Наран Сэсэг басаган:

— Шимнн ямар ажал хэдэгбши? — гэжэ асууба.

— Би гу? Газарай мэхээр, араана малтажа, ами хоолоо залгажа ябагшаб, — гэжэ харюусаба.

— ш юу хэгшэбши?

— ш гу? Баян хунэй хони ямаадые манагшаб, — гэбэ. Тэрэ хоёр тиигэжэ хрэлдэжэ ябааар, урсахан гэртэ ерэжэ буубад ха. Гэр соонь хунэй харал узэлгуй онги обоо, уодэг-с бог шорой. Наран Сэсэг басаган гэр соохииень дэнь татажа, бог агыень дууан сэбэрлээд, хунэй уумаар болгобо.

Уа мурэн дээрэ тугэд ламын долоон шабинарай тодожо байха уедэ, мурэн дээгр нэгэ модон хайрсаг хбэлзэн урдажа ерэбэ.

— Энэл байба алтай, — гэжэ дуугаралдаад, тугэд ламын долоон шабинар тэрэ хайрсагые гохо дэгээгээр догоодожо, худое тээшэнь гаргаба. Энэ хайрсаг соонь юун лэ байба ааб гэжэ онирхон, долоон шабинар тэрэ хайрсагаа дурбэн тээ-ээнь тэлээд ошожо, тугэд ламынгаа бурханай шэрээгэй урда табижархибад.

Тугэд лама гэртээ оромсоороо:

— Зай, асараал аа болоо! Хайрсагаа нээгээ баряа, эбдээ-

гуй юм бэзэт?

v

— гы даа, тэрэл зандань асараалдн даа, — гэбэд. _ Зай, долоон шабинарнн.' Долоон даба а дабасараа ябаад* хоноод упжел, бусажа ерээрэйгтылши, — гэжэ тугэд лама ша-бинартаа захнрба.

Долоон шабинар гаража ошобод. Тэдэнэйнгээ ябамсаар, гэрэ лама Наран Сэсэг абхайгаа гаргажа, инагай ябадал хв-' рэлдэхэ байна гэжэ бодоод, мэгдэн байжа хайрсагаа задал ба.

Нараа Сэсэг басаганайнь орондо хайрсаг соооонь гуриг шара нохой шудэ амаа ирзайлгааар гаража ерээд, тгэд лащ мын тубэнгииень тапа хазаад, алажархпба.

Хойто углгуурнь тугэд ламын долоон шабинарай ерээд, уудэ татан орохотой хамта, гуриг шара нохой rah ар химэлээд, лолоолуулыень унагаажархиба.

Хонишон хбн амганайнгаа айханда ажал хдэлмэЯ реэшье мартажархёод, памгаа хараад лэ уужа байна.

— Убгэн, эдихэ хоол хогшолнойшье дуулажа байна. Шим-нн гаража, мэхээр малтажа асарал даа, — гэбэ Наран Сэсэщ Убгэниинь урдалаань хараад, дуу шуушье гараигй ууна. Тии-хэдэнь Наран Сэсэг уйэн дээрэ рынг дурсые аб адлихай наар зураад угэнэ.

Лунев хубуун хухэ бухаяа унаад, амганайнгаа тэрэ дурсые урдаа баряад, хээрэ гараад ябажа ябана ха. Гэнтэ хара палхин буугаад, амганайнгаа дрсые алхинда хиидхэжэр-хвбэ. Хонишон хубуун уйлааар дуулалаар урсахан гэргэм ерэжэ, тэрэ ушараа амгандаа дууан хэлэжэ угэбэ.

— Эй даа, бидэ хоёрой сугтаа уухамнай бэрхэ болобо;1 гээшэ. Хари гурэнэй хаан намайешни ураглааар уни удаа-най агша. Тэрэ дурсыемни оложо абаал аа, халуун мррни? хайжа, хйтэн мррни гэтэжэ ерэхэл байха. Ерээл аань бидэ хоёр урдааань юугээрээ тулахабибди? Шнмнн ори гаи-, са тумэр гадаатайш. Бишни з хурабшатайхан уунаб, — л гэжэ хоюулаа хздэлдэжэ уугаад, д хаража энеэлдэ-жэ, уруугаа хаража уйлалдажа ууха зуураа, намайешни баряад абажа ябашоо аань, шимни нэгэ жэл болоон хойпо миниингээ ураг суугаар, хойнооомни ошооройш, — гэжэ Наран Сэсэг памганиинь иигэжэ захиба. — Энэ бээлигыем зу-1 жэ ябаарай. Минии ошопон газарта хрэжэ ошоол паа, энэ бээлигээрээ намда тэмдэг угрэй, — гэжэ бээлигээ бэлэг бол- j гон бариба.

Тэрээяээ хойшо нэгэ хэдэн дэр нгэрбэ. бгэ амган хоёрой yfi хай болон уужа байха уедэнь, нэгэ глгр о-вин хубсаатай хнд ээгдд, Наран Сэсэг басагые хара хуср баряад ябашабад ха.

Хонишон хбн дэршье нишье уйлажа ябана. Он жэл уягэргед, болзоото жэлынь тохёолдобо. Тэрэ хубуун хухэ 1 бухаяа унаад, памгаа урагшалан ябашаба.

Олон хоног ошожол байна, хбн яба ябааар ябана, ошо ошооор ошоно. Тиигэжэ тала хээрээр тэнэжэ мунажа ябахадань, харгы зам дээрэйь онги набта хубсаатай хаанай адуу-шан ябажа ябана.