Бурятские народные сказки. Бытовые

Май! — гэжэ гартаа гд, — би аянай хунби. Энэ т-лэйг хундэ залажа угд, хоооор хонохо аргамгуй, хажуудань хабшаа мяхаш угэй юм байна даа. Нэгэ гараан нг гартаа залаба гээшэб, — гэжэ хэлээд, тлэйеын хуу мулжэжэ эдижэрхибэ. Тэрэ айл юуш гэжэ хэлэхэ аргагуй байба.

Бапа нэгэ нухэртэй нэгэ айлда оробо. Тиихэдэ табагта ехэ тарган мяха шанажа, нухэртэйдэнь нэгэ табагта мяха табижа угэбэ. Будамшуу даа нг нхэрэйнг дээдэ захадань ууба. Тэрэ нхэртэйг хутагаа гаргаад, заахан тэрэ мяханаань эдижэ байтараа, Будамшуу даа хутагаа нугалжа, саашань хармаандаа хээд, пулаадаа гаргажа амаа аршаад, табагтай мяхаа саашань тулхибэ. Доодо тээнь ууан нхэр мяха эдихэ хэмш гэй дураниинь хрээн аад, дээдэ талый хнэйнг эдихээ болиходо, дурагуйхэн хутагаа нугалжа саашань хиижэ, пулаадаа абжа амаа аршаад, табагтай мяхаа заахан саашань тулхибэ. Будамшуу даа тиихэдэнь: "Али бишни шамаяа эдихэ юм гу гэжэ анаад, шинии эдихээ болёо юм хада би эдихэм-ни", — гээд дахин хутагаа гаргажа ерээд, хуу эдижэрхибэ. Доодо тээнь ууан нхэр хоооор уушаба.

23. ХОЛЬШОР ХБН

Урай, урай Хольшор хубуун ябана. Тиижэ ябажа ябахадань, нэгэ баян хун

золголдоно. Золгоод хэлэнэ:

— Хольшор хубуун, хольшороо хэллаа, — гэнэ.

— Хольшороо хэлхымаад ла, хольшороо гэртээ марташ-хоод ерээльби, хольшороо асархым мориёо угыштаа, — гэнэ* Баян хун унажа ябаан мориёо угэнэ. Баян хуни морейн абаад, унаамээрээн:

— Хольшороо асархам, — гээд гэр тээшээ ябажа ябана. Ябажа ябаад, нэгэ хунээдэ ороно. Баян хуни хугшэн ган-саараан пуужа байна.

'— Энэ Хольшор хубуун, хаанааа ябаабши? — гэжэ урана.

— Танаа би мунгэ эрэжэ ерээльби, — гэжэ Хольшор хубуун хэлэнэ.

— Юун мунгэ манаа эрээбши, танда рэ угээ байиим-

нээбди, — гэнэ.

— Танай урагтнай эльгээгээл морёо угэжэ, — гэнэ. — нт-хээбэй хадаа харыштеэ, энэ газаатнай байнал, — гэнэ.

Тэрэ баян хуни хугшэнн шагаабараараа харангэйнь, абгайн

морин уяатай байна. Хольшор хубуун:

— Тэрэ морёо таниништеэ? — гэнэ. Баян хуни хугшэн:

— Абгаймни моринал даа, — гэнэ.

— Абгайяа мори танижа байан хойноо, мнг хееб-таа, — гэнэ. v

Тэрэ баян хуни хугшэн бутуу тэбэргэ мунгэ угэнэ. Хольшор хубуун тэрэ мунгэйн абаад, морин дээрэ уугаад ябана. Ябажа

9*

191 ябахадан гурбан морёор тургуубай эд бараа тээгээд ябана.

Тэрэ тургуубайе харпан бьеэрээн Хольшор хбн гээшэ, эбМв соооон мнг абаад, морьноо л доро хээд орьтино. Туя

гуубайтай золголдоно. Золголдоод тургуубайаан урана:

— Юу наймаалжа ябанат? Тэрэн хэлэнэ:

— Хундэ хэрэгтэй юумэ хуу баран биимал даа.

— Тэдээнээ намда харуулагтыл даа, — гэнэ. ТургуубаЙн хойто сндгээ неэгээд харуулна.

— Энэ эдтнай хдээтыйм? — гэжэ урана.

— Энэмнай эды, тэдэмнай тэды сэнтэйма, — гэнэ тург^Щ байн.

Хольшор хубуун халаааа абардажа зээд:

— Ай удха шудха, мнг гэртээ марташхоод ерээпэмбйуИ гэнэ — Байс моримни мунгэ гаргкииман, — гэнэ.

Морёо махмал мннаагараан шэб байса сосёотьно.' Морин собхорон бэеэрэн алта мнг гаргаатьна. Тэрэ тургуубай-' пууд ехээр гайхашхоод байна. Тэрэ мнгр эд бараа абана. Тиижэ байхадань тургуубай тэрэ мориндон ехэ хорхойтооЦ

— Энэ морёо намда ухэшаам, энэ тээбэри тбваариим абыш, — гэнэ.

— Айл нохой хэлшэбэйми хэлэбэш. Энэ морёо юугаарш андалдахахоймидьби даа, — гэжэ Хольшор хубуун хэлэнэ.

Тиихэдэн тэрэ тургуубайн хэлэнэ.

— Юуш аа андалдаил даа, — гэжэ.

Андалдана. Гурбан эд барааинь абаад, мунгэ гаргадаг мШ риёо угэнэ. Тургуубай тэрэ морёо унаад ябана. Гэртээ ошожоЯ тургуубай хгшэнд хэлэнэ:

— Ухэс алта мунгр дутхабойбдил даа. Бишни алтщ мунго гаргадаг моритой болоод байнальби. Тургуубай муда гэнд ехэ хэрэгтэй болоод, мориёо шахамал минаагаараан* сосёод, сосьходон нэгэ хоёр мунгэ гаргана. Тэрэ мунгеереен юу хуу абанад. Тэрэ тургуубай алта мнгэндэ анаашархаяа болёод, ехэ баяртай байжа байна. Хольшор хубуун гурбан боозо эд бараагаа абаашажа, хугш'э хубуугээ хубсалуулна.

Нэгэтэ Хольшор хубуун хээрэ гархадаа, хоёр гурбан халаа-са абаад, эбэртээ хээд гарана. Гаран бэеэрэн, халаасаяа нухэн соо хээд, хотогой модо баряад, харгй дээрэ уужа ууна.

Нэгэ хун гурбан тээбэрээр сагаан талха тээгээд, городто орожо ябана.

— Хольшор хубуун, эндэ юундэ уугаабши? — гэнэ. Хольшор хубн хэлэнэ:

— Энэ нхэн соооо хэлеэмэ халааса бэлэн болоод гархы-мал. Энээнээ гэртээ абаашаха анаатай ууиальби.

Баян хун;

— Юугаа хэлэжэ тунэнэш, — гэнэ.

132

— ншхээбэй хадаа энэ хотогой модоороон татаад абууль-

бидаа, — гэнэ.

Баян хнэй хаража байса хотогой модоо хээд, халааса

татаад абана. Тэрэ баян хун угаа ехээр гайхана.

— Хэнш хуни татаад абахада абагтхы даа? — гэжэ уранга:

— Юундэ абагтахбой аам, — гэнэ Хольшор хубуун. Баян хни татаад зэхэдэн, нэгэ халааса гарана. Баян

хун ехээр гайхажа, Хольшор хбндэ Хэлэнэ:

— Энэ гурбан тээбэри талхайм абыш, намдаа энээнээ гыш! Хольшор хбш

— Юугаарш андалдахабой байиимильби даа, шамдаа гэжэ гэхэмаам даа, — гэжэ ухэ болно.