Бурятские народные сказки. Бытовые

Тиижэ Хольшор хбн гурбан тээбэри талха гэртээ асаржа угэнэ. Ехэ нэр баян болоод байна, юугаарш дутахаяа болёод. Тиижэ гэртээ байжа байхадан, тэрэ тургуубайнь морин мнг гаргахаяа болёод, Хольшор хбн мэхэлээ гэжэ тэрэнээ бэдэржэ, алаха мни гэжэ ябана. Хольшор хбн тэрээниии мэдээд, нэгэ хара хониёо алаад, шуайнь хото соонь шудхаад, эзыеэ сээжэдэн уяад орьтино. Дээрээн хубсалуулаад, хгшэн-до хэлэнэ — тургуубайн озирходо эдеэ юу хгээш баряабэй байгаарайш. Тиихэдэшни: "Хгшэн эдеэгээ барииш", — гэхэдэм-ни, хээн уруудиимайе айлшан болгогшош гээд хараагаарайш. Тиихэдэш бишни хотьгоёо баряад хотон ташааш хадхахаб, тнихэдэм гэдэргээ тангайд гээд унаарайш. Унаан хойнош, "ухээни бодхохо, бээрэни баяжуулха шахамал минаамни хаанам" — гээд баруун ханадаа лгээтэй байан минаагаа абаад шамаяа сосьходомни, уг харайгаад бодооройш, — гэнэ.

Тиижэ уухадан тургуубай ороод ерэнэ. Хольшор хбн:

— Уу, айлшан ерээ, наашаан, наашаан, — гээд, остоолдоо абаашажа уулгана.

Тургуубай хэлэнэ:

— Хольшор хубуун гээшэ намаяа мэхэлбэлши, — гэнэ.

Хольшор хбн:

— Шамайе мэхэлпэнээш мэднэбэйльби, — гэжэ хэлэнэ,—

айлшан ерээиим. Эдеэгээ барииш!

Хугшэниин:

— хээн уруудымайе ходо айлшан болгогшош, — гэнэ.

— Харыш, энэ хээн эзые, — гээн бэеэрээ хотьгоёо баряад, ошоод эзые хадхаадтина. Тэрэ хототой шуа хадхахадан бт тэрсэрсэ адхарна, хугшэниин тад гдэргээ тангагад гээд унаадтина. Тэрэ тургуубай ухаа алдашхоод ууна. Хольшор хбн:

— Энэ ууртай эзыеэ алашхоольби, — гэнэ. хээни бодхоо-хо, бээрэни баяжуулха шахамал минаймни хаанам гээд, баруун ханааан лгээтэй байиимайе арбагад гэжэ абаад, хугш хоёр-гурба аряад соснно. Хугшэниин уг харайгаад

бодотьно.

Тургуубай угаа ехээр гайхашоод ууна.

— Хольшор хубуун, — гэнэ, — эд бараагаар яахамниб, энэ ммнаагаа намдаа ухэшнихаяа даа. Тиигээд урэ ялабеэр зуб-шэлтхэмнайшиил даа, — гэнэ. %

Хольшор хубуун:

— Лмалшабоймайе амалбалштаа, — гэнэ. — Шамда а гэжъ угэхымаам даа.

Тэрэ минайинь абажа, тургуубай гэртээ арлина. Арлихадан гургуубайнда айлшан ерээд пууна. Ороод хугшэнд хэлэнэ;

— Эдеэ шангалаад бэлдэ.

— Бэлэн эдеэн убээ, — гэнэ.

— Харыш энээни, хундэ ёртогод гэхын, — гэнэ. Хотьгоёо барнжа ошоод, эзыеэ хадхаад алашхана.

— брэни баяжуулха, ухээни бодхоохо мина а мни хаанам? — гээд, тургуубай ухээн эзыеэ бутуу сосино.

хээн эзы сосиш, бу сосиш бодхобой байнышни даа. Тэрэ-айлшаниин тургуубай тунээ гэжэ ноёд хатадта хэлэнэ. Тэдэн ерээд, тургуубайе нухэн турмэд'э хаажа, Хольшор хубуундэ; мэхэлэгдэжэ, уедээ зобо зобооор хээн байна. Хольшор ху-. буун тиимэ бая ноёые рн эрдэмээр, шадамараар дараая) байна. Тунээ хойшо Хольшор хубуун ажа яргажа пууна^

24. АЛЯА ШАРА ДААБУУ

Урда сагта аляа Шара Даабуу гэжэ ал-дартай, тоомгй хухюу, шадал зри гэй — иимэ нэгэ хн байан юм.

Нэгзтэ тэндэхи баян айлда баяд ноёд сугларжа сайлалгаЗ хэжэ байхадан, Шара Даабуу орожо ерээд, гэрэй эзэндэ хэлэнэ;

— Би эдэ ноёдтой юу-хээ дуу гаралсаха аналтай эмби. Ороходо болохо гу? — гээд ноёдой байпан газарта ороод:

— Зай, айнууд гут? — гэхэдэн нэгэ ноён:

— айн! айн) — гэбэ.

Тиин уужа байтараа Шара Даабуугай гаража ерэхэдэн, гэрэй эзэн:

Ноёдтой юу хрэлдэбэш? — гэбэ Шара Даабуу:

— Ноёдтой энэ тэрэ онин хрэлдэжэ ууанаа гаража ерээб, — гэхэдэн гэрэй эзэн:

in Худ^лааР бу хэлэ, шамайе ноёд тоохо юм гу? — гэхэдэн. Шара Даабуу:

амбэ Т Юу. хэлээ^ гэжэ хэлэнэш, юундэ намайе тоохо угэй rwnvo< Рээ э байтагай би тэдэнииешни нохой болгожо ху-уулхао, — гэбэ.

Гэрэй эзэн:

тлги^."^°^дые нох°и болгожо хусуулаа аашни, би шамда нэгэ Шап "л13 Мнгэ "бГ-гэбэ

— зй? УУ эубшобэ, ноёндо гуйжэ ороод хэлэнэ:

аи, ноёд би таанадта дэлхэй дээрэ зэгде угэй пайхан

асаржа ухэмни. Ноен ураба:

— пайхан дуутай нохойшни хайшан гэжэ хусадаг юм бэ?

Даабуу нохойшолон муухайгаар хусажа угэбэ. Тиихэдэн ноён:

— Ээ, айханаар хусадаг нохойшни иимэ байдаг угээ юм. айхан дуу гээшэн иимэ юума гээд: б! пб(— гэжэ нохойшолон хусаба.4

Тиихэдэн Шара Даабуу гаража ерээд, гэрэй эзэндэ:

— Ноёдой нохойшолон хусахые дуулба угта? — гээд нэгэ туулмаг алта мунгыень абапан юума гэхэ.

Шара Даабуу хэлэбэ: — Ноёдые хусуулхашни юум даа, тэдэниишни б… барижа шадахаб. Гэрэй эзэн:

— Худалаар бу хэлэ! Тиигээ аашни, би шамда гурбан

туулмаг алта мунгэ ухэб, — гэбэ.

Шара Даабуу:

— Зай, тиигээ аа, гл дасанда ошожо бишни олон зоной хаража байхада танда харуулхаб, — гээд глниинь хоюу" лаа дасанда ошоходон ехэ хурал болжо, ноёд айд суглараи ехэ мргэл болжо байба. Гэнтэ харахадан нхи ноёдиин дасангай гэшхуур дээрэ мургэжэ тонгошожо байхадан, Шара Даабуу гэнтэ гуйжэ ошоод ноёной б… адхажархихадан, ноён ехэ сухалдаад, Шара Даабууе трмэдэ абаашуулба анха. лдэ хуралай тараан хойно ноён Шара Даабууе асаража хэлэбэ:

— Энэ яндан угэйтэй Даабуу хе бааха болоо гуш?

Эндэш нюргайш сохихом!

Тиихэдэн Шара Даабуу доро унажа, гуйн гэдэн иигэжэ

хэлэбэ: