Бурятские народные сказки. Бытовые

— гы юу хэлээ гээшэбши?! Энээнээ худал да а аа, би эднхэ хооллохо юумэ угы болошохолби. Шамда туалхын тула табак зууятухэригрг аа гэлби даа, — гэнэ ха. Тиигэ-жэ /гзрэ баян ямаагыень. абаха i болоно ха.

& Тарни. уншаад лэ гэдэыш* эльбээрэй, тиихэдэшнил алтаар' бааха байха,~-:гэнэ… Тиигаэд; эжыгээ хутэлд мунг абаад, нэгэ город" орожо ерэбэ ха. |Йл

Тэрэ городой базаар дээгуур ябажа ябахадань, баян хун худалдажа абаан ямаагаа хэды гэдэынь эльбэхэдэнь, тэрэ ямааининь хэшэбэ ха. Хороо бусаландаа энэ город соогуур ябаа гээбы гэжэ город ошожо бэдэрбэ ха. Тиигээд городой уйлсэдэ уулзана ха. Тэрэ баян тэрэ хе барижа хаанда абаа-шажа тушааба. Хаан:

— Шн, еро энээнээ унаа, — гэнэ ха. Тэрэ баян "яаха болоо гээшэбиб?" — гэжэ анана. Тиигэжэ

ябатараа м. эшээг соо хээд лэ уда уруу хаяжархяха байна гэжэ бодоно. Мэшээгтэ хээд лэ ябана ха. Тиигээд лэ шэээнэйнгээ хрэхэдэ, тэрэ хунэйнг тархи дээгур шээжэрхибэ. Тнихэдэнь:

— Намайе мэхэлжэ энэ мэшээг соо уулгаан а ад, уш тархи дзэгрни бааха, шээхэшнибы! — гэнэ.

Упаниинь ехэ холо байгаа ха. Унданайнгаа хрэхэдэ трун ошожо уа уужархёод ерэхэ юм байна гээд, мэшээгтэй хунээ орхёод, уанда ошоно ха. Тнихэ едэнь тэрэ багаар уха а муу-тайхан мал адуулан хун ябаба ха. Тэрэнэй харан гэээнь, нэгэ мэшээгтэй юумэнэй байхада барижа зэбэ ха. зэхэдэнь, хун ууан хэбэртэй болоно ха.

— Ши эндэ юу хэжэ йууна гээшэбши? — гэнэ ха. Тияхэдэяь:

— Намайе хаан боло гэнэ, харин би лама болохомяи тэхэ-

дэмнп мэшээг соо хээд байна, — гэнэ.

— Яагаа хун гээшэбши? Хаан болоходо юун пайн юм гээ-

шэб! — гэнэ.

— гы даа, би лама болохоб, харин энээн соо ороон хя тэрэ бэеэрээ хаан болошохо юм. Ши хаан болохо дуратай паа, энээн соо орыш. Эзэнэйм ерээгйдэ намайе тайлаад лэ энээн соо оро, — гэнэ.

Тэрэ хэршэн тайлэжа р ороно ха. Тэрэ хун гараад, — хул гарыень уяба ха. р нэгэ ехэ модон дээрэ гаража ууба. Абажа ябаан хндынь амараад, уа уугаад ерэхэдээ:

— Энэмнай яагаа хнгэн болошобоб, — гэнэ ха нэгэниинь. Тиихэдэнь нгдэнь:

— Амараад ерэхэдэм хнгэн шэнги болоод байгаа ааб

даа, — гэнэ ха.

Тиигээд тэрэнээ абаашажа уа уруу хаяжархина. Тэрэ хн модоноо буугаад саашаа ябана ха. Эжыдээ ерээд, "эндэ байха аргамни болёо гээшэ, ондоо газарта ошожо байха бо-лооб" гэжэ бодоно. ТЛшгээд эхэеэ хтэлд, ой соогуур ябана ха.

Тиигэжэ ябатараа баахалдайтай уулзаба ха. Тэрэ хмнай шадалтай солбон болоод ябаа ха тиихэ сагта. Баахалдайн гуйжэ ерэхэдэ, хоер шэхэнээн аалдаад, ехээр носолдобо ха. Тиигээд хоюулан эсээ ха. Носолдожо байхадан алтан зоосоо хээд ябаан юумэниин хахаржа, алтан зоосуушын иишэ тии-шээ сасаршана ха. Ошохо гэжэ ябаан городойнь хаанай х-бн ондоо городто ошожо хаан болохо байгаа. Тэрэ хаанай хбн лшынхиеэ гэжэ агнуурида гараад ябажа ябана.

Тэрэ хе хараад:

— Шн юу хэжэ байна гээшэбши, — гэхэдэнь, тэрэ хн амаа хдэлгэжэ юумэ уншаан хэбэртэй байгаа эн ха. Тиихэдэнь:

— Би хаан хнэй хбн гээшэб, ши юундэ дуугарнагуйб-

ши? — гэнэ.

— Ши хадаа намда аалта хэбэ гээшэш. Би хадаа энэ баа-халдайгаар эдеэ тэнгэри бисалгажа байгаа гээшэб. Тиихэдэм алта мнгр бороо орохо юм. Харыш, ганса алта мунгэн хэб-

тэнэ бэшэ г? — гэнэ.

— Ши намда энээнээ угыш даа, — S гэхэдэнь:

— Та намда энээнэйм тл юу хэбтэ? — гэнэ.

Тиихэдэнь:

— Би алта зри абажа ябанагйб, мори, ном годли, хуб-саым абахаш, ши хадаа ондоо баахалдай оложо, тэнгэри би-

салгана бэзэш, — гэнэ. Тиихэдэнь:

— Би ондоо тэнгэри ондоо баахалдайгаар бисалгуулхал юм бэзэб, абахал болоо гбши, — гэнэ.?Ш/|

Тэрэ хбч юумээ гд, баахалдайень абана. Тиихэдэнь тэрэ хн хубсаын абаад, алтан зоосуудаа тжэ абаад, гуйжэ ябашоо зн ха. Эхэтзеэ уулзаад, ихи хубсапа, мори, номо паадзгыиь хадагалаад байна. Тиигэхэ уедэнь унхи баахал? дайн хаанай хубуу динлэжэ эдеэд ябашана ха. Тэрэ хун тиихэдэнь гэрэ хубуунэй хубсаа умдод, мориин унаад, нх" баянайдаа гуйлгэжэ ошоно.

— Шн ухее бэшэ паалши? Яагаа гоё болоод. ерээбши! — гэнэ.

Тиихэдэнь:

— Шн намда ехэ ту]?а хээлши, упанай Лусан хаанда ошооб, тэндэ намайе ехэ пайн а ар угтаад, иимэ гоёор хубсалуулаа! Тиихэдэн би шинии тула хургээндэшни харюуень угэхвв ерээб, — гэнэ. Я

— ХаШая гэжэ тэрэ хаанда ошодог юм? — гэжэ урана ха, — Минии ошохо арга бии гу? — гэхэдэн:

— Юуень ошожо яда а х'умши, Мэшээг соо ороходошни, би уа уруу абаашажа хаяхаб. Тиигээд абаашаад хаяба упа уруу- "

Тиигээд тэрэ хубуунэй эсэгэдэн ошобо.

— Зай, юундэ, хаанапаа ерээбши? — гэхэдэн.

— Би тэрэ танай хубуунэй хаан боложо ошоон газараа ерээб. Танай хубуундэ зон дурагуй байгаа юм гу, тэрэ танай хубууе алаа. Тиихэдэн би хундэ харуулангуй хубсапа, мори, номо аадагынь абаад ерээб, — гээд тэрэ юумын асаржа угэ-.:, иэ ха.

Эсэгэн тэдэнээ харахадаа ухаа алдаад лэ:

— Хайшан гэжэ хороо абаха болоо гээшэб? Ши ехэ ухаатай хун хэбэртэйш, намда тупалалсыш! — гэнэ.

— Болоно ааб даа, шадахысаа туалхал аабзаб даа.

— Яаха гээшэбибди? — гэнэ хаан.

— Би хараад ерэу, хэр ехэ хусэтэй байнаб, — гэнэ. Ерээд:

— Засагыншье ула, муно Ороо аа болохоор байна, — гэнэ. Нэгэ ии хунэй мэдээгуйдэ ошожо, тэрэ гурэниие угы

хэбэ.

Хаан убгэржэ, тэрэ хуе хубуунээ врэгй анадаг байгаа. Тиигээд:

— Минни хубуунэй орондо хаан боложо уугыштаа, — гэнэ. Тэрэ сагаа хойшо тэрэ хун тэрэ гурэнэй хаан боложо