Бурятские народные сказки. Бытовые

56. БОДОМЖОТОЙ ХБН

Нэгэ хун трэлхидт айлшалжа ошоод, унажа ябаан элжэгэеэ дэндэнь яа

эн ха. Тэрэнь алдуураад, бэлшэжэ ябашоо гэхэ. Бэдэржэ ханша хайшаа харайжа ябааар, харгыда ябаан хбнээ

асууба: 1 11

— Элжэгэ хараагй гш?

— Ямар? Зн нюдэ охор, хойто хл дохолон, арбай та-ряатай хуушан ногоон туулмаг ганзагаланхай эн г?

— Мн, мн, эгээл тиимэ…

— гы, би хараагйб, — гэжэ хбн х^арюусаба.

— Юу хараагйб гэжэ? Ши мн ая зрнь хэлээ ха юмши! — гэжэ тэрэ хн халдаба.

Тиигээд хбе барижа, судьяда абаашаад, элжэгэ хулуу-гаатэжэ мэдлбэ.

— Намай охор гээ гт! Би харгыгаар ябаан мр хараа эм, — гэжэ судьяда хбн элирхэйлбэ. — Буруу тээхи хойто хл дутуу алхадаг аад, гнзэгыгр гэшхэдэггй байхадань, дохолон гэжэ мэдээ эм. Харгын баруун талын ногоо хирбэ-дэг байгаа. Зуун талын ногоо харадаггй хадаа зн нюдэ охор байгаа ёотой. Модо шудархадаа, ногоон эбэрдээ лэн, арбай таряа гоожуулан байхадань, хуушан соорхой туулмагтай байгаа гэжэ мэдээ эм, — гэбэ.

Судья эдэ бугэдые дуулаад байхадаа, элжэгэеэ алдагшые хараагаад, тэрэ хбе табиан юм.

57. АМАНДАА ААГТАЙ 'ЩШ ТАРХААС

Уряа нэгэтэ онигорхон нюдэтэй Олзой хаан ехэ ундхарай хурэхэлэ зондоо иимэ зар тунхаг тарааба: хэн минии нэншэхр х>да лаар хэлэжэ шадахаб тэрээндэ би аягаар дуурэн алта Н хэб — гэпэн тунхаг байба.

Зар тунхагай дорьбоогоор Малаасагай малшвнь онигорхон нюдэтэй Олзой хаанайдаа ороод: "Хаан баабай минии эсэгэдэ ута урга бии юм пэн. Тэрэ. ургаараан баабаймни ог-торгойн одоуудые, тэнгэриин мэшэы худхадаг юм эн", — гэхэдэнь:

— Ай, тэрэшни даа, юухан байхаб. Минин хаан баабай

да aha а нэрэхэдээ, газаагаа уугаад, наранаа носоодог юм

эн. Тиимэ ута голтой дааатай бэлэй даа.

Тиигэжэ хэлэхэдэнь, Малаасагай малша угэ хргй га-

заашалба ха.

Зар тунхагай дорьбоогоор Олёодой оёдолшо онигорхон нюдэтэй Олзой хаанайда ороод: "Хаан баабай, байза усэгэл-дэр тэнгэри Дуугараар, огторгойн оёдолые шуурасарань дуу-гарабал. дэшэ орой болосоро тэрээниие удэжэ хадхажа бай-шабалби", — гэбэ. I v

— Хари, ОлёодоЙ оёдолшомни ехэ айн хэрэг хэжэ Оутээ-жэ ябаан аад, ганса муусара хадхаа хаш. Тугаар гл хура шэдэрэн, шэдэрэн байгаа пэн, — гэбэ Олёодойео наада барин Олзой хаан. I Ц

Оёдолшо Олёодой дуугай бо^ож%газ^а^ЯЛгын тотгой-Зар тунхагай дорьбоо дуулааар, Таряата жалгын толгой

до, будаа хадажа байпан Таряаша Тархаас^/^н

"хос-тое" байсара абяа гарган IBBB

Онигорхон нюдэтэй Олзой".Hj "eS байсара

— Уу! Таряаша Тархаас юун торхоео шэрэжэ ерээбши? — гэжэ ураба.

— Абасаяанэхэжэ ерээб, — гэнэ- в! угэсэтэй

— э, юун абаса. лэзээ, i

болооноо мэдэнэгйб, г гэбэ хаан мартажархёо гуш?-

— Энэ торхоор обоисо алта НК| |

гэнэ. Н

— Худалаар бу хэлэ.

— Худалаар хадань, аягаар дуурэн алта намда гэ?

— Худалаар бэшэ, нэхрэн!

— нэ. хрн хадань, торхо алтыем г1

Онигорхон нюдэтэй Олзой хаан,' таряаша Тархааста гэ хрээрээн боогдоондоо алаг зрхэнд анаан аягатай алтанаан иигэжэ алаан юм гэлсэгшэ.

58. ДАЛАН ХУДАЛШАН

Далан худалшан хоёр нхэдтэйг аянда ябатараа гал гыдэбэ. Хажуудань холо бэшэ утаатай айл харагдаба. Далан худалша нэгэ нхэр галда эльгээбэ. Тэрэ нхэрынь ошожо, энэ айлайда оробо. Ороходонь гэр эй эзэн уужа ууба, "Гал эрижэ ерээб", — гэхэдэнь тэрэ бгэн хбе:

— Зоо шорга руугаа жолоо злээд угэ. Тиигэбэлшни гал гэхэб, — гэнэ. 'щ|

Жолоо злээд тэрэ хбн хэшэбэ. Нгдэ нхэр Мн лэ баа тэрэ айлайда эльгээбэ. Нгдэдл адли хэ-шэбэ. лдэнь далан худалша р ерэжэ:

— Галда эльгэээн хоёр нухэдни хаанаб? — гэжэ гэрэй ззэнпээ асууба.

— Зоо нюрга руугаа жолоо злэн хойноо гал абахат гэхэдэмни злээд лэ хэшэбэд, — гэбэ.

Мнхи хбмнай:

,— Гал гыт? — гээд эрихэдэнь:

— Жолоо злээд гал абахаш, — гэбэ.

— Би далан худал гэ хэлэхэмни, тиихэдэмни та намайе худал гэ хэлэнэш гээд хэлэхэгйт, хэлээ аа, та р намда жолоо злжэ хэхэт, — гэбэ хбн.

Хоюулан зай зб болобо. Далан худалшан хрэбэ: —: Би рьшг трээн эсэгэээ трн газар дээрэ тр хмби.' бгэн абынгаа тэмээдыень адуулаа хмбн. Тиигээд тэмээдэйм нэгэ тэмээн далайн саада бэедэ гарашаан юм. тэрзэниие асарха хэрэгтэй байан юм. Тэмээгээ абаашаха гээд саанань гаража шадабагйб. Сабшадаа табяад гараха гэбэб, тийхэдэ тэрэмни даабагй. Хялгана таалаад далайда табиамни, хялгана намайе дааха байба. Тэмээндээ ошон гэхэдэмни, тэмээмни ботоголжорхёод байба. Ботогоёо тэмээндээ ашаамни даабагй, тиихэдэн ботогон дээрээ тэмээгээ тээгээд 'зээмни, ботогомни тэмээгээ миид даагаад ябашаха байба. Тэмээгээ туужа ябатарни, захадамни нэгэ сагаан мо-ритой хн ерэбэ.