Бурятские народные сказки. Бытовые

Тиихэдэн нг хоёриин баа збшнэ. Хоёр тагиуул тэхэ-рээд, хаанда тиижэ хэлсэнэ гэжи хэлсээн хриин барни хэлэнэ. Тиихэдэн хаан тэдээни татуулаад пурана:

— Яахадаа би хара хни рэгтэй байхымби?

Тиихэдэн эхэн хэлэнэ:

— Би шамайе хара хнэээ олоиим.

— Архим яахадаа хни амтатай байхым?

Эхэн хэлэнэ: ftjjm

— хээн хни хуурсаг дээрэ ургаан модойн асаржи сорго

хэжи архи нэрээ эмди.

— Мяхан айши гээд нохойн мяхани амтатайимби? — гэхэдэн:

' — Хонид манай тахалжа хэиима, нэгэ бугшаа лээн но-

хойёо ххлэжи тэжээжи ехэ болгоиимди.

Тиигээд Гурбалдайн гурбан сэсэн збт гараба. Тиигээд хаан хэлэнэ:

— Би тани туршахам. Та талда гарагтуй.

Талда гаргаад гурбан дабхар торгоор алтан бээлигээ орой-гоод гурбан дабхар хобто соогоо хээд, газаапаан гурбан сэсэн хбгээ асараад:

— Зай, юу хадалгаа би? — гээд пурана. Ехэ хбн хэлэнэ:

— Гурбан дабхар хобто байна.

Дунда хбниин хэлэнэ: — Гурбан дабхар хобто соо гурбан

дабхар торгон байна.

Бага хбнээ урахадан хэлэнэ:*

— Гурбан дабхар торгон соо алтан бээлиг хадагалаатай

байна.

Тиигээд гурбан сэсэн гэртээ харьхаяа гараба. Ерэжэ ябахадаа нэгэ изии нэгэ хамсуйяа мдд, нтвд мд убэй аран-

га дээр аарса хэжи байна. эд пурана:

— Хай, сагаагши неэ харайт?

Тэрэ изии хэлэнэ:

— Харааб, мэнэ урайхантнай Хартагай хаани гурбан хара буха хай сагаан неэндэ хамар дээрээ баалгажи, ханшар дээрээ шээлгэжи ябажи ябана… ш

Тэр изиидээ тороод саашаа ябана.

Нэгэ хяээдэ ороно. Тэрэ хнээдэ гэртэн хн убэй, нэгэ ба саган байна. Тэрэ басаганаа урана:

_ Биде холойн харгуйн улад байна бди, манда идехиимэ убэй Тоотогой хоёр ндэгэн, тухурюуни нэгэ хзн бии бай. на, тэрээни болгохо барюулаа бэй тогоон танда байнуу? Тиихэдэн хэлэнэ:

— Барюулаа бэй тогоон бии, баабайаан айнаб, ндэр убэй тогоон бии, инбииээн айнаб.

Гннхэдэн, урана:,

— Баабай иибии хай ошоиим? Басаган хэлэнэ:

— рьёо гэртхн идеэи хнээдэ идехэеэ ошоо, лр бэеэ эбэшэнтэй андалдахаяа ошоо.

Тээнинн таагаа убэй байшоо.

54. ЭСЭГЫН ГУРБАН ХБН

Урайниин эсэгын гурбан хбд байдаг байгаа. Тэрэ гурбан хбд Монголдо

нхэмнай гэжэ тхрбэ. Тхрд, тэдэш |ябаа. Ябана… ябана… Нэгэ нэн хни бууса дээрэ орожо ерэбэд. Тэрэ н-яэн хуни бууса дээрэ орожо ерээд байхадаа, бэеэгэн хбн-ээн уранад:

— Эндэ ямар хн уугааб? — гэжэ.

— Хара морьтой, хара хоньтой, хара нохойтой хн уу-гаа, — гэбэ бэеэгэн хбниинь.

Тэрэ гурбан хбд саашаа ябабад. Ябана… ябана… Тиигээд нэгэ пая нжэ ябашаан бууса дээрэ оробод. Тэрэ бууса дээрэ ороод байхадаа, тээли хбнээн уранад:

— Энэ бууса дээрэ ямар хн уугааб? — гэжэ.

— Шара морьтой, шара хоньтой, улаан неэтэй хн эндэ hyyraa, — гэжэ тээли хбниин хэлэбэ.

Теэд тэдэ хбд саашаа ябабад. Ябана… ябана… Тиижэ ябааар, нэгэ пая нжэ ошоон бууса дээрэ тудажа ерэбэд. Тэрэ бууса дээрэ ерээд байхадаа, ехэ хбнээн уранад:

— Эндэ ямар хн уугааб? — гэжэ.

— Сагаан морьтой, сагаан хоньтой, сагаан неэтэй хн э" Дэ уугаа, — гэжэ ехэ хбниин хэлэбэ.

Хбд саашаа ябабад. Ябана… ябана… Яба ябааар ерэ* *эДээ, нэгэ ая нжэ ерээн гэртэ тулажа ерэбэд, Тэдэн нээ-Рээшил бага хбниин хэлэээр хара морьтой, хара хоньтой, *аРа нохойтой хн байгаа. Хара мориноон ая ерээд бт УУрал гаража байгаа.

Энэ хбмнай эб хэлээн байбахним, — гэлдээд cat-Шаа ябабад. Ябана… ябана… Яба ябааар тэдэш нэгэ пая П

жэ евэпэн хдтэ оробод. Тздэн тээли хбни хэлэээр шара морьтой, шара хоньтой, улаан неэтэй хн байгаа.

— Тээли хбмнай баа зб хэлээн байбахиим, — гэл-дээд хбд саашаа ябабад. Ябанад… ябанад… Тиигэжэ яба-аар, нэгэ ая нжэ ерээн гэртэ тулажа б aha ерэбэд. Ехэ хбнэйн хэлэээр тэрэ хн сагаан морьтой, сагаан хоньтой, сагаан неэтэй гэр байгаа.

— Энэшни ехэ ахаймнай хэлээн тудабахиим, — гэлдээд тэдэ хбд саашаа ябабад. Хаанааан тиижэ хэлээн хр-яушын тудаба гэхэдэ, тэдэшни бууса дээрээ унагааан даа-хяинь хаража хбд тааан байгаа. Сэсэн мэргэн хбд байым байгаал даа. Тэрэ хбднай теэд саашаа ябабад. Ябана… Ябана… Яба ябааар хаанай гэртэ хрэжэ ерэбэд. Хаанда хрэжэ ерээд, гэртэнь оробо. Гэртэнь ороходонь тэдээ-ии сагаалаад, абаашша хаашхаба. Хаалгаад уухадаа тэдэ гурбан вер соогоо зугаалнад:

— Энэмнай хара хн аад, хаан ороод уунахиим, — гэжэ хэлэнэ нэгэ хбниин.

— Архиаан ямар хни амтан гарааам, — гэнэ нгдэнь.

— Мяханаан ямар нохойн амтан гарааам, — гэжэ гур-бадьхи хубниинь хэлэнэ.

Иижэ хэлсэжэ ууайн хаани хлэншэд дуулаад, хаанда хэлэбэ. Хаан тэрээни дуулаамээрээ уур сухал боложо, бое одогоноо суглуулжа асараад ураба:

— Эдэ хбд яахадаа иигэжэ хэлсэбэб? — гэжэ.

— Хаае хардаад, анханда шинии бгэ эсэгэ хаа ороон-хиим, теэд хара хн хаа оробо гэжэ илгараад байгаалам. Ган тасуур боложо, неэд хожороод, хрэнгэдэ эн орохоёо бо-лёод байхадан, эзыш хрэнгэд ххэнэй э аажа хээниин хрэнгэ хни амтатай болоод байгаалам. Теэд тэрээвээн хойшо хрэнгэёо эдьхэхэдээ, хни р эдьхэиимэ, теэд хни амтатай байгаагой яаханби хрэнгэ. бэ хулааар дутаха-даа, бгэ эсэгэшни хэр одоаа нохойн мяхаар эдеэллэжэ бай-ыма, тэрэшни теэ нохой амтатай гэжэ илгараад байгаалам, — тэжэ б одогошын, мэргэд тргэшын тэрэ хаандаа хэлэжэ гэбэд.