Бурятские народные сказки. Бытовые

Урдын урда сагта нэгэ ехэ баян хн байгаа ха. Тэрэ баяни | малиин бэл-

шэхэдээ ара талаараа дуурэжэ, заха зрын, хойто таладаа харагдажа байдаг байгаа ха. Баян хн бардам, барлагуудтаа шэрн, мёри юумэ унуулхаяа хайрлажа, ябага нюсэгээр тэ-дээнээ адаа мал даа намнадаг байгаа.

Ходо зобожо тулижа ябхадаа, хлэншэ ябаан хбшын хороо баяндаа бусалжа: "Амьдынш газарта г абаагой аа, альбани газарта тоосоогоо абахабди", — гэжэ хэлсэдэг байгаа.

"Хундэ хортой, хартайгаар ябаан хндэ хараар хртэ-дэг", — гэжэ буряад зон хэлсэдэг, муншье тиимэш байжа болоо. Тэрэ баян хэдэн амгатаяа хамта уугаад, хибтэй боложо шадабагуй. Нэгэтэ тэрэ баянда холын нютагпаа нэгэ

баян айшаар ерэбэ., п".".".,".

Тэдэ хоёр баян бэе бэедээ бардамлаха' анаатай. мэеэрхэл

дэнэ, шадалН эрдэмээ бэе бэедээ ф^^ШШшорд тумэр хаяжа улайлгаад, улаан "w^^^ffil байса долёоно. Тэрээнээ долеогоод иг баяндаа Р Нг баяниинь гартаа абан гэхэдэн, тэрэнь могии

Даран хэбтэбэ. нээн баяымши, харуу-

— Зай, эрдэмышни харабаб, хэды ига

лыш, — .гэбэ айшаар ерээн ЩИ асарагты, энэ хундэ

— Адаа малымни булинь туужа ар харуулагты! — гэжэ баян бярлагууд* ц хадэн тэ,

— Адаа малышни бултыень ^^МЩ хэтэйбши, тэдээнээ харуулыш, — '^ марта а б, — гэнэ нг-

— Олон тэхэтэйб, тэдэнээ тоогынш с Дэнь.

31. Бурятские народные скаэки

— Минин олон хонид, ямаад соопоон тэхэдымни хуу ил-гаад наашан туугаад ерээрэйт, — гэбэ баян барлаг хбдтээ.

Тиихэдэн барлагуушын олон тэхэ туугаад ерэбэ. Айшаар ерээн баяниннь хараад байжа-байжа хэлэбэ: "Энэ хоёр х-рн оньо шэнжэ мэдхойдаа ямар нэрэ солотой уудаг баян гээшэбшэ", — гэжэ хэлээд, айшалжа ерэхыень уряад, гэр тээ-шээ гэшхлбэ.

Нэгэ худы болоод байхада мнхи уригдаан баямнайл айшалжа нг баянда ошобо гэхэ. Ошооор тэрэ бардам баямнай нгдэеэ баа дайраад абана: "Баям гэжэ хэлэхэш, ада-па малшни сн, дайда талашни багын байна даа. Хбшэтнай минии амгани ханщараан нарин.

Адуу малшни, алга зрншни

Хуреэ дээрэхи са1андли, Хнжэл дээрэхи бэндли.

Хн зоншнн

Хара голой бургааандли, Хатаан шубууни далидли, Улаан голой бургааандли, хээн шубууни далидли".

Тиихэдэн нг баяниинь хэлэбэ:

Эрхим баян — эрдэм бэлиг, *$м Дунда баян — хи хбд, Адаг баян — адуу мал.

— Бишни долоон тэхэтэй хм, — гэжэ долоон хбдээ тэрэ баяндаа харуулба. Долоон хбшын харааар, нг баяниинь рынг мууе мэдэжэ, дуушье гараагой мориндоо уугаад гэр тээшээ ябашоо.

64. ПОП ЗЭМЭДЭ ОРОБО

Нэгэ пои хапай нэгэ айлай амганда ерэ-дэг болоо. Тэрэ амган нхэрт сэхынь

хэлэнэ:

— Энэл поп ерээд лэ палахаа болёо, — гэжэ. амганайнгаа хэлэхэдэ нухэрэн иигэжэ хэлэнэ:

— Бидэ энээниие мэхээр зобооибди. амгандаа хэлээ хиим:

— Хапуусайн ехэ боошхо асара. Тэрээи соогоо ехэ анги ноо-о, пурээ хахадсаан хуртэр хэ, — гэбэ.

— Тэрэ боошхо соогоо мылэ ооторбо хоёры этьхэ, — гэнэ.

Хурэнгэ тэньи болгожо, — гэбэл даа амгандаа. Тиигээд лэ:

"Нухэрни тээрмэдэ талха татахамни гэжэ хонон ябаа гэ-. жэ хэлээрэй", — гээд ургана амгаяа.

Муяхя попшни ерээд лэ баабайн угээ байха л а ар памган-тайн орондон ороод лэ хэбтэбэ. Тэрэ зуураа баабайн ерээд I уудээ тушэгэнуулнэ.

амган бодожо уудээ неэжэ угэхэн.

Попшни:

— Яахамниб? Хаана хоргодохомниб? Яахамниб? — гэжэ луг харайна.

— Боошхо соо ороод уу, — +-гэнэ амган поптоо. амгакай хуурээр боошхо соо ороод, пурЭэ соо уушхоо.

Тэрэ нухэрэнь амганайигаа уудэ табижа ухэдэн газаааа. оржо ерээ хиим даа.

амтан нухэрйн урана:

— Щи ямар тургэн ерээбши? Хонон ошопон аад ла? Поп шаганаад ла байна боошхо соооо.

— Биш тээрмэдэ хурээгуйб, санхаташооб. Тэхэрээб тиигээд, — гэнэ баабайн. Тиигээд лэ сээжэеэ тэбэрээд, санхата-шооб гээд пеэшын дэргэдэ няалдаад байба.

— Хуйтэн уа хэжэ гыш! Уан айма гэжэ хэлсэдэг эн, — гэнэ амгандаа.

амганиинь уа угб гэжэ мунвхи мылтэй ооторбоёо асаржа угэнэ. Тэрэннин баабайшии уушхаба. Удангуй тэрэн еерше гараба (мылэ хадаа). Эрэд боошхо соо блжэбэ, попын тархи руу. Тиигээд лэ тэрэ баабаЙшйя шэшэб*;&Ив*Я

шээл хаяжа байна даа, баа попой тархи щЦ Шэшзэтэеэ, болжээтэеэ хуу гаражал байна.

— Юундэ хапууСтатай боошхо соогоо блжэбэштаа? Ха-пуустаяа гэдхээхэм гэжэ оруулаа эм, — гэнэ памганиин. >

Тиигээд лэ удангуй тэрэ т\амган унэр танар болоходоиь, боошхоёо эрэмгэдуулжэ гаргана гаэаантан. Тэрэ хорголон попшни арай гэжэ боошхо соооон гаража, шэшээн блжэ-эн, пурээ болошоийма гарша арлина.

65. АЛАШАА ДАНДАР

Урдын нэгэ сагта, шажан бурханай дэл-гэржэ байхын уедэ байгаа. Буряад орон-оо хоёр хбд Баруун Жууда эрдэм ном шудалхаар эльгээг-дзэн байгаа. Эгээ айн багшын шаби болоод, ном удар узэ-жэ эхилбэ. Ном узэхэдээ тэдэ хоёр аргагуй бэлигтэй байжа" хэдэхэя жэлэй унгэрэн хойно Баруун Жуугай айн гэдэг гэб-шэнуудээиь улуу эрдэмтэй боложо, ехэ тургээр суу да гарабад. Улад зондонь Баруун Жуугай нара ара хоёр гээн хундэтэй'; нэрэтэй болоо ха.

"Эрдэмтэйшье болообди, ураан эрдэмээ буряад орондоо ошожо, арад зонойнгоо дунда тарааха болбобди", — гэлдэн зуун хойшоо зуглэн, ута заидаа мордобод.

Айлаа айлда, нютагЬаа нютагта орооор лэ Монголом Хоб-то Уляаста нютагта хурэжэ ерэбэд. Хонохыи, унжэхын саг боложо, нэгэ орбогорхон гэртэй монголойдо оробод. гэйтэйхэн айл янзатай, убгэн монгол хугшэнтэеэ байба.