Бурятские народные сказки. Бытовые

Намарай саг. Ногоо, бургааан шаралжа, ой модон эреэл-жэ байба. Ургамалай рн жэмэсынь болбосоржо байан, бай-гаалиин эгээл гоё дэрндэй нэгэниинь байгаа. Тэрэ уедэ шан- гахан аадар мндэртэйгр шудхаба. Тэнгэриин сэлмээн хой-но, мндэртэй аадарта дайралдажа, хрэжэ хэхын наада тээ болотороо даарашаан, норошоон хубсаатай, хорёод шахуу наатай сэбэрхэн урихан шарайтай, жэмэс тжэ ябаан басаган бтээлдэ уужа байан ламын балгааан гэртэ дулаа-саха анаатай орожо ерэбэ. Тиимэ хайратай басаганай орожо ерэхэдэ, бтээлд" уужа байан хн хадаа "ба>а буян болохо юм за гу" гэжэ бодоод, Алашаа Дандар гал хул тлижэ,

басаганай хубсаыень тайлуулжа, хатаахаМгетай Ш|ШИ Нюсэгэн басаганай баруун далан дээрэ ашагйхэи оръбо

харагдаба.

— Эхэнэр хн аад лэ, далан дээрээ юун гээн ехэ оръбо-

той гээшэбши? — гэжэ лама гайхангяар ураба.

— Мэдэнэгйб даа, манайхин хэлэхэдээ "шинии нарай бай-хада нэгэ эрьюу лама хутагаар хадхаад, хутагаашье абангй ^уйжэ ябашаан юм" гэлсэгшэл даа, — гэжэ басаган панва амарханаар харюусаба.

Тиигэжэ басаганай хэлэхые дуулаад байхадаа ламын хуу-ха толгойнь рзыжэ "Ай бурхан!" 'гэжэ наманшалаад: сйлын-г рив ахалхагй юм" гээшэмнай иимэ байгаа юм байна гэжэ нэгэ ехээр анаа алдан, р. ынг ябаан тхэ тэрэ ба-сагандаа эхинээнь заха хрэтэрнь хрэжэ гэбэ.

"Багшымни хэлээшэ эхэнэрни шн гээшэш. Шамайе алаха гээн эрьюу ламашни би гээшэлбн", — гэжэ басагандаа ойл-гуулба. Тэрэ хоёр бэе бэеэ ойлголсожо, убгэ Ьамган хоёр боложо," айл болоон байгаа.

66. МЭХЭШЭ ЛАМА

Нэгэ муушаг лама ябаад, олон хоног гэ-дэээ лдэбэ. Тэрэ ламые ном уншуул-ха гэжэ нэгэ айл уриба. Уншуулха гзэн номыень уншажа ша-дахагуй байба. Нэгэ айн эдеэлхын хэрэгээр тэрэ лама м$дэхэ мэдэхэгуйшье haa, ном уншаха баатай болобо. Ном баряад аман соогоо губэнэбэ. Тэрэ айлай уладай шагнахада лама он-доохоноор уншаан шэнги зэгдэбэ. айтар шагнаад узэхэдэнь "хулганаа ухэсэн, ухэсэниинь я асам? хэг доогуур шэдээсэн" гэжэ байжа мартаад шангаар уншажа байба.

Тиигэжэ байхыень айлайхи дуулаад, ламые намнажархи-пан юм гэлеэгшэ.

67. СУУСАН ХГШЭН

Урайхада нгэйн голдо гурбан лама ехэ мунгэ зрн олоон байна эмнэжэ. Тиигээд наашаа, гэр тээшээ ерэхэ болоод ябана. Суусан гэжэ эзы тэрэ зриин буляахам гэжэ шэбшэнэ. Тэрэ хугшэн мэдуулэн-гй хойнооон ябана. Яба ябааар ерээд, тэрэ гурбан лама эдеэлхэеэ ууна гал тойроод. Суусан хугшэн хуу хубсааа тай-лаад, угаа мухайма мльсд ерэнэ ламануудии ууан газарта. Хрд ерэхэдэн, гурбан лама хуу зриёо хаяад, гуйл-дэшэнэ. Солоо ороод, бэе бэеээн уранад:

— Ши юу хараабши? — гээд нэгэншш урана. Тиихэдэн нугеедэнь:

— Би толгойсон гэжэ хараальби, — гэжэ хэлнэ. Гурбатьхн

ламан: — Би жоргойсон гэжэ хараальби, — тэнэ. Тиижэ хэлсэн байсарань, Суусан хугшэн алта мунгээнь абаашажа, нгын

голдо байдаг уладтаа г эн ха.

68. ГУТАМШАГАН ГУРБАН ШАБГАНСА ТУХАЙ

Тэрэ гурбан шабганса маани уншажа ууба. Тыжэ тэрэ гурбан шабгансын уухада, сонхоорон нэгэ ямаан онгоошхондо дарбайан

саара эдихэ гэжэ хоёр хул дээрээ бодоод, улыжэ байба. Тыгээд тэрэ шабгансын нэгэниин ижэлжэ ядаад:

— Тадеэ, яагаа ямаан гээштаа, — гэбэ.

Тыхэдэн хоёрдохи шабгансан бапа ижэлжэ ядаад:

— Дуугархагуй гэлсээ пэн губди? — гэбэ. Баа гурбадахи шабгансан уужа байтараа:

— Бил дуугараагуйб! — гэбэ.

Иижэ гутамшагай гурбан шабганса гэжэ нэртэй болобо.

69. ГУРБАН УХААТАИШУУЛ

Тархидаа тархайтай хун, нюдэ муутай *, хун, ульхиитэй аматай хун — эдэ гурбан

боосолдобо ха! Боосолдоходоо: тархидаа тархайтай хуниин тар-хияа абардахагйб, ульхиитэй аматай хуниин амаяа долёо-хогуйб, нюдэ муутай хуниин нюд нюхахагуйб гэжэ боосолдобо.

Тархидаа тархайтай хуниин-эжэлжэ ядаад:

— Иимэл эбэртэй грэнэй гаража ерээ аа яахабша? — гэжэ арбан хургаяа арбайлгаад, тархи дээрээ эбэр шэнги болгожо, хоёр барбаадайгаараа толгойгоо маажажа байба.

Тиихэдэн нюдэ муутай хуниин:

— Би иигээд буудахаб, би иигээд буудахаб, — гэжэ нюдэеэ хоёр гараараа ээлжээгээр аршажа байба, — иигээд оуудахао,

иигээд буудахаб, — гэжэ.

Ульхиитэй аматай хуниин: ШшЯ ямаа

— Тэрэ зб, тэрэ зоб, — гэжэ хэлэеэ гаргажа байгаад, амаа

долёожо байба. S |

Тиигээд хэниинш боосоогоо алдабагуи.

70. ДЭНЬ ХАЯАН ШУлуу" ж _Д^ЭРЭ УНАДАГ

огшол зрид дашууржа, хоргоопоёо хатааан хобдог хомхой, хатуу харуу

амбан ноён уудаг байгаа.

Нэгэтэ амбан ноён атар тартан хониной жэ млжэжэ уутараа, тэрэнээ газарта унагаажархиба. лдээ дутаада-а эдидэг лэн хоОон барлагынь арадань адаглан хаража бай-тараа, газарта хэбтээн мяхан тээшэ даб гээдхибэ.

— дэр унаан, мяха одэнь ргэдэггй юм, — гэжэ ноён дуугараад, барлагые ёгтолон, зэб хрэмр эльгэ хатаба ха.

Барлаг ноёнойнгоо шэг шарай шэртэн, шоо зэн шобто ха-раад, араа шд хам зуужа, абяагйхэн газаашаа гарашана.

Амбан арад зоноо алба суглуулха анаатай, барлагтаа удэ-шлэн, хазаар морёор гэртэээ мордобо. Холохонош ошоо. Талын тунга ногоон соогуур бншлжэ ябаан моринойнь

хл дорооо торхируунууд "дэрд" гэТ\Дп^япяйаГмо-Шубуунаа ргэжэ хажуу тээшээ халба ^"раЛи мо рин дээрээ зоболгоёо даажа И амбан тогтонгй. ара

Дэргээ алдалшалай. 1 аи ШШ амиды гол-

Эльгэ зрх эбэртэрээ бглэрэн унаан амбан

тойхон абяа гаран: $|j. Щ Лплобо ха.