Бурятские народные сказки. Бытовые

Тэдэ хоёр мэндэшэлээд, хонуулыт гэжэ гуйба. Хонохыешье мояголойхи зубшжэ, "дээшээ, дээшээ" гэжэ шэрээ табяад, эдеэнэй дээжэ — сагаан эдеэгээр хундэлбэ.

— Зай, хоёр залуушуул, хаанааа хайшаа зорибот, — гэжэ монгол убгэн асууба.

Залуугайшье омог болоо юм гу, эрдэмэйшье омог болоо юм гу. "Буряад орондоо бусажа ябаан Баруун Жууда "Наран дара хоёр" гулээн эрдэмтэй уладбди", — гэжэ борбогорхон уйгэяиие, угытэй иоиголые тэдэ хоёр баангяар харюусаба д.

Тиигэжэ хэлэхэлээрнь убгэн монголой зуэ шарайнь зари-гад гаэядэл боложо, ямар нэгэн шэнэ хусэ зорит нэмэлэндэл, дорюун янзын хоолойгоор "Шасарым асал!" — гэжэ хугшэн-д хашхарба.

Ноояо тооон болошоон шасар малгайгынь ара худээ

нэп хоорондооо ухэгээр дуурэн бэдэржэ, хугшэяиинь гарта*

жа угэбэ.

бгэншье шасараа мдд, тасха абаад тэдэ хоёр эрдэмтэй залуушуулда шойрой ном хаяжа эхилбэ. Хоёр-гурбан гээр

яахын аргагуй тэдэ хоёрые боожорхибо.

— СагнаЙ хайшаа болошоо гээшэб? Залуудаа хадаа Баруун Жууда уража байхадамни минии дээдэ тээ 4–5 хун бав-гша пэн, теэд та хоёр мн "Наран, пара" глээн эрдэмтэй улад байгаад, убгэн намда гурбан угээр юуидэ хаагдаба гээ* шэбта? Бурхан шажамнай н гээшэ гу? — гэжэ хэлээд убгэн монгол уйлажархиба. Монголойдо хоноод, айнаар хидэ-лдээд, хоёр залуушуул замдаа дэшулбэ.

"Энээн!ээ хойшо хуниие мэдэнгуй омогорходогоо, дээрэл-хэдэгээ болие, ямаршье хун ябажа болодог юм байна "хнэй саада тээ хун, хлэгэй саада тээ морин", "даахи дор хлэг, даха дор хбн" гээн гэнднай ёоороол унэн юм байна" гэжэ тэдэ хоёр залуу эрдэмтэй хбд алдуугаа мэдэрэн гэм-шэбэд.

Хоёр. залуушуул Буряад орондоо амгалан айн хрэжэ, эрдэм бэлигээ арад зонойнгоо дунда дэлгэрулээ эн гэлсэдэг.

Тэрэ убгэн монгол Алашаа Дандар гэжэ нэрэтэй хун бай-tiaH гэдэг. Баал тэдээндэл адли Баруун Жууда ном удар зэжэ, хэмшээггй ехэ эрдэмтэй болоон, улад зонойнь дунда шадабари бэлнгээрээ суурхапан хун байгаа хаш.

Тннхэ едэнь Баруун Жуугай ламанарай хоорондо \пввтэй ангинууд боложо таараад, бэе бэедээ хоролхон, ном хаялсан арсалдадаг байгаа юм ха. Алашаа Дандар хадаа эрдэм ехэтэй байан тула нэгэшье хуниие урдаа табингй, гэшье хэл-лэнгй боожорхидог байгаа. Тэрэнэйнь тухай багшань мэдээд, нэгэтэ Дандартаа хэлэбэ:

— Заа зуухан, зарим газартань зорёоя алдажа гэхээ яанаш, б aha оройдоошье урма зориггй хниие хаажархиха гээшэшни буруу гээшэ.

Багшынгаа хэлээниие дабаха ёогй байжа, Алашаа Дандар зарим гаэартань зорёок алдадаг болоо эн гэлсэдэг.

Алашаа Дандарта боогдодог, хороо бусалдаг уладай хоо-рондооо "Алашаа Дандар баруун шойроор тэндэ, зуун шой-poop тиихэдэ тиимэ юумэ алдаба, ухаан бодолынь амууржа, эрьюутэш", — гээн хоб жэб тараадтиба. Муу юумэн модон алаатай, уданшьегуй Алашаа Дандар энээн тухай дуулаад-хиба. Тиимэ муухай хобой тараад байхада Алашаа Дандаршье хороо бусалаад, баал хуушаараа хуниие урдаа табингй хаа-жархндаг болобо.

"Багшын угэ дуулаагуй зэмэтэйб" гэжэ мэдэрээд багшадаа:

— Танайнгаа зарлиг дуулаагуйлби, ямар йлын рн амса-ха гээшэбиб, багшамни, — гэжэ муулартайгаар, толгойгоо И хин, бдэглэн байжа хэлэбэ.

— Багшын зарлиг дургээгй хадаа, ном удараа хаяжа4Ц маха бодо бзеэрээ худее гэртэн болохо болоош! — гэжэ баг-шань шэрнээр харюусаба. — Эхэнэршни болохо хун зуун хой*

то згтэ лгыдэ хэбтэнэ!

Алашаа Дандар аргагуй ехээр хэдэн хоног уйдаба. "Хайч шаа гэлтэйб? Яалтайб! Юун гзэн ехэ бузар юумэ болобо гээшэб.' — гэжэ анахадаа ондоо юумэн толгойдснь ороногй. Иимэ ехэ, бухэ гэгшын зангилаатай асуудал сээжэдэнь зара бэдьхэ болон дуушаба. уулэй улдэ, хэдэн хоног уйдаа-найнгаа уулдэ бусайдаатай зангилаагай зурыень олоон| дол, нэгэ иимэ бодол нанаадхиба:

"Гэртэй болоо аа, эдихэ хоол, хубсаа хунар бэдэр-ээр лэ, тэнгэриин удэр бури нугэл хэхэ байнаб, тиигэнхаар, тэрэ мании эхэнэр болохо нарай хнбе алажархёод, нэгэл нгэл хэжэрхёод лэ, хадын хумэгтэ ошожо, наанайнгаа дрэтэш бгзэлдэ (уужа, нгзл амахаб". Иимэ бодолдо абтаад бай* хадаа сээжэнэйнь хара бэдьхэ аргааханаар хайлан алажа байандал болобо.

Шара зурхайгаа зуража, лгытэй басаганай турээн нютаг, гэр байрыень олоод, хутагаа хурсадаад, туреэдээ хээд, зуун хойшоо ябашаба.

Яба ябааар Монголой талада хрэбэ… Шара зурхайнгаа. ёоор нэгэ эшэгээ гэртэйхэн айлда оробо. Ороходонь эхэ эсэгэ хоёр гэжэ залуушуул байба. лгытэй хибн унтажа хэбтэнэ. Тэрэ ухибуе хараад, "одоол энэ юм ха юм даа, ямар сл-гр алаха гээшэб" — гээн бодолдо эзэлэгдээд, сл гара-хые хлеэжэ ядан, хараан тээшээ харашоод ууба. Еоороол эрьюутэшээн хн шэнги асууан асуудалда харюусаншьегй уруугаа харашоод, гэрэй эзэдэй газаа досоо гарахые ажаглан. аууба. Нэгэл амбаа гараадхиба. Алашаа Дандар хутагаа гаргажа, лгытэй хибе хадхаад лэ хутагаашье 'угалжа абангй, хэндэшье харагдангуй гуйжэ ябашаба.

Гйг, гуйг, тэрэ нютагай нэгэ хадын хмэг хрэтэр гй-: бэ. Заахан балгааан гэр баряад, тэндээ бтээлдэ уушаба.

хнбу алаан нгэле амсаха хсэлэнтэй Алашаа Дандар аяар хорёод шахуу жэл тэрэ хадынгаал хмэгтэ бтээлдэ уу-жа, ном йудар уншахааа гадна, р нилээхэн олон номуу-дые бэшэн, дегдые гаргаба.