Дарц

Каралов кхийринарг дира областан газеташа. Цара хаамаш баржийра, шайн коьртехь Ведана-округан начальник подполковник Каралов а, полковникаш Моргания, Масленников, Мокрицкий, поручик Кибиров а болуш, масех бIе пластунаша а, гIалагIазкхаша а гo бинера Зеламха чохь волчу хьехана. Кхаа дийнахь-буса гонна йуккъехь латтийна обарг, ши салти а, ши гIалагIазкхи а, цхьа стражник а вийна, ворхIанна чевнаш а йина, къайлаваьлла, ткъа Каралов а, Моргания а кхиамза иза лоьхуш ву бохуш.

Караловс шен дагахь дуйнаца чIагIо йира тахана шена йуьхьIаьржо йина Зеламха хIаллакван йа ша хIаллакьхила…

***

ЦУЬНАН ИМПЕРАТОРСКИ ВОККХАЛЛИН

КАВКАЗЕХЬ НАМЕСТНИКАН ГIОЬНЧЕ

1911 шеран 12 декабрь

№ 125551

Ведана-слобода

Хьан Локхалле хоуьйту ас: хIокху шеран 8-чу декабрехь, суьйранна исс сахьт даьлча, сан агента хаийтира соьга, разбойник Гушмазукаев Зеламха Хорачана кхо чаккхарма генахь ламанан цхьана хьехахь буьйсанаш йохуш ву аьлла.

Нохчийчохь вай мел къайлах вовшахтоьхна гIуллакх а Зеламхин дуккха а барамехьчу агенташкахула сихонца цуьнга дIакхочу. Цундела йоккхачу къайленца сиха отряд а кечйина, буьйсанна ши сахьт долуш, Веданара дIа Хорача вахара со.

Буса хьехана луьстта гуo а бина, цхьана къайленгахула араваьлла Зеламха кIелхьарвалахь а аьлла, коьртехь подъесаул Варламов, подпоручик Лопатчиков волуш, лаамхойх отряд йахийтира ас разведке.

Суьйранна герзаш деттар лагIделира, буьйсанна шийтта сахьт даьлча дIатийра. Хьехара схьа йукъ-кара топ тухура Зеламхас. ШолгIачу дийнахь, Iуьйранна йалх сахьт даьлча, йуха а дIадолийра хьеха тIе герз деттар. КхоалгIачу дийнахь Iуьйранна хьехара схьа герз ца тухура. Прапорщика Гамиевс, Зеламха хьехахь вац, моьтту шена, элира соьга, цу чу хьажа шена пурба а дийхира цо. Хьеха хьалаваьллачу Гамиевна чохь Зеламха ца карийра…

…ХIара дерзош, хьан Локхалле сайна хетарг алар сайн декхар хета суна. Нохчийн халкъо, къаьсттана хорачоша, правительство эхь ца хеташ сийсазйаран а, хьийзоран а йист йаккха йеза. Кхойтта шарахь даош-малош, шайн хIусамашкахь цунна туш луш, иза Iедалан таIзарх ларво цара. Зеламха къайлаваьлла Iийна хьех Хорачана кхо чаккхарма уллохь йу. Ткъа оцу хьехана 600 гIулч гергахь йу хорачойн гIотанаш. Хорачошна дика хаьара и разбойник цигахь вуйла. Хаарал совнаха, хIора сохьтехь хаддаза цуьнца уьйр латтайора цара. Нохчийн интеллигенцин политиканашна а, шайхашна а разбойник ца хета Зеламха, ткъа правительствона дуьхьал, Нохчийчохь оьрсийн Iедал чIагIдаларна дуьхьал къийсам латто шайн карахь ира герз, халкъан майра, турпала, гIараваьлла имам лору цара иза. Цундела Зеламха Iедале схьавала цхьа кIира хан йала йеза хорачошна. Нагахь санна и хан чекхйалале цара Зеламха Iедале схьа ца лахь, Цуьнан Воккхаллин императорна, государана уьш дуьхьал хиларе терра, Хорача йохийна, иза хилла меттиг лаьттаца дIашарйан йеза аьлла, хета суна.

Ведана округан начальник

подполковник Каралов

ХХIV корта. Сийначу Сибрехь

Цу Делан мостагIаша

Даймахках къастийна,

Мацалло, шелоно,

Балано гIелдина,

Дела ша воцуриг

Кхин накъост ва воцуш,

БIарзделла лела тхо

Сийначу Сибрехь…

Халкъан илли

1

Баккхий бохамаш ца хуьлуш, кегийнаш собаре ловш, цхьанаэшшара дIадоьдура Гати-Юьртахь дахар. ГIалгIайн махкахь санна, луьра таIзарш ца дахь а, нах лоьцуш, йарташкахула кхерстара таIзархойн отрядаш. Цунна дуккха а бахьанаш карадора Iедална. Къаьсттана сагатдора Зеламхин тобанера обаргаш а, гIарабевлла къуй а, талорхой а схьабевллачу йартийн. ШолгIа, пачхьалкхан налогашна а, кхечу такхамашна а декхаре йолчу йартийн. Нохчмехкан йерриг йарташка кхаьчнера, Нелхе, Коке, ЦIорхе йохош, цигара бахархой Сибрех бахийтина боху хабар.

Кхо шо хьалха Зеламхас Ведана округан начальник, полковник Галаев вийча, кхузарчу йарташкара 16426 сом ахча даьккхира Зеламха а, цуьнан герггара гIоьнчий а, дийна йа байъина, Iедална тIебалийначарна дала. Ткъа хIокху шарахь бIе эзар сом даьккхира Нохчийчохь а, ГIалгIайчохь а латто эскарш кхаба. Цул совнаха, пачхьалкхан декхарш дIа ца текхначу, йа Iедална муьтIахь йоцчу, йа кхечу гIуллакхашца Iедална хьалха бехке хиллачу йарташка эскарш хIиттадора. Йарташа уьш кхаба дезара, царна хIусамаш а, кхача а, ткъа церан говрашна докъар а, хIоъ а латтош. TIe, уьш дIасакхалхош, царна ворданаш латто а йезара. И дерриг а маьхза, цхьа а тайпа баркалла а, пусар а доцуш.

СаьIадан а, Iабдин а, йуьртарчу кхечу хьолахойн а гIоьнца пачхьалкхан декхарех цIанбеллера гатийуьртахой. Амма Зеламхин тобанехь волу Доша а, Хьомсуркъа а йуьртахошка схьавоьхура Iедало. И шиъ схьа ца лахь, церан гергарчеран цIенош даго а, уьш доьзалшца цхьаьна Сибрех бахийта а кхерам туьйсура. Иза кхочушдан а, йуьртана таIзарна а шина баттахь гергга дошлойн эскадрон латтийра кхузахь.