10.13.2.3 (2): ‘quem varia sors in ludibria ac decora alterna vice traiecit, regno illius captivitatem, captivitati exsilium substituendo’ ← BM (VI, 9,10): ‘quem quidem fortuna inter ornamenta et dedecora alterna uice uersauit, consulatu illius damnationem, damnationi censuram subiciendo et neque bonis eum perpetuis frui neque malis aeternis ingemescere patiendo’ (судьба попеременно предлагала ему то почести, то позор, сменяя консульство на осуждение, а осуждение на цензуру, не позволяя ему при этом ни постоянно пользоваться своим счастьем, ни вечно тужить среди невзгод).
10.13.2.4–6: ‘Quis enim crederet, ilium a maximo solio ad Sclavorum perventurum catenas? Quis rursus existimaret, a Sclavicis vinculis ad regni rediturum insignia? Attamen ex rege captivus atque ex captivo rex est factus’ ← BM (VI, 9, 11): ‘quis crederet ilium a xii securibus ad Karthaginiensium peruenturum catenas? quis rursus existimaret a Punicis uinculis ad summi imperii peruenturum insignia? sed tamen ex consule captiuus et ex captiuo consul est factus’ (Кто смог бы поверить, что этот муж, имея почётное право на 12 ликторов, окажется когда-нибудь в узилище у карфагенян? А с другой стороны, кто смог бы предположить, что, находясь в пунийских оковах, он сможет вернуть себе знаки верховной власти? Однако он действительно смог из консула превратиться в пленника, а из пленника смог снова стать консулом).
10.14.1.1 (1): ‘ne rerum summam alieno imperio subiectam haberent’ ← BM (III, 5, 3; IX, 1,1); см. комм. к 12.5.2.1.
10.14.1.1 (2): ‘reges ex suis legere quam a fmitimis mutuari satius rati’ ← BM (III, 4,2): см. комм. к 0.1.2.4.
10.14.1.2: ‘ne tamen regnandi usum intra patriae metas clausum haberet’ ← BM (IV, 3, 3): см. комм. к 5.14.4.5.
10.14.1.5 (1): ‘ad maiorem virtutem capessendam’ ← BM (III, 2, ext. 7; VII, 2, 1); см. комм. к 3.5.1.3.
10.14.1.5 (2): ‘ideoque in ipso militiae tirocinio adolescentiam suam aliquo praeclaro opere auspicari’ ← ВМ (V, 4, 2): ‘militiae tirocinium’ (ни юношеский возраст, ни ‘нехватка военного опыта’… не смогли удержать Сципиона от стремления к заслуженному венку двойной славы); ← ВМ (V, 4, 4): ‘adulescentiam praeclaro opere auspicatus’ (этим блистательным поступком ознаменовал своё вступление во взрослый возраст).
10.14.2.3: ‘ut prudenter, ita periculose hoste in hostem usus’ ← ВМ (VII, 4, 3): см. комм. к 10.5.0.7.
10.14.3.1 (1): ‘Danorum Anglorumque exercitibus acerrima pugna consertis’ ← BM (III, 2,1): ‘unusque duos acerrima pugna consertos exercitus’ (‘в тяжелейшей битве’ в одиночку [Гораций Коклес] сражался сразу с двумя армиями).
10.14.3.1 (2): ‘levem et quem obtulerat ramulam’ ← ВМ (II, 4, 5): см. комм. к 8.15.4.5.
10.14.3.2: ‘nutamentumque Danorum fortunam ad victoriam usque, ne laberetur, erexit’ ← BM (III, 2,19): ‘labentem… belli fortunam diutino animi ardore restituit’ (божественным пылом души он склонил на свою сторону судьбу всей войны).
10.14.3.3: ‘nec solum fortitudinem ipse… раепе profugam revocavit’ ← ВМ (V, 6, 7): ‘pietatem… non solum ipse plenissimam exhibuit, sed etiam e pectoribus aliorum abeuntem revocavit’ (не только сам выказал глубокое благочестие, но вновь вернул его в сердца других).
10.14.3.4: ‘virtutis titulo honore primipili a rege donari meruit’ ← ВМ (VI, 1, 10): ‘virtutis… nomine quater honore primi pili ab imperatoribus donatum’ (no достоинству четырежды награждённого полководцами-императорами почестью быть центурионом примипилов).
10.14.4.1: ‘contusis suorum animis’ ← ВМ (III, 7, 1c): ‘animos hostium… contudit’ (таким вот духом уверенности ‘он разбил умы врагов’, до того как поразить их оружием); ← ВМ (VII, 3, ext. 10): ‘contuses animos suorum’ (увидев, что, вследствии понесённых ими от римлян ряда поражений в битвах, его ‘сограждане обескуражены и пали духом’).
10.14.4.2: ‘consortionem imperii’ ← ВМ (IV, 2, 2): см. комм. к 1.4.14.1.
10.14.6.6: ‘se acri aemulo liberatum’ ← ВМ (VII, 2, 3): см. комм. к 1.4.1.1.
10.14.6.8: ‘seque ei culpae affinem fuisse negaret’ ← ВМ (III, 7, 8): ‘huic se affinem esse culpae negat’ (Эмилий Скавр всякую вину отрицает); ← ВМ (VIII, 4, 2): ‘pernegavit ei se culpae affinem fuisse’ (раб П. Аниция,, подозревавшийся в убийстве римского всадника,, ‘неизменно отказывался признать себя виновным’).
10.14.6.9: ‘res primum Regis apud domesticos favorem quassavit’ ← ВМ (II, 4,3): ‘eaque res avertit vulgi anumum et favorem… magnopere quassavit’ (шаг, который более всего обидел толпу и нанёс удар по популярности Сципиона).
10.14.7.2: ‘duorum populorum concordiam communis sanguinis vinculo stabilivit’ ← ВМ (IV, 6, 4): ‘si… concordia communis sanguinis vinculo constricta mansisset’ (мир не был бы нарушен… ‘если бы между Цезарем и Помпеем по-прежнему царило согласие, замешанное на кровных узах’).