Eseoj kaj paroladoj

La temoj pritraktataj en Esperanto en la koncernaj organizoj estis ege diversaj, de tre ĝenerala ĝis tre specifa, same kiel en la organizoj, kiuj lingve funkciis laŭ alia aranĝo.

Bilanco de la kvar sistemoj

En la nunaj kondiĉoj ne eblas ricevi precizajn ciferojn por ĉiu ĉi-supre prezentita kriterio. Por multaj la donitaĵoj ne estas objektive kvantigeblaj. La ĉi-subaj ciferoj estas do simplaj pritaksoj rezultantaj el la observado de la lingva funkciado de diversaj institucioj, aŭ, ekzemple por datumoj, kiel la tempo necesa por akiri la uzotan lingvon, el enketoj realigitaj ĉe specimenoj statistike reprezentaj de partoprenantoj en internaciaj kunsidoj.

La poentoj pri ĉiu kriterio estas atribuitaj laŭ skalo de dek unuoj, laŭ la graveco de la malavantaĝo: 0 indikas, ke la malavantaĝo ne ekzistas en la koncerna lingvoreĝimo kaj 10, ke ĝi estas plej serioza. La skalo prezentiĝas jene : 0 nula, 1 apenaŭa, 2 neglektebla, 3 neforta, 4 modera, 5 meza, 6 konsiderinda, 7 grava, 8 grandega, 9 giganta, 10 ekstrema.

La analizo de la kvar sistemoj rezultigas la sekvantan tabelon:

Kriterio

Sistemo

Sistemo

Sistemo

Sistemo

kelklingva

ununacilingva

ĉiulingva

interlingva

a) daŭro de antaŭa

8

8

0

3

lernado (individuoj)

b) antaŭa investo de la ŝtatoj

9

9

5

0

c) antaŭa investo de la

8

0

10

0

organizo

d) neegaleco aŭ

6

5

0

0

diskrimino

e) kosto de interpretado

7

0

10

0

f) kosto por dokumentoj

6

0

10

0

g) tempo por pretigo de

6

0

6

0

dokumentoj

h) perdo aŭ misformo de

5

4

6

0

informoj

i) graveco de lingva

5

6

0

1

handikapo

j) komprenproblemoj

3

4

0

1

dum legado

k) trudoj kaj

8

3

8

0

malagrablaĵoj

l) onta pliigo de

5

0

10

0

malavantaĝoj

Sumo de la

76

39

65

5

malavantaĝoj

La ciferoj ĉi-supre prezentitaj estas pritaksoj, kiujn la plimulto el la legantoj sendube juĝos apenaŭ fidindaj, ĉar sen bazo sufiĉe objektiva. Tial estas interese rimarki, ke, se oni anstataŭigas ilin per duuma notacio (1 = la malavantaĝo ĉeestas; 0 = la malavantaĝo forestas), la plej avantaĝa formulo restas la kvara, kvankam tiu kalkulmaniero ege malfavoras ĝin. Efektive, se nur ses monatoj da Esperantolernado donas komunikan kapablon, kiu necesigas ses jarojn por alia lingvo, doni la saman poenton, 1, al ĉiuj reĝimoj, kiuj trudas lingvolernadon, estas falsi la realon. Sed tiu kalkulmaniero almenaŭ nuligas la pravan kritikon pri subjektiveco en la pritaksado. Tiu observo restas valida, eĉ se oni forprenas la investadon de la ŝtato (kriterion b) de la kolumno "ĉiulingva" por transigi ĝin en la kolumnon "interlingva" (tion povus pravigi la fakto, ke, se ĉi-lasta sistemo estus alprenita, la ŝtatoj povus senti sin devigitaj organizi lernejan instruadon de Esperanto).

Jen kiel kompariĝas la kvar sistemoj ĉe duuma notacio:

Kriterio

Sistemo kelklingva

Sistemo ununacilingva

Sistemo ĉiulingva

Sistemo interlingva

a) daŭro de antaŭa lernado (individuoj))

1

1

0

1

b) antaŭa investo de la ŝtatoj

1

1

0

1

c) antaŭa investo de la organizo

1

0

1

0

d) neegaleco aŭ diskrimino

1

1

0

0

e) kosto de interpretado

1

0

1

0

f) kosto por dokumentoj

1

0

1

0

g) tempo por pretigo de dokumentoj

1

0

1

0

h) perdo aŭ misformo de informoj

1

1

1

0

i) graveco de lingva handikapo

1

1

0

1

j) komprenproblemoj ĉe legado

1

1

0

1

k) trudoj kaj malagrablaĵoj

1

1

1

0

l) onta pliigo de malavantaĝoj

1

0

1

0

Sumo de la malavantaĝoj

12

7

7

4

Konkludo

Kiu observas, kiel funkcias la kvar sistemoj nuntempe uzataj de malsamlingvanoj por kompreni sin reciproke, tiu konstatas, ke la formulo, kiu prezentas la maksimumon da avantaĝoj kaj la minimumon da malavantaĝoj, kiom por la individuaj partoprenantoj, tiom ankaŭ por la ŝtatoj kaj por la institucioj, estas la interlingva, almenaŭ en sia konkretiĝo kiel "Esperanto". Alivorte ĝi estas, kun la sistemo ununacilingva la formulo, ĉe kiu la rilato efikeco/kosto estas la plej favora. Sed ĝi elmontras kompare al ĉi-lasta, du gravajn superecojn: unuflanke ĝi evitas ĉian diskriminon kaj neegalecon, kaj aliflanke ĝi kondukas al la dezirata nivelo de lingva kompetenteco en nete (proksimume dekoble) pli mallonga tempo.