Французская навела XX стагоддзя

Наступныя тры дні я заставаўся ў сваім пакоі, нічога не еў і не спаў. Я зачыніў усе аканіцы і не адважваўся ні запаліць электрычнасці, ні падысці да акна. У панядзелак нехта працяжна пазваніў мне ў дзверы. Я затаіў дыханне і крыху счакаў. Праз хвіліну пазванілі зноў. Я на дыбачках падышоў да дзвярэй і прыпаў да замочнай шчыліны вокам. Мне ўдалося разгледзець толькі кавалак чорнай тканіны і гузік. Тып пазваніў яшчэ і спусціўся па лесвіцы: я так і не ведаю, хто гэта быў. Уначы мне сніліся незвычайныя свежыя сны, пальмы, цякла вада, па-над нейкім купалам раскінулася фіялетавае неба. Смагі ў мяне не было — час ад часу я піў з-пад крана над ракавінай. Але мне вельмі хацелася есці. Апроч таго, мне зноў прымроілася тая чарнявая шлюха. Гэта было ў нейкім замку, які я нібы збудаваў сабе на Чорных Плато, за дваццаць вёрст ад бліжэйшых вёсак. Яна была голая, і мы былі абсалютна адны. Прыгражаючы рэвальверам, я прымусіў яе стаць на калені і загадаў бегаць на карачках; потым прывязаў да слупа і пасля доўгіх тлумачэнняў, што зараз буду рабіць, зрашаціў яе кулямі. Гэты сон настолькі мяне ўсхваляваў, што я мусіў здаволіцца. Потым я нерухома ляжаў у змроку, і ў галаве ў мяне было пуста. Мэбля раптам пачала рыпець. Была пятая гадзіна раніцы. Я аддаў бы, здавалася, усё, каб пакінуць гэты пакой, але не мог выйсці на вуліцу, бо там былі людзі.

Настаў дзень. Есці ўжо не хацелася, але цяпер чамусьці я пачаў пацець: кашуля на мне была ўся мокрая. На дварэ ззяла сонца. І тады мне падумалася: «У зачыненым з усіх бакоў пакоі Ён зашыўся ў змроку. Вось ужо тры дні, як Ён не есць і не спіць. Нехта званіў у дзверы, але Ён не адчыніў. А хутка Ён выйдзе на вуліцу і заб'е». Я выклікаў у самога сябе страх. А шостай гадзіне вечара вярнуўся голад. Я шалеў ад злосці, як сляпы натыкаўся паўсюль на мэблю, потым запаліў святло ў пакоях, у кухні і ў прыбіральні, пачаў спяваць на ўсю глотку, вымыў рукі і выйшаў. Мне спатрэбіліся добрыя дзве хвіліны, каб закінуць у скрынку ўсе пісьмы. Я соваў іх пачкамі па дзесяць штук. Некалькі канвертаў, відаць, папсаваліся. Потым я прайшоў па бульвары Манпарнас і апынуўся на вуліцы Адэсы. Спыніўшыся каля люстра на нейкай крамцы, што гандлявала кашулямі, я ўбачыў свой твар і падумаў: «Гэта будзе сённяшнім вечарам».

Я стаў ля пачатку вуліцы Адэсы, непадалёк ад газавага ліхтара, і пачаў чакаць. Міма прайшлі дзве жанчыны. Яны трымалі адна адну пад ручку, і бландзінка казала:

— Яны завесілі дыванамі ўсе вокны, а паказ рабілі самі ж з тамтэйшай знаці.

— Яны там усе што — галота? — спытала другая.

— Не трэба быць галотай, каб пагадзіцца на працу, за якую штодзень плацяць па пяць луідораў.

— Пяць луідораў? — прамовіла брунетка, уражаная сумай. І, праходзячы каля мяне, дадала: — Дый ім, напэўна, было забаўна пахадзіць у строях сваіх продкаў.

Яны пайшлі далей. Мне было холадна, але па целе ручаямі ліў пот. Праз пэўны час я заўважыў, што да мяне набліжаюцца тры мужчыны; я даў ім прайсці: мне трэба было шасцярых. Той, што ішоў злева, зірнуў на мяне і шчоўкнуў языком. Я адвёў вочы.

У сем гадзін пяць хвілін з бульвара Эдгара Кінэ адна за адной выйшлі дзве групкі. Спераду ішлі мужчына з жонкай і двума дзецьмі. За імі — тры старыя кабеты. Я ступіў наперад. Жанчына, відаць, вельмі злавалася, яна ўвесь час тузала хлопчыка за руку. Мужчына прамовіў цягучым голасам:

— Як ужо ён мне абрыдзеў, гэты смаркач.

Сэрца ў мяне білася так моцна, што нават балелі рукі. Я рушыў яшчэ крыху наперад і знерухомеў, спыніўшыся перад імі. Праходзячы, мужчына сказаў:

— Прабачце.

Тут я ўспомніў, што зачыніў дзверы ў кватэру, і мне зрабілася прыкра: цяпер давядзецца траціць каштоўны час, каб іх адчыніць. Людзі прайшлі. Я павярнуўся і машынальна рушыў за імі. Але страляць мне ўжо не хацелася. Хутка яны згубіліся на бульвары ў натоўпе. Я стаў і абаперся спінаю аб сцяну. Я чуў, як прабіла восем гадзін, потым дзевяць. Я стаяў і паўтараў сам сабе: «Навошта забіваць усіх гэтых людзей, калі яны і так ужо мёртвыя». Мяне разбіраў смех. Падбег нейкі сабака і пачаў абнюхваць мне ногі.

Побач прайшоў тоўсты мужчына, тады я схамянуўся і пайшоў следам за ім. Я глядзеў на тлустую складку ў яго на патыліцы, якраз паміж капелюшом і каўнерам плашча. Мужчына крыху хістаўся з боку на бок і шумна дыхаў. Выгляд у яго быў каржакаваты. Я выняў рэвальвер: ён блішчаў і пёк холадам пальцы, мне агідна было на яго глядзець. Я ўжо не вельмі добра памятаў, што з ім мушу рабіць. Я пазіраў то на рэвальвер, то на мужчынаў карак. Складка на карку ўсміхалася мне, як усмешлівы кплівы рот. Я думаў, ці не выкінуць рэвальвер у рышток.

Раптам тып павярнуўся і раздражнёна зірнуў на мяне. Я крыху адступіў назад.

— Я хацеў у вас... спытаць...

Мне здалося, што ён мяне не слухае. Ён глядзеў мне на рукі. Перамагаючы сябе, я закончыў:

— Вы не можаце мне сказаць, дзе вуліца Гетэ?

У яго быў мясісты твар, вусны дрыжалі. Ён не адказаў. І працягнуў руку. Я адступіў яшчэ і сказаў:

— Я хацеў...