Французская навела XX стагоддзя

Пракажоныя не баяліся пракляццяў, пагарджалі парадамі і штоночы так шчыравалі, што гэта не магло застацца без вынікаў. Не здатны выкараніць зло, Тама д'Арфёй намагаўся абмежаваць яго з дапамогай вянчанняў і хрышчэнняў, да якіх усе ставіліся абыякава. Лекар кляўся, што будзе скручваць галовы загадзя асуджаным небаракам, але ніколі не мог на гэта адважыцца. Такім чынам колькасць падданых Яе Вялікасці Праказы ўвесь час расла.

Абат уздыхнуў, але не адказаў брату Розу. Яны мінулі палі. Дарога зрабілася больш крутая. Неўзабаве, за паваротам, перад імі адкрылася панарама даліны, над якой узвышалася Гара Хворых. На поўдні было ясна, і можна было разглядзець кожнае дрэва вялізнага лесу. У другім баку было наадварот: ад горада слаўся, ахутваючы наваколле, чырванаваты туман.

— Я яшчэ ўчора заўважыў яго, — сказаў лекар. — Дзіўны туман. Сонца не разганяе яго.

— Гэта пыл, — сказаў брат Роз. — Воблака стаіць над дарогамі і сцежкамі. Памятаю, у дзяцінстве я бачыў такое, калі быў кірмаш. Купцы з усяго каралеўства з'ехаліся ў горад. Дарогі былі проста пераараныя вазамі і вершнікамі.

— Мажліва, кірмаш ці вялікае свята.

Нейкі час яны стаялі засмучаныя, не кажучы ні слова. У сваёй турме яны не бачылі нічога, акрамя праказы, і сяк-так мірыліся з лесам, але досыць было ім глянуць на даліну, як у іх абуджаліся ўспаміны пра знешні свет і выклікалі тугу, якую ўзмацняў няспынны гул званоў, што далятаў здалёк. Жан Маяр паспрабаваў у звыклай для яго форме развеяць гэтую тугу:

— Што нам дым і гоман у даліне, абат! Не сумняваюся, гэта адно з вашых новых рэлігійных святаў. Звоняць як апантаныя. Можа, здарыўся нейкі цуд? На добрую навіну злятаецца процьма пілігрымаў і гандляроў, якія прагнуць збыць свой няпотраб. Мы смяёмся з усяго гэтага. Хіба ад учора ў нас няма свайго святога?

— Урэшце, вы маеце рацыю, мэтр Жан, — сказаў абат. — Бог пасяліў нас на Гары Хворых і паслаў нам святога, каб нам стала сорамна за наш эгаізм. Я ўпэўнены, што ў глыбіні душы вы адчуваеце тое, што і я: ніхто не можа бясконца жыць без любові і міласэрнасці.

— Так, — сказаў лекар, — аман, абат, але мне не церпіцца зноў убачыць гэтага Месію пры дзённым святле... А вось, здаецца, і ён.

Яны падышлі да лясістай зоны, дзе было шмат хацін, якія стаялі даволі далёка ад сцежкі. Чужынец быў тут. Ён стаяў нерухома, абапёршыся спінай на дрэва, лісце якога напалову хавала яго. Ён не заўважыў іх, увесь паглыблены ў назіранне за тузінам малых, якія, здавалася, былі цалкам захопленыя нейкай дзіўнай цырымоніяй. Большасць нерухома сядзела ў тры рады на кукішках. Адзін, у цёмных лахманах, стаяў перад гуртам на каленях. Крыху далей тварам да іх стаяў, як падалося, галоўны ў гэтай хеўры. Ён нешта казаў і махаў рукамі. Яны не заўважылі ні чужынца, ні тых, што прыйшлі пасля яго.

Абат хацеў выдаць сваю прысутнасць, калі Жан Маяр ціха сказаў:

— Стойце ціха, мне хочацца паглядзець на яго, калі ён думае, што яго ніхто не бачыць.

— Але што робяць дзеці?

— Гэта проста гульня.

— Гульня?

— Паназіраем за імі. Хіба не яны заўтрашні дзень лепразорыя? Улюбёная іхняя гульня. Пракажоныя дзеці гуляюць у пракажонага.

На галаву таго, што стаяў на каленях, была накінута чорная тканіна, а да грудзей быў прышпілены шматок чырвонай, — неахайна выразанай у форме сэрца. Ён прадстаўляў пракажонага. Старэйшы хлопчык, які стаяў перад ім, імітаваў абрад адпявання. Скончыўшы чытаць малітвы, у якія ён устаўляў словы, падобныя гучаннем да лацінскіх, ад чаго прысутныя проста паміралі са смеху, хлопчык нахіліўся і кінуў некалькі жменяў зямлі на галаву таму, што стаяў на каленях, сказаўшы пры гэтым:

— Гэта значыць, што ты памёр для гэтага свету.

Хлопчыкі ў трох радах шапталіся і штурхалі адзін аднаго локцямі. Пракажоны ўпаў ніцма. Завадатар казаў далей:

— Я забараняю табе калі-небудзь уваходзіць у царкву, набліжацца да людзей.

— Я назаўсёды забараняю табе мыць рукі ў крыніцах, ручаях ці ў якой іншай вадзе, акрамя той, што ў тваёй місцы.

— Ты не надзенеш ніякай вопраткі, акрамя вопраткі пракажонага.

— Я забараняю табе, калі ты будзеш у дарозе, адказваць таму, хто звернецца да цябе з пытаннем, перш чым ты не станеш так, каб вецер дзьмуў у твой бок, каб не заразіць гэтага чалавека. Больш таго, з гэтага часу ты будзеш пазбягаць вялікіх дарог, каб нікога не сустрэць.

— А калі ты будзеш ісці па палях, я забараняю табе дакранацца да агароджаў і кустоў каля сцежкі.

— Я забараняю табе дакранацца да каго б ні было, асабліва да дзяцей і маладых людзей.

— Ад сёння я забараняю табе есці ці піць з кім-небудзь, апрача пракажоных.

Скончыўшы сваё павучанне, ён махнуў рукой. Пракажоны ўстаў і падышоў да шырокай ямы, бразгаючы дзвюма жалязякамі, звязанымі разам, якія замянялі ляскотку. Калі ён ішоў, усе астатнія адсоўваліся ад яго, затыкаючы насы і ўдаючы самую вялікую агіду. Ён лёг у магілу. Іншыя пачалі здалёк кідаць жменямі зямлю, пакуль не засыпалі яго напалову.