Французская навела XX стагоддзя

Мне стала балюча, калі я зірнуў на твар пляменніцы. Ён быў бледны, як у мерцвяка. Вусны яе, падобныя на бакі апалавай вазы, растуліліся, і твар застыў у трагічнай нерухомасці грэчаскіх масак. Я ўбачыў, як на лобе ў яе пырснулі — так, не з'явіліся, а менавіта пырснулі — кропелькі поту.

Я не ведаю, ці ўбачыў гэта Вернер фон Эбрэнак. Зрэнкі, здалося, злучыліся са зрэнкамі дзяўчыны нейкай нябачнай напружлівай ніццю. Немагчыма было ўявіць, што гэтая ніць зараз жа парвецца. Эбрэнак схапіўся адною рукою за клямку і сказаў:

— Дабранач.

Голас у яго быў вельмі невыразны.

Я падумаў: зараз ён зачыніць дзверы і пойдзе. Ажно ж не. Ён усё яшчэ глядзеў на пляменніцу. Пасля дадаў, не, прашаптаў:

— Бывайце.

Ён стаяў зусім нерухомы, і на яго застылым напружлівым твары вочы здаваліся яшчэ больш нерухомымі і напружлівымі. Яны глядзелі ў вялікія чыстыя вочы пляменніцы. Гэта цягнулася да тае пары, пакуль дзяўчына не разамкнула вусны. Вочы ў Эбрэнака бліснулі.

Я пачуў:

— Бывайце.

Трэба было лавіць гэтае слова, каб пачуць яго, але ўсё ж такі я яго пачуў. Пачуў яго і Эбрэнак. Ён выпрастаўся. Твар яго і цела раптам супакоіліся.

Ён усміхнуўся, і ўсмешка гэтая засталася апошнім успамінам пра яго. Дзверы зачыніліся, і крокі заціхлі ў глыбіні дома.

Яго ўжо не было, калі я спусціўся выпіць кубак малака. Пляменніца, як звычайна, гатавала сняданак. Мы моўчкі пілі. На дварэ праз туман прасвечвала бледнае сонца. Мне здалося, што вельмі холадна.

Кастрычнік, 1941

Барыс Віян Ваўкалак

Ён жыў у лесе Фос-Рэпоз, пад Пікардзійскім узгоркам, вельмі прыгожы чорны дарослы воўк з вялікімі чырвонымі вачыма. Звалі яго Дэні. Найболей яму падабалася назіраць з лесу за тым, як аўтамабілі, што імчаліся па дарозе з Віль-д'Аўрэй, прыбаўлялі газу перад залітым сонцам адхонам, на якім лівень пакінуў толькі што аліўкавы адбітак высачэзных дрэў. Яшчэ ён любіў гуляць летнімі вечарамі па лесасецы і падглядаць за барацьбой нецярплівых закаханых з нялёгкімі эластыкавымі гарнітурамі, з якіх, на жаль, складаецца звычайна ў наш час бялізна. Ён, як філосаф, сузіраў вынікі ўпартых намаганняў, якія часам завяршаліся поспехам, і адыходзіў, цнатліва пакручваючы галавою, калі якой-небудзь ахвяры прыходзілі, як кажуць, капцы. Нашчадак многіх пакаленняў цывілізаваных ваўкоў, Дэні харчаваўся травою і блакітнымі гіяцынтамі, прыпраўляючы іх восенню адборнымі шампіньёнамі, зімою ж вымушаны быў красці малако ў бутэльках з вялікага жоўтага грузавіка малочнай фірмы; жывёльны смак малака быў проста жудасны, і воўк з лістапада да лютага кляў бязлітаснасць сезона, з-за якога псаваў сабе страўнік.

Дэні жыў у згодзе з суседзямі, якія дзякуючы яго сціпласці нават не здагадваліся пра існаванне ваўка. Ён знаходзіў сабе прытулак у маленькай пячоры, што выкапаў шмат гадоў таму назад адзін золаташукальнік. Зазнаючы праз усё жыццё адны няўдачы, той страціў урэшце апошнія надзеі знайсці калі-небудзь свой маленькі «кошык апельсінаў» (як сказаў Луі Бусенар) і вырашыў на схіле дзён прадоўжыць пошукі, такія ж марныя, як і маніякальныя, у зоне ўмеранага клімату. Дэні зрабіў сабе ў гэтай пячоры камфартабельнае жытло, упрыгожыў яго патроху каўпакамі колаў, гайкамі і іншымі аўтамабільнымі дэталямі, падабранымі на дарозе пасля даволі частых тут аварый. Ён увогуле моцна захапіўся механікай і нярэдка, перабіраючы трафеі, марыў пра сваю майстэрню. Чатыры шатуны з лёгкай сталі, на якія ён паклаў верх дарожнага чамадана, замянялі стол, ложак быў зроблены са скураных сядзенняў старога «Амількара», што калісьці ўрэзаўся ў вялікі каранасты платан на павароце, а дзве шыны сталі шыкоўнымі рамамі на партрэты даўно і пяшчотна любімых бацькоў; усё гэта густоўна спалучалася з рэчамі больш банальнымі, якія некалі сабраў золаташукальнік.

У адзін жнівеньскі вечар Дэні, як і штодня, прагульваўся па лесасецы дзеля лепшага стрававання. Ён набліжаўся ўжо да дуба, пасля якога звычайна паварочваў назад, як раптам па волі лёсу спаткаў на сваім шляху Эцьена Пампля, вядомага больш па мянушцы Сіямскі Маг, і зацягнутую ім у гушчар малышку Лізэт Кашу, чарнявую афіцыянтачку з рэстарана «Гранэй». На Лізэт быў новы файны гарсэт маркі «Насланнё», знішчэнне якога каштавала Магу шасці гадзін амаль няспыннае барацьбы, — менавіта таму і адбылася ў Дэні гэтая позняя сустрэча.

На няшчасце Дэні, абставіны былі выключна неспрыяльныя. Стаяла поўнач, і Сіямскі Маг заходзіўся ад злосці ў прыпадку антрапаліцыі*. З'яўленне Дэні, які, зрэшты, папрасіўшы ціха прабачэння, далікатна адышоў убок, неверагодна раз'юшыла Мага. Дужа расчараваны ў Лізэт і перапоўнены энергіяй, якой трэба было неадкладна даць выйсце, ён кінуўся на бязвіннага ваўка і з усяе сілы ўкусіў яго за лапатку. Дэні пабег з трывожным віскам. Ледзь дацягнуўшыся да пячоры, ён зваліўся на зямлю і заснуў цяжкім сном, які ўвесь час праціналі жахлівыя трызненні.

* Вар'яцтва, пры якім хвораму здаецца, што ён воўк ці іншая жывёліна.