Французская навела XX стагоддзя

Назаўтра ён з'явіўся ў студыю, як пабіты сабака. Убачыўшы мяне, выпрастаў плечы і ўсміхнуўся амаль што з выглядам уласнай перавагі:

— Я не падрыхтаваўся да перадачы. Я вас папярэджваў.

Не ў маім гэта характары, але тут я не вытрымаў і выліў на яго ўвесь свой гнеў. Асабліва абурыла мяне яго ўсмешка. Ведаю, што паводзіў сябе не лепшым чынам, але тады з раўнавагі выбіла мяне вось якая думка: «Выцягнуў нягодніка з гразі, а ён цяпер перада мной нос задзірае».

— Ды вы проста тупіца і гультай, — закрычаў я. — І я разумею, чаму вас адусюль гналі. Ды які дурань даверыць вам сур'ёзную работу?!. Папярэджваю, калі яшчэ раз вы не падрыхтуеце сваю перадачу, можаце адразу шукаць сабе іншае месца. Пры ўсім маім жаданні я вам дапамагчы нічым не змагу: ёсць начальства, а яно з вамі цырымоніцца не будзе. — І дадаў: — Магу сабе ўявіць, як вы надакучылі сваёй жонцы...

У гэты момант з'явіўся Бастар Кітан, мне чамусьці стала сорамна за мае словы, і я змоўк. Галабэр ні слова ў адказ не прамовіў. Ён даседзеў у студыі да самага канца перадачы і пайшоў разам з усімі.

Пасля гэтага скандальнага выпадку Галабэр спраўна вёў сваю рубрыку. Часам ён задумваўся, падшукваў патрэбнае слова, нават запінаўся, але перадача ішла адразу ў эфір, і яму нічога не заставалася рабіць, як выходзіць са становішча самому: разлічваць на дапамогу бясстраснага і строгага Бастара — нашага маўклівага суддзі — было нельга.

Ад нашай былой дружбы з Галабэрам (калі, вядома, гэта можна назваць дружбай) не засталося і следу. Мае пагрозы, напэўна, патушылі тую іскрынку даверу, якая мільгала ў душы Галабэра. Цяпер я быў для яго толькі начальнікам. «Ну і можаш сабе крыўдаваць, — думаў я, — затое ў цябе ёсць работа, а ў канцы месяца сёе-тое знойдзецца і ў касе, каб уратаваць жонку з сынам ад галечы».

Зрэшты, я не раз спрабаваў сабе ўявіць, якая жанчына магла выйсці за такога абармота.

Аднойчы ўвечары ён з'явіўся з рассечанай шчакой — ад скроні да падбародка.

— Ведаеце, няшчасны выпадак, — прамармытаў ён.

— Што вы кажаце?! — з'едліва перапытаў я — такім дурным здалося мне яго тлумачэнне.

— Так, няшчасны выпадак, — адчаканіў ён, нібы даючы клятву.

Пасля гэтага Галабэр увесь час маўчаў, пакуль не падышла яго чарга ісці да мікрафона.

З таго дня ён перастаў галіцца, спадзеючыся, што шчацінне прыкрые рубец на шчацэ. Паступова Галабэр зарос неахайнай жоўта-рудою барадой, і ад гэтага яшчэ больш дзікім здаваўся яго блукаючы позірк. А што да яго перадач, то яны станавіліся ўсё больш і больш недарэчнымі. Урэшце я мусіў сказаць яму пра гэта. Асцярожна падбіраючы словы, каб, крый бог, не пакрыўдзіць чалавека, я далікатна папрасіў яго выказвацца карацей, прасцей, гаварыць толькі пра канкрэтныя рэчы, і галоўнае — ніякіх ідэй. Ідэі — гэта зусім не тое, што патрэбна на радыё. Не помню добра, якія выразы я ўжываў, але чамусьці пасля гэтай размовы я зноў адчуў сябе вінаватым. Адзінае, што ён дазволіў сабе адказаць:

— Я ўлічу вашы парады.

У голасе прагучала такая сляпая пакорлівасць, што я прасякся да яго ціхай нянавісцю.

На другі дзень ён не прыйшоў на работу ў прызначаны час. Я нават падумаў, што ён увогуле больш сюды ніколі не пакажацца. Але тут адчыніліся дзверы, і ў рэдакцыю, ледзьве дыхаючы, убег Галабэр. Нельга было губляць ні секунды. Літаратурная супрацоўніца акурат прыкончвала аднаго ангельскага раманіста, і столькі злосці было ў яе голасе, што лепшага слова, чым «прыкончыць», тут і не прыдумаеш. Я падштурхнуў Галабэра ў студыю:

— Ваша чарга. І галоўнае, не забывайцеся пра тое, што я вам учора казаў: прастата, праўдзівасць, выразнасць...

Век помніць буду тое, што давялося мне пачуць праз некалькі хвілін.

Для пачатку, бегучы да мікрафона, ён перакуліў крэсла. Да мяне данёсся страшэнны грукат. Потым ён усеўся, дастаў з кішэні свае запісы, і ў дынаміку пачулася шамаценне паперы. І так і гэтак круціў ён свае нататкі, нібы развучыўся чытаць, і ўсё разгублена паўтараў: «Дарагая, мілая мадам... дарагая, мілая мадам...»

Я глянуў на Бастара Кітана. Той спакойна сачыў за сваімі стрэлкамі, быццам усё ішло нармальна. Як толькі Галабэр вымаўляў сваё «Дарагая, мілая мадам...», стрэлка ўзроўню гуку ўздрыгвала, а потым зноў падала да нуля.

Нарэшце ён рашыўся: