Французская навела XX стагоддзя

— Дарагая, мілая мадам, ад мяне патрабуюць, каб я гаварыў з вамі проста, але жыццё маё зусім няпростае. Сёння я раскажу вам, правільней, павінен быў расказаць пра адзін парыжскі судовы працэс, які, напэўна, вас усіх зацікавіць. Гэта вельмі хвалюючая гісторыя, калі так можна сказаць... Сёння пасля абеду я заняў сваё месца ў ложы прэсы ў трынаццатай зале пасяджэнняў, дзе, як вядома, заслухоўваюцца крымінальныя справы. Працэс ішоў пад старшынствам месьё Жэрара, пра дабрыню якога па горадзе ходзяць легенды. Праз акуляры ён, як заўсёды, паглядваў у залу сваімі добрымі і адначасна хітраватымі вачыма, за што і атрымаў прозвішча новага Саламона*, калі так можна сказаць... Раптам устае адна прыгожая маладая жанчына са страшэнна бледным тварам і ідзе проста да... калі так можна сказаць... ідзе... калі можна так... Ды што я буду выдумляць? Не быў я на гэтым працэсе. Шэф пасылаў мяне, а я туды не змог пайсці. Перашкодзілі мне. Брыжыта перашкодзіла. Сёння ў яе зноў быў прыпадак, і яна не захацела нікуды адпускаць мяне. Яна ўбіла сабе ў галаву, што ў мяне завялася палюбоўніца. Я ніяк не мог вырвацца з дому. Калі мяне выганяць з работы, не будзе чым заплаціць за пансіён, і тады нашага сына адправяць дамоў. Хлопчыку давядзецца жыць разам з намі, у гэтым пекле. Я спрабаваў вылезці праз акно. Вышыні я не баюся. Але ніяк не мог адкрыць зашчапку, і пакуль я з ёю поркаўся, Брыжыта накінулася на мяне і выхапіла мой кашалёк. Яна дастала адтуль дзве асігнацыі па тысячы франкаў — гэта ўсё, што я меў, — і парвала іх на дробныя кавалачкі. «Вось цяпер-то ты нікуды не паедзеш», — крычала яна. У адчаі я ўдарыў яе. Яна ўпала, а я тым часам выскачыў праз акно і ўцёк. Спадзяваўся даехаць у Парыж на спадарожнай, але ніхто не ўзяў мяне. Чорт яго ведае, можа, гэта мая барада наводзіць страх на людзей... Як так атрымалася, што я ўдарыў яе? Яна ж ні ў чым не вінаватая. Але ў той момант я сам не ведаў, што раблю. У нас і так было мала грошай, а яны ж так патрэбныя... Перш-наперш для сына, каб трымаць яго ў пансіёне. Навошта яму бачыць, як мы жывём... У рэшце рэшт пайшоў я пехатой. Дарога не блізкая — добрых 15 кіламетраў, але гадзіны за 3, думаў, зайду. Што і казаць: гэта ж смеху варта — цягнуцца пешшу, у той час калі ёсць электрычкі, аўтобусы, таксі!.. Ішоў я, ішоў і ніяк не мог супакоіцца. А тут бачу: не паспяваю на перадачу. Ну, думаю, цяпер-то я палячу з работы. «Божа, — хацелася мне крыкнуць, — за што на мяне такое насланнё?!» Бывае, часам і ў мяне з'яўляюцца думкі, якія прыносяць спакой і суцяшэнне. І мне падумалася: рана ці позна яна памрэ — і я ўсёй душой жадаю, каб яна памерла, — гэтая жанчына, якую я з такой цяжкасцю заваяваў, так кахаў, так песціў... Але тут жа я спыніў сябе: а што, калі я памру першы?.. Дык якая мне карысць — спадзявацца на яе смерць... Я пакуль што яшчэ не дадумаўся да забойства, але ў тыя хвіліны, калі яе вочы наліваюцца не то злосцю, не то вар'яцтвам, я па-сапраўднаму ненавіджу яе... Прыпадкі ў яе становяцца ўсё цяжэйшыя, асабліва з таго часу, як я перайшоў на радыё. Калі яна бачыць, як я рыхтуюся да перадачы і пішу тэкст выступлення, яна шалее. Неяк яна прачытала першы сказ майго выступлення: «Дарагая, мілая мадам...» і адразу падумала, што я пішу любоўнае пісьмо сваёй каханцы. Другім разам, калі яна застала мяне за работай, яна накінулася на мяне з нажом. Я паспеў прыкрыцца локцем, і лязо распаласавала мне толькі правую шчаку. Таму я цяпер і не галюся, а мая барада перапалохала сёння ўсіх шафёраў. Скончылася тым, што дома я больш нічога не пішу. Іду сабе на авеню Мантэня, саджуся на лаўку і крэмзаю свае перадачы. Сёй-той з прахожых аглядваецца на мяне, асабліва паліцэйскія. «Цікава: валацуга, а бач, нешта творыць!» — відаць, думаюць яны. Але, на шчасце, у Парыжы жывуць абыякавыя людзі: праходзяць сабе міма і хоць бы вокам на лаўку маю павярнулі. На ўсё ім напляваць. Але ж я-то іх бачу, і яны перашкаджаюць мне засяродзіцца. Думка збіваецца, я пачынаю блытацца ў доўгіх сказах, а мой шэф патрабуе, каб я гаварыў як мага прасцей. На мяне нападае страх, што я страчу работу, і тады адзінае, што мне прыходзіць у галаву, — гэта кінуцца пад машыны, якія сваім дымам і шумам паралізуюць мой мозг. Найчасцей я так незадаволены сваім тэкстам і так баюся застацца без работы, што мне проста неабходна парэпеціраваць, пачытаць сваё выступленне ўголас. Тады я іду ў якую-небудзь вялікую кавярню на Елісейскіх палях, зачыняюся ў туалеце і чытаю сваю пісаніну, быццам перад мікрафонам. А каб ніхто не пачуў, я ўвесь час спускаю ваду. Аднойчы нейкі нецярплівы кліент пачаў біць нагамі ў дзверы... Так і не супакоіўшыся, я звычайна бадзяюся па вуліцах, сам сабе паўтараю сваё выступленне і чакаю чатырох гадзін раніцы. Але сягоння мне давялося адмераць 15 кіламетраў пехатой, нідзе я не паспеў пабыць і нічога я не запісаў... А мне так хочацца працаваць, так хочацца, каб не адпраўлялі дамоў майго Тамаса, каб ён толькі не бачыў нашага пекла... іменна пекла — нічога лепшага, чым гэтае старое, зацёртае слова, я не знаходжу. Бо хіба інакш можна назваць наша жыццё, калі адна бяда змяняецца другой, калі на кожным кроку нас падсцерагае новая небяспека і кожную гадзіну, кожную секунду мы задыхаемся ад нервовых стрэсаў... І так будзе заўсёды, пакуль не памрэ яна або я... Але ж мы яшчэ маладыя, здаровыя, і таму канца гэтаму пеклу няма, няма, няма...