Где, когда и как родился мугам

Mixi Yazili mtnlr "uzrind son 22 illik grgin arasdirmalar s"ubut edir ki, onlarin dili t"urk dilidir. Musiqi kainatinin bizim G"uns sisteminin d daxil oldugu “Saman yolunda” "U.Hacibyli tyinatina g"or 7 (Rast, Sur, Segah, S"ustr, Cahargah, Bayati Siraz, Humayun); d"ovr"un"un g"orkmli elm, incsnt v dbiyyat tdqiqatcisi olmus, doguldugu Susada ilk df dbiyyat v xanndlr cmiyytlri yaratmis, 20 kitab m"ullifi, nasir Mir M"ohs"un Nvvab (1863–1918) m"usahidsin g"or is 12 (Rast, Ussaq, Buslik, H"useyni, Isfahani, Zngul, Rhavi, Buzurq, Iraq, Sadhiz, Nva, Hicaz) Mugam qalaktikasi m"ovcuddur. Qdim yazili d"unyamizin arasdirmalarinin nticlri s"ubut edir ki, Musiqi kainatinda onlari yaradanlar mixi sistemli yazini gtirmis ulu cdadlarimizdir. Hm mixi yazilarinin, hm d mugamin ilkin vtni is Babilandir. Tmiz t"urk s"ozlrindn yaranib qdim "olkmizin adi: Bab – babanin ixtisarlasmis formasi, Il – el, xalq v An – "olk, mkan – Baba xalqin mkani, yni Ataerkil (Patriarx) xalqin "olksi. Mhz patriarx xalqin yaratdigi mixi, yaxud civi, yaxud gil yazilara salinan T"urk acari cox sirli mtlblri "uz cixartdigi kimi, “Mugamin da haradan, nec v n vaxtdan baslandigi, baslicasi, kimin oldugu” fenomenlrin d cavab tapmaga imkan verir.

Eradan n azi d"ord min il qabaq insa edilmis v Ziqqurat adlandirilan mbdlrin qaliqlarina indiki Irakda rast glinir. Onlarin n b"oy"uy"u Babilin ilkin paytaxti olmus Ur-Nammu adli shrd tqribn alti min il "onc ucaldilmisdir.

Ilk esidimd qulaqlar "uc"un qrib sslnn Ziqqurat, slind, Azrbaycan t"urkcsincdir:

Ciqqur v ya Ciqqir v At s"ozlrindn yaranib. Yni Ss at, Ss cixar. Azrbaycan mnsli T"urkiy professoru Seyfettin Altayli "oz"un"un ”Azerbaycan T"urkcesi S"ozl"uy"u” (Istanbul, 1994) kitabinda “ciqqirin” ss demk oldugunu yazir. Hamimiza bllidir ki, bizd “Ciqqirini – ” v ya “Cinqirni cixarma!” ifadsi var v sasn usaq kirimdn aglayan zaman valideynlr trfindn islnir

CIQQUR AT MBDI TKC YERDKI INSANLA ONUN ALLAHI

ARASINDA K"ORP"U DEYILDI. O HM D MUGAM MBDI IDI.

Bizim ulu cdadlar da, onlarin sonraki nsillri d, q"udsal saydiqlari bu k"orp"un"u TARIN, UDUN, SAZIN, CAMIN, ZILIN (Zurnanin), yqin QAVAL v KAMANIN da m"usaiyti il ifa olunan mugam sdalari altinda kecirdilr. Xyaln Allahin rsi-lasina y"ukslirdilr. Bununla aciq n"ukbbr (g"oylr) qarsisinda g"unahlarini yuyur, tmizlnir, mnn paklanirdilar. Daxiln rahatlanaraq sabaha yeni ruh, yeni sbr, yeni mna dolu "ulviyytl g"oz acirdilar…

Ciqqir At Ss at demkdir. Guya akkadcadan “H"und"urd tikiln” kimi trc"um olunan mbd ona g"or bel adlanirdi ki, onu insanlarin g"oylr dua g"ondrcyi m"uqdds ocagi kimi insa edirdilr. Sadc mixi isarlrd biz mxsus sslr yer olmadigindan, mbdin adini Ziqqurat oxuyub, ona da bir thr dediyim anlami vermy calisirlar. Mhz hmin mbdin divarinda qtranlanmis x"ususi taxcadan tapilan mixi yazili silindr biz Ussaq ("Ussaq kimi d yazilir) mugami bard yazili mlumati catdirir. Demli, mbddn hl minillr "onc d mugam oxunurdu, Ciqqur At mbdinin yaranmasina tkan verirdi. Yegipet piramidalarinin, Kir v Lenin mavzoleylrinin memarliq "usl"ubuna tkan vermis unutdugumuz bu Mbd hllikilk sdasini Cabbar minin ifas inda esitdiyimiz mugam sntinin drin k"oklrini indiy qdr "oz"ul"und qoruyub saxlayb.

Xalq yazicisi Anar "oz"un"un thtls"uur yaddasi il sanki Ciqqur Ata isar edir:

“Mugamat Srqin, Cnubun smasi, mhz inci-inci ulduzlarla s"uslnmis Dogu-G"uney asimani altinda ifa olunmaq "uc"un naqil edilmisdir”.

Xalq artisti libaba Mmmdov is “Mugamat bizim xalqa Allah vergisidir” deyir.

Hr ikisi n b"oy"uk tarixi hqiqti s"oylyir. “Naqil edilmisdir” v “Allah vergisidir” ifadlri b"oy"uk bir tarixi Hqiqtin inikasidir. Onlari tsdiqlyrk biz d deyirik ki,