Где, когда и как родился мугам

Sklin "ust"undki “Sumerian Drum with figure of Ea” – “Ea fonunda Sumer nagarasi” s"ozlri dediklrimizi tsdiq edir. Ea guya ikinci Ziqqurat mbdi olub.

Azrbaycanin cox mshur v az taninan mugam ustalarinin n d"unyasini dyismislrinin, n d bizi sslri, hvslri, nfslri il d"us"und"urnlrin coxunun blk d bu mbd bard mlumati yoxdur. Onun adini bel esitmynlri v htta esitmk istmynlri d tapilar hl. Bel (gil yazi s"oz"ud"ur – bla, flakt) burasindadir ki, coxu Mugam kimi ilahi bir snt n"umunsinin d rbdn, farsdan, fqandan gldiyi qnatinddir. Bu bizim acizliyimizin, zayilliyimizin, zlilliyimizin lamtidir. Coxu bu sahnin m"utxssislri v professorlari kimi drs dediklri mugam mbdlrind (orta musiqi mktblri, kollec v universitetlr) glck nsillrimizin s"uurlarina bu yersiz, frsiz, ciliz, infeskiya virusu kimi u an yayilan ideyani inyeksiya etmkl msguldur. Bu kitab da bel qalin, h"und"ur sddlri yixib dagitmaq mqsdil yazilib. slind alti min il vvl insa edilmis mbd "oz adini bel mugamdan alib. Ciqqur At dedikd, uzaq babalar allaha ss ver, "un at, allaha ssln deyirdilr, bu ilhai ssi mugam notlarinda g"oylr "unvanlayirdilar.

Yuxarida dediyimiz kimi, “Yegipet piramidalarinin, b"ut"un digr ziqquratlarin, Kir v Lenin mavzoleylrinin memarliq "usl"ubuna tkan vermis” unutdugumuz mbdimizi "oz"um"uz nec dogmalasdirmaq olar?” Mixi yazilar kimi, o da indiy qdr biz yad olub. Bu sddi asmaq v xalqi ona "oz dogma abidsi kimi tblig etmk "uc"un onun barsind bel genis danismali olduq.

“Ciqurr At`dan da qabaq baslayan mugam sntimizin nec mlum, mshur n"umayndsi olub, g"orsn?” suali da tapilan faktlar fonunda yeni yangi, yеni qaygi kimi tdqiqatci fikrini "oz"un clb etmy bilmir. Bir anliga xyal edk ki, biz lap el Baki Mugam mbdind sntcilrimizdn bir nec d"uhasina qoyulmus b"ustlrl yanasi, divarda b"ut"un ifacilarimizin adlarini bdilsdirmk istyirik. V slind bunu etmliyik. Bizd coxlarimi hansi sntkarlarimiz var olub nsnsini tam n"umayis etdir bilir? Cavab birmnalidir, Yox. Hollivudda k"uc skisin d"osnn v d"unyaya tblig ediln incsnt ulduzlarinin besg"usli ulduz icrisind hkk edilmis adlari kimi, biz d Beynlxalq Mugam mbdind ifacilarimizin hamisnin adini qizil su il ya divara qazimaliyiq, ya da mbd trafindaki yasilliqda – yerdc mrmr l"ovhlrd hkk etmliyik. S"ubhsiz bizd eradan vvlki adlari brpa etmk m"umk"un deyil. Lakin hec olmasa onlarin sayini bilmk olarmi? lbtt, tqribi olacaq sayi hesablamaq ctin deyil. Bizim "uc"un ucu guya Cabbar Qaryagdidan baslayan, yni ilk sdasini Cabbar minin ifasinda esitdiyimiz bu ulu sntin drin k"oklri inanilmayacaq qdr drindir. Onun k"oklri qaliqlari indi d duran Ciqqur At mbdindn su icir. Tqribi hesablamalar g"ostrir ki, yalniz son 200 ilin, yni 10 nslin yetirmlrinin tam siyahisi 50 azman sntcidn ibartdir. Bu s"urtl rsy glmni ortaq g"ot"ursk, yni 10 nsil deyk, 50 mshur sntci yetiribs, hl mbddn qabaq da m"ovcud olmus – 7 min illik mugam tarixind, yni d"unyasini dyismis tqribn 350 nslimizin yetirmis oldugu n mshur ifacilarin sayini tapmaq zor tlb etmir. 10 nsild – 50 sntcidirs, 350 nsild X sntci olmalidir. Adic tnasib hesablamasi g"ostrir ki, biz tqribn 1750! mugam sntcisinin adini brpa etmliyik ki, Baki Beynlxalq Mugam Mbdinin ic divarlarini v ya c"ol"un"u onlarin qizil suya ckilmis adlari, m"umk"un olduqda is skillri il bzyk.

Dediyim 1750 sntcinin "uc"un"un sklini tarix biz catdirib. Onlari 2016-nin sentyabrinda askar ed bilmisik. Bel bir m"oc"uznin ola bilcyi gerckliyin hec vaxt inanmazdim. Fqt, cdadlarimiz, sn dem, biz d"us"und"uy"um"uzdn daha cox m"udrik, uzaqg"orn olublar. Onlar barsind gil yazilarin verdiyi mlumatla asagida genis skild tanis ola bilcksiniz. Indi is "ucl"uy"un "oz"u il tanis olun. Onlardan birincisi By, ikisi is Xanimdir.

SKILLRI LYAPIS-LAZURI L"OVHSIND KS EDILMIS

ADLARI NAMLUM ANTIK D"OVR"UN ILK MUGAM USTALARI

(Asagiya bax)

* * *

Asagidaki silindr (prizma), deyildiyi kimi, 1960-61-ci illrd Avropa arxeoloqlarinin Babilanin Ur-Nammu shrindki Ciqqur At mbdinin qaliqlari arasinda apardiqlari qazinti zamani ikinci mrtbnin pillkan divarinda x"ususi taxcada askar edilib. Yazi zamanlarin tsirin mruz qalmasin dey, insaatcilar silindri x"ususi qtranla (mazutla) suvanmis hmin taxcada gizldiblrmis. Bu agilli mlin saysind, unikal yazi, demk olar ki, biz b"ut"un tamligi il glib catib.

BABILIN CIQQUR AT MBDININ DIVARINDAN TAPILMIS SILINDR-KAPSUL