Гронкі гневу

— Ад майго хлапчука так і тхне тушонкай. Гэта вы яму далі, ён мне сказаў. Тушаным мясам надумалі хваліцца. Няма чаго гэтым хваліцца. Я і так ледзь не разрываюся, а тут яшчэ мой блазан прыбягае і пытаецца: «А чаму ў нас няма мяса?» — Голас жанчыны дрыжаў ад шаленства.

Маці падышла да яе.

— Вы сядайце, — сказала яна. — Прысаджвайцеся, пагаворым.

— І не думаю. Я стараюся хоць як-небудзь накарміць сям'ю, а вы тут са сваёй тушонкай лезеце.

— Сядайце, сядайце, — запрашала маці. — Больш у нас мяса не будзе, аж пакуль мы работы не знойдзем. Вось каб вы варылі мяса і малыя дзеці абступілі вас з усіх бакоў, што б вы рабілі? Нам і самім было мала, ды хіба адмовіш дзецям, калі яны пазіраюць на цябе такімі вачамі?

Рукі жанчыны ўпалі з клубоў. Яна дапытліва паглядзела ў твар маці, потым павярнулася, шпарка пакрочыла прэч і, увайшоўшы ў сваю палатку, захінула за сабой полкі. Маці правяла яе позіркам і зноў апусцілася на калені перад горкай алавяных талерак.

Да палаткі паспешліва падышоў Эл.

— Том! — гукнуў ён. — Ма, Том тут?

Том высунуў галаву з-пад брызенту.

— Чаго табе?

— Хадзем са мной, — усхвалявана сказаў Эл.

Яны пайшлі разам.

— Што здарылася? — запытаўся Том.

— Пацярпі, зараз даведаешся. — Эл падвёў яго да машыны з разабраным блокам. — Гэта Флойд Ноўлс, — сказаў ён.

— Мы з ім ужо гаварылі. Ну, як справы?

— Ды вось канчаю, — адказаў Флойд.

Том правёў пальцам па галоўцы блока.

— Ну кажы, Эл, што там у цябе за тайна.

— Толькі што Флойд мне сказаў… Раскажы яму сам, Флойд.

Флойд пачаў:

— Можа, лепш было б памаўчаць… але добра, скажу. Тут адзін прыехаў, кажа, работа ёсць — далей на поўнач.

— На поўнач?

— Ага. Ёсць месца такое — даліна Санта-Клара. Далёка, чорт ведае дзе.

— А работа якая?

— Збор сліў, груш, кансерваванне. Кажа, хутка ўсё паспее.

— А ўсё ж, як далёка? — дапытваўся Том.

— А чорт яго ведае. Міль дзвесце, пэўна.

— Сапраўды чорт ведае дзе, — сказаў Том. — А чаму ты думаеш, што да нашага прыезду там будзе работа?

— Напэўна сказаць ніхто не можа, — адказаў Флойд. — Але ж тут усё роўна нічога не знойдзеш, а чалавек гэты кажа, што атрымаў ліст ад брата, і той ужо ў дарозе. Нікому казаў нічога не гаварыць, а то ўсе кінуцца туды. Давядзецца выязджаць ноччу. Раней прыедзеш, можа, работу дадуць.

Том уважліва прыглядаўся да Флойда.

— Нашто ж так, крадучыся?

— А на тое, што, калі ўсе рушаць туды, работы не хопіць.

— Усё ж далекавата, каб на яго чорт, — сказаў Том.

Флойд закрыўдаваў:

— Я з табой па-сяброўску падзяліўся. Можаш не ехаць. Твой брат тут мне памог, таму я і сказаў вам.

— Ты ўпэўнены, што ў гэтым наваколлі работы няма?

— Слухай, я тры дні тут кручуся, дзе толькі ні быў, і каб хоць што трапілася — нідзе нічога. Калі хочаш сам пашукаць і спаліць чорт ведае колькі бензіну, што ж, давай! Я не прашу вас ехаць са мной. Чым больш народу туды наедзе, тым меней шанцаў у мяне.

Том сказаў:

— Я нічога такога не гавару. Толькі вельмі ж далёка. Мы спадзяваліся папрацаваць тут, дамок арандаваць.

Флойд цярпліва сказаў:

— Вы толькі што прыехалі, я разумею. Вам яшчэ шмат чаму трэба павучыцца. Калі паслухаеце мяне, вы толькі выйграеце. А не — вучэнне абыдзецца вам даражэй. Асесці тут вы не спадзявайцеся, бо ў гэтых месцах сталай работы нідзе няма. Страўнік пагоніць вас далей. Ну вось, цяпер сказаў вам усё начыстую.

— Трэба ўсё ж пашукаць, — заклапочана сказаў Том.

Да суседняй палаткі пад'ехала закрытая легкавая машына. З яе вылез чалавек у камбінезоне і сіняй кашулі. Флойд крыкнуў яму:

— Ну як, добра з'ездзілі?

— Ніякай работы нідзе ў гэтым чортавым краі няма і не будзе, пакуль не саспее бавоўна. — І чалавек пайшоў у падраную палатку.

— Вось бачыш? — сказаў Флойд Тому.

— Ага, бачу. А ўсё ж дзвесце міль!

— Вы пакуль што яшчэ нідзе не прыстроіліся. Думайце — вырашайце.

— Лепш паехаць, — сказаў Эл.

— А тут калі будзе работа? — запытаўся Том у Флойда.

— Недзе праз месяц пачнецца збор бавоўны. Калі ў вас ёсць запас грошай, чакайце.

— Маці ехаць не захоча, яна вельмі стамілася, — сказаў Том.

Флойд паціснуў плячамі:

— Я вас на поўнач не ганю. Рабіце, як вам лепей. Што чуў, тое і перадаў вам. — Ён падняў з падножкі прамасленую пракладку, акуратна прыладзіў яе да блока і прыціснуў. — Ну, — сказаў ён Элу, — давай памажы паставіць крышку.

Том назіраў, як яны асцярожна насунулі цяжкую крышку блока на шпількі і мякка апусцілі.

— Трэба параіцца са сваімі, — прагаварыў ён.

Флойд сказаў:

— Толькі каб ніхто, акрамя вашых, нічога пра гэта не ведаў. Я толькі вам. Калі б твой брат не памог мне з машынай, я і з вамі не падзяліўся б.

— Што ж, вялікі табе дзякуй. Трэба ўсё добра абдумаць. Магчыма, і паедзем.

Эл сказаў:

— Паедуць туды нашы ці не, я ўсё роўна паеду, далібог. На спадарожных машынах дабяруся.

— А сям'ю кінеш? — запытаўся Том.

— І што тут такога? Я вярнуся з поўнымі кішэнямі грошай. А чаму і не?

— Маці на гэта згоды не дасць, — сказаў Том. — І бацька таксама.

Флойд паставіў гайкі на балты і закруціў іх, колькі мог, пальцамі.