Гронкі гневу

Флойд паклаў стамеску і нявесела ўсміхнуўся:

— Ты яшчэ не вучаны. На раз'езды бензін патрэбен. А галон бензіну каштуе пятнаццаць цэнтаў. Гэтыя чацвёра не могуць дазволіць сабе ездзіць на чатырох машынах.

Яны складваюцца па дзесяць цэнтаў і купляюць бензін. Табе яшчэ трэба павучыцца.

— Эл! — Эл павярнуўся і ўбачыў Уінфілда, які з важным выглядам стаяў каля яго. — Эл, ма ўжо мяса па талерках раскладае. Ідзі, яна кліча цябе.

Эл абцёр рукі аб штаны.

— Мы сёння яшчэ не елі, — сказаў ён Флойду. — Я пад'ем і прыйду памагу табе.

— Неабавязкова, але як хочаш.

— Сказаў жа — прыйду. — Эл пайшоў за Ўінфілдам да палаткі Джоўдаў.

Каля яе было цесна. Суседскія дзеці такой шчыльнай сцяной абступілі кацялок з варывам, што маці, завіхаючыся каля вогнішча, закранала іх локцямі. Том і дзядзька Джон стаялі каля яе.

Маці разгублена гаварыла:

— Не ведаю, як быць. Трэба сям'ю накарміць. А што мне з гэтымі рабіць? — Дзеці стаялі як укапаныя і пазіралі на яе. Твары ў іх былі абыякавыя, нібы застылыя, толькі вочы перабягалі з кацялка на алавяную талерку, якую маці трымала ў руцэ. Вочы ўпарта сачылі за лыжкай, што хадзіла ад кацялка да талеркі, і, калі маці перадала талерку, ад якой ішла пара, дзядзьку Джону, вочы ўпіліся ў яе. Дзядзька Джон зачарпнуў поўную лыжку, і вочы дружна падняліся разам з ёю. Ён адправіў у рот кавалак бульбіны, і вочы ўсе разам утаропіліся на твар, сочачы за яго выразам — ці смачна, ці спадабалася.

І тут дзядзька Джон быццам упершыню ўбачыў дзяцей. Ён вяла пажаваў і сказаў Тому:

— Вазьмі. Мне есці не хочацца.

— Ты ж сёння нічога ў рот не браў, — сказаў яму Том.

— Ага, у мяне з жыватом нешта. Не хочацца.

Том спакойна сказаў:

— Ідзі з талеркай у палатку, там пад'ясі.

— Нешта не хочацца, — упарціўся Джон. — І ў палатцы яны будуць перад вачамі стаяць.

Том павярнуўся да дзяцей:

— Ідзіце. Ану прэч адгэтуль! — Вочы ўсе разам адарваліся ад кацялка і разгублена ўставіліся яму ў твар. — Ідзіце, ідзіце адсюль. Так рабіць нядобра. Усё роўна на ўсіх вас не хопіць.

Маці раскладала па талерках порцыі мяса, вельмі маленькія, і ставіла талеркі на зямлю.

— Не магу я іх прагнаць, — сказала яна. — Проста не ведаю, што рабіць. Бярыце свае талеркі і ідзіце пад навес. А тое, што засталося, няхай яны даядуць. А гэту вось занясіце Разашарне. — Яна ўсміхнулася дзецям: — Паслухайце, дзеткі, знайдзіце дзе-небудзь шырокія трэсачкі, і я дам вам, што засталося. Толькі не сварыцеся.

Дзеці вокамгненна разляцеліся ва ўсе бакі без адзінага гуку. Хто пабег шукаць трэсак, хто ў свае палаткі па лыжку. Не паспела маці раскласці ежу па талерках, як яны ўжо зноў абкружылі яе, маўклівыя, галодныя, як ваўкі. Маці пакруціла галавой:

— Проста не ведаю, што рабіць. Не магу ж я сям'ю абдзяліць. Яе трэба накарміць. Руці! Уінфілд! — патрабавальна крыкнула яна. — Бярыце ж свае талеркі. Хутчэй! Ідзіце з імі пад брызент. — Яна вінавата паглядзела на дзяцей, якія моўчкі чакалі. — Там зусім мала, — сказала яна сарамліва. — Кацялок я пастаўлю на зямлю, а вы падбярыце рэшткі, хоць чарвяка заморыце. — Яна гаварыла запінаючыся. — Нічога я зрабіць не магу. І не даць не магу. — І, зняўшы кацялок з агню, паставіла яго на зямлю. — Пачакайце трохі. Яшчэ гарачае, — сказала яна і паспешліва пайшла пад брызент, каб вочы яе не бачылі таго, што будзе.

Сям'я Джоўдаў сядзела на зямлі, кожны са сваёй талеркай, і пад брызентам было чуваць, як дзеці скрабуць трэсачкамі, лыжкамі і ржавымі палоскамі бляхі. Яны з усіх бакоў закрылі сабой кацялок. Не перагаворваліся, не штурхаліся, але ў кожным іх руху адчувалася ўпартая настойлівасць і затоеная жорсткасць. Маці павярнулася спінай, каб усяго гэтага не бачыць.

— Больш так нельга, — сказала яна. — Давядзецца хавацца ад чужых вачэй. — Чутно было, як скрабуць у кацялку, потым цесны гурток дзяцей рассыпаўся, і яны разышліся, пакінуўшы на зямлі абскрэбены кацялок. Маці паглядзела на талеркі. — Ніхто з вас добра не пад'еў.

Бацька падняўся і, нічога не адказаўшы, выйшаў з-пад брызенту. Прапаведнік усміхнуўся і лёг на зямлю, падклаўшы пад галаву рукі. Эл таксама падняўся.

— Пайду памагу тут аднаму з машынай, — сказаў ён.

Маці сабрала талеркі і пайшла мыць.

— Руці, — паклікала яна, — Уінфілд! Хуценька прынясіце вядзерца вады. — Яна дала ім вядро, і дзеці пайшлі з ім да рэчкі.

Да палаткі Джоўдаў падыходзіла мажная жанчына. Сукенка на ёй была ў пыле і ў плямах ад змазачнага масла. Яна ішла, высока задраўшы падбародак. Спынілася за некалькі крокаў ад палаткі і ваяўніча глянула на маці. Тады падышла бліжэй.

— Дабрыдзень, — сказала яна холадна.

— Дзень добры, — адказала маці, паднялася з каленяў і падсунула госці скрынку. — Сядайце, калі ласка.

Жанчына падышла зусім блізка.

— Не, не хачу.

Маці запытальна глянула на яе:

— Вам што-небудзь трэба?

Жанчына падперла рукі ў бокі.

— Мне трэба, каб вы клапаціліся пра сваіх уласных дзяцей, а маіх пакінулі ў спакоі.

Маці зрабіла вялікія вочы.

— Я нічога такога… — пачала яна.