Гронкі гневу

Чалавек спыніўся і шырока ўсміхнуўся; у роце ў яго не было пярэдніх зубоў.

— Не, — адказаў ён. — Можа, вы ведаеце, дзе яна ёсць? Я цэлы ўжо тыдзень тут кружу і яшчэ ні на што не натрапіў.

— Вы з урадавага лагера? — запытаўся Эл.

— Ага, з яго.

— Дык залазьце ў кузаў. Пашукаем разам.

Чалавек пералез цераз борт і саскочыў на насціл.

Бацька сказаў:

— Нешта мне падказвае, што нічога мы не знойдзем. Але пашукаць усё ж трэба. Толькі вось дзе, невядома.

— Шкада, не распыталі ў лагеры, — уздыхнуў Эл. — Ну, як адчуваеш сябе, дзядзька Джон?

— Баліць, — адказаў Джон. — Кругом усё баліць, а будзе яшчэ горш. Трэба мне ісці ад вас, а то толькі няшчасце вам, усёй сям'і, прыношу ў пакаранне за свае грахі.

Бацька паклаў руку яму на калена.

— Слухай, — сказаў ён, — не рабі глупстваў. У нас і так вялікія страты — дзед з бабкай памерлі, Ной і Коні ўцяклі, а прапаведніка засадзілі ў турму.

— У мяне такое адчуванне, што прапаведніка гэтага мы яшчэ ўбачым, — сказаў дзядзька Джон.

Эл пакратаў булавешку на рычагу пераключэння перадач.

— Табе нездаровіцца, вось ты і адчуваеш рознае такое, — сказаў ён. — Ну хопіць, к чорту! Паехалі назад, з людзьмі пагаворым, даведаемся, дзе, можа, праца ёсць. А то ўсё роўна, што баброў пад вадой лавіць. — Ён спыніў машыну, высунуўся з кабіны і крыкнуў, павярнуўшы галаву назад: — Гэй! Паслухай! Мы вяртаемся ў лагер, там спытаемся, дзе яны працуюць. А так толькі бензін дарэмна палім.

Пасажыр перагнуўся цераз борт.

— Гэта мне якраз, — сказаў ён. — Я свае капыты па самыя шчыкалаткі змуляў. І сёння нават макавай расінкі ў роце не было.

Эл развярнуў машыну пасярод дарогі і паехаў назад.

Бацька сказаў:

— Маці наша вельмі расстроіцца — вунь Том уладкаваўся ж адразу.

— Можа, ён нідзе нічога не знайшоў, — сказаў Эл. — Можа, таксама, як і мы, шукае. Мне каб куды-небудзь у гараж. Я хутка навучуся, такая работа па мне.

Бацька нешта прабурчаў, і да самага лагера ніхто больш ні слова не прамовіў.

Калі камісія пайшла, маці села на скрыню каля палаткі і разгублена глянула на Ружу Сарона.

— Вось яно як… — прагаварыла яна. — Вось яно як… даўно ўжо я сябе так добра не адчувала. Бачыла, якія яны далікатныя ў абыходжанні?

— Я буду працаваць у дзіцячым пакоі, — сказала Ружа Сарона. — Яны мне прапанавалі. Пагляджу, як даглядаць маленькіх, і сама буду.

Маці здзіўлена паглядзела на яе і паківала галавой. Потым сказала:

— Вось было б добра, каб мужчыны нашы працу знайшлі, га? Працавалі б і хоць трохі грошай у дом прыносілі… — Вочы яе ўставіліся кудысьці ўдалячынь. — Яны недзе працавалі б, а мы тут, і людзі кругом добрыя. А як крыху збяром грошай, куплю сабе пліту кухонную — невялічкую, але добрую. Яны недарагія. Потым купім сабе палатку — вялікую, ну такую, каб цесна не было, і, можа, ужываныя спружынныя матрацы. А пад гэтым брызентам будзем толькі есці. Па суботах на танцы хадзіць будзем. Кажуць, і знаёмых можна ў госці запрашаць. Шкада, у нас тут нікога няма. У мужчын, магчыма, прыяцелі завядуцца.

Ружа Сарона акінула позіркам дарогу між палатак.

— Гэта жанчына, якая сказала, што я не данашу дзіця… — пачала яна.

— Перастань, — перарвала яе маці.

Ружа Сарона ціха сказала:

— Вунь яна ідзе. Сюды, здаецца. Ага! Ма, не дазваляй ёй…

Маці абярнулася і ўбачыла жанчыну, якая падыходзіла да іх.

— Добрага вам, — павіталася жанчына. — Я — місіс Сандры. Лізбет Сандры. Раніцай з вашай дачкой я ўжо бачылася.

— Дзень добры, — павіталася і маці.

— Ці шчаслівыя вы ў бозе?

— Нічога, шчаслівыя, — адказала маці.

— Ці сыходзіла на вас ласка боская?

— Сыходзіла. — Твар у маці быў зацяты, насцярожаны.

— Вось і добра, — сказала Лізбет. — Грэшнікі ўвабраліся тут у вялікую сілу. Вы трапілі ў жудаснае месца. Кругом тут адно паганства. Паганыя людзі, паганыя ўчынкі. Шчырым хрысціянам няма ўжо як цярпець. Навокал адны грэшнікі.

Маці крыху пачырванела, сцяла вусны.

— А як я пагляджу, людзі тут прыстойныя, — суха прамовіла яна.

Місіс Сандры вылупіла на яе вочы.

— Прыстойныя? — закрычала яна. — Хіба ж прыстойныя людзі будуць танцаваць у абнімку? Кажу вам: у гэтым лагеры душу не выратуеш. Учора я была на малітоўным сходзе ва Ўідпэтчы. Ведаеце, што прапаведнік нам гаварыў? Ён сказаў: «Лагер гэты — гнездзішча бязбожнікаў. Беднякі захацелі жыць, як багатыя! Ім, кажа, трэба лямантаваць і енчыць, замольваючы грахі, а яны танцуюць у абнімку!» Вось што ён гаворыць. «Хто цяпер не з намі тут, той закаранелы грэшнік», кажа. Як прыемна было яго слухаць. Мы ведалі, што нам не пагражае кара, мы ж не танцуем.

Маці была ўся чырвоная. Яна памалу паднялася са скрыні і стала тварам у твар з місіс Сандры.

— Ідзі! — загадала яна. — Ідзі прэч зараз жа, пакуль я грэху на душу не ўзяла, не паслала цябе, куды трэба. Ідзі — лямантуй і енчы.

Місіс Сандры разявіла рот, потым падалася назад і раптам злосна прагаварыла:

— Я думала, вы добрыя хрысціяне.

— А мы і ёсць такія.

— Не, вы грэшнікі, вам толькі ў пекле гарэць, усім вам! Я ўсё раскажу на малітоўным сходзе. Я ўжо бачу, як вашы чорныя душы гараць у пякельным полымі. І нявіннае дзіця ў яе чэраве таксама гарыць.