Гронкі гневу

Том хуценька палез цераз борт і скокнуў на дно грузавіка. Ён расправіў ніжні матрац, лёг, а верхні накінуў на сябе. Бацька сагнуў матрац пасярэдзіне, паставіў яго дашкам, і Том апынуўся як у будцы. Праз шчыліны між бакавымі планкамі борта можна было глядзець. Бацька, Эл і дзядзька Джон паспешліва грузілі на машыну — пакідалі на Томаву схованку коўдры, збоку паставілі вёдры, ззаду паклалі апошні матрац. Рондалі, патэльні, адзежу склалі кучай, бо скрынак ужо не было — усе спалілі. Калі ўжо амаль усё пагрузілі, да машыны падышоў вартавы з драбавіком на сагнутай руцэ.

— Што вы тут робіце? — запытаўся ён.

— Ад'язджаем, — адказаў бацька.

— Чаму раптам?

— Нам… прапануюць работу… добрую работу.

— Работу? Дзе ж гэта?

— Ну там… каля Ўідпэтча.

— Пачакайце, я на вас гляну. — Вартавы пасвяціў ліхтаром спачатку ў твар бацьку, потым дзядзьку Джону, тады Элу. — З вамі ж, здаецца, яшчэ адзін быў?

Эл сказаў:

— Гэта вы пра таго хлопца, якога мы падвезлі? Невысокі такі, бледны тварам?

— Ага, здаецца, так.

— Мы яго па дарозе падсадзілі. Ён яшчэ раніцай пайшоў, калі плату зрэзалі.

— Паўтары, які ён з сябе.

— Невысокі, бледны.

— А твар у яго сёння не быў разбіты?

— Я нічога такога не заўважыў, — адказаў Эл. — А бензазаправачная яшчэ адчыненая?

— Адчыненая. Да васьмі працуе.

— Усе садзіцеся ў машыну! — крыкнуў Эл. — Калі хочаце да раніцы паспець у Ўідпэтч, трэба спяшацца. Ты ў кабіну, ма?

— Не, я ззаду сяду, — адказала маці. — Бацька, ты таксама лезь сюды. А ў кабіне з Элам і дзядзькам Джонам паедзе Разашарна.

— Та, дай мне квіток, — сказаў Эл. — Вазьму на яго бензіну, калі размяняюць.

Вартавы глядзеў ім услед, пакуль машына не збочыла налева да бензакалонак.

— Два галоны, — сказаў Эл.

— Недалёка, відаць, едзеце.

— Ага, недалёка. Вы размяняеце мне гэты квіток?

— Ды не… не дазваляецца гэта.

— Паслухайце, містэр. Нам прапануюць добрую работу, трэба толькі паспець туды да ночы. А не паспеем, іншыя перахопяць. Будзьце ласкавы.

— Ну добра. Толькі перапішы яго на маё імя.

Эл выйшаў з кабіны і спераду абышоў свой «гудзон».

— Канешне, перапішу, — сказаў ён, адкруціў каўпачок і заліў у радыятар вады.

— Два, кажаш?

— Ага, два.

— Куды ж вы едзеце?

— На поўдзень. Там нам работу даюць.

— Сапраўды? Цяпер работы… сталай работы мала.

— У нас там прыяцель працуе, — сказаў Эл. — Там у нас пэўная работа. Ну, бывайце. — Грузавік развярнуўся і, падскокваючы на ўхабістай вулачцы, выехаў на гравійку. Жоўтае святло фар пагойдвалася над дарогай, правая фара паміргвала — недзе быў дрэнны кантакт. Пры кожным штуршку ў кузаве бразгаў і грукатаў нічым не замацаваны кухонны посуд.

Ружа Сарона ціха застагнала.

— Дрэнна сябе адчуваеш? — запытаўся дзядзька Джон.

— Ага. Увесь час сябе дрэнна адчуваю. Адпачыць бы дзе-небудзь у ціхім месцы. І чаго гэта мы паехалі, лепш дома засталіся б. Былі б дома, Коні з намі быў бы. Вывучыўся б на каго-небудзь і месца добрае атрымаў бы.

Эл і дзядзька Джон маўчалі. А што ёй скажаш пра Коні?

Каля пафарбаваных у белы колер варот фруктовай плантацыі да грузавіка падышоў вартаўнік.

— Зусім едзеце?

— Ага, — адказаў Эл. — Едзем на поўнач. Работу там атрымалі.

Вартаўнік накіраваў прамень ліхтара на машыну, падняў ліхтар вышэй і асвятліў брызентавы навес. Маці і бацька з халоднай абыякавасцю глядзелі проста на яркае святло.

— Добра. — Вартаўнік расчыніў вароты. Грузавік павярнуў налева і паехаў да шашы № 101, вялікай аўтастрады, што цягнулася з поўдня на поўнач.

— Ты ведаеш, куды ехаць? — запытаўся дзядзька Джон.

— Не, — адказаў Эл. — Еду абы-куды. Абрыдла мне ўсё гэта.

— У мяне ўжо хутка, — з пагрозай у голасе сказала Ружа Сарона. — Хоць бы добрае месца знайшлі.

У халодным начным паветры чулася ўжо дыханне першых замаразкаў. З фруктовых дрэў абапал дарогі пачынала ўжо ападаць лісце. Маці сядзела на паклажы, прыхіліўшыся спінай да бакавога борта, бацька сядзеў насупраць, тварам да яе.

Маці гукнула:

— Ну як там табе, Том?

Пачуўся прыглушаны голас:

— Цеснавата. Плантацыю ўжо праехалі?

— Ты там асцеражней. Нас могуць спыніць.

Том крыху падняў край матраца. У цемры грузавіка брынкнуў металічны посуд.

— Закрыцца паспею, — сказаў Том. — Толькі не хачу, каб мяне схапілі ў гэтай пастцы. — Ён прылёг, абапёршыся на локаць. — Чорт, і халаднавата ж стала, га?

— Хмары збіраюцца, — сказаў бацька. — Зіма, кажуць, ранняя будзе.

— А што, вавёркі высока на дрэвы забраліся ці насенне з травы асыпаецца? — хмыкнуў Том. — Якіх толькі прыкмет не навыдумляюць! Знойдзецца і спецыяліст — па сподніках надвор'е прадкажа.

— Ну, не ведаю, — сказаў бацька. — Я, здаецца, зіму ўжо чую. А каб цвёрда сказаць, трэба тут доўга пажыць.

— Куды мы едзем? — запытаўся Том.

— Хто яго ведае. Эл налева павярнуў. Здаецца, едзем той самай дарогай, па якой прыехалі.

Том сказаў:

— Ніяк не вырашу, што лепей. Калі ехаць па галоўнай шашы, больш палісменаў нам стрэнецца. Як убачаць мяне з такім тварам, адразу сцапаюць. Можа, па прасёлках ехаць?

Маці сказала:

— Стукні там Элу ў сценку. Няхай спыніцца.

Том пастукаў кулаком па кабіне, грузавік стаў на краі шашы. Эл вылез з кабіны і падышоў да задняга борта.

Руці і Ўінфілд вызірнулі з-пад коўдры.