Historia romana

24 Post annum Caesar Romam cum quattuor triumphis ingressus quarto se consulem fecit et statim ad Hispanias est profectus, ubi Pompei filii Gneus Pompeius et Sextus Pompeius ingens bellum praeparauerant. Multa proelia fuerunt, ultimum apud Mundam ciuitatem, in quo adeo Caesar paene uictus est, ut fugientibus suis se uoluerit occidere, ne post tantam rei militaris gloriam in potestatem adulescentium natus annos sex et quinquaginta ueniret. Denique reparatis suis uicit. Ex Pompei filiis maior occisus est, minor fugit.

25 Inde Caesar bellis ciuilibus toto orbe conpositis Romam rediit, agere insolentius coepit et contra consuetudinem Romanae libertatis. Cum ergo et honores ex sua uoluntate praestaret, qui a populo antea referebantur, nec senatui ad se uenienti adsurgeret aliaque regia et paene tyrannica faceret, coniuratum est in eum a sexaginta uel amplius senatoribus equitibusque Romanis. Praecipue fuerunt inter coniuratos duo Bruti ex eo genere Bruti qui primus Romae consul fuerat et reges expulerat, et Gaius Cassius et Seruilius Casca. Ergo Caesar, cum senatus die inter coeteros uenisset ad curiam, tribus et uiginti uulneribus confossus est. Vir, quo nullus umquam bellis magis enituit. Eius siquidem ductu undecies centum nonaginta et duo milia hostium caesa sunt, nam quantum bellis ciuilibus fuderit, noluit adnotare; signis conlatis quinquagies dimicauit, Marcum Marcellum solus supergressus, qui triginta nouem uicibus pari modo fuerat proeliatus. Ad hoc nullus celerius scripsit, nemo uelocius legit, quaternas etiam epistolas simul dictauit. Tantae fuit bonitatis, ut quos armis subegerat, clementia magis uicerit. Eodem tempore Romae tres simul exorti soles paulatim in eandem urbem coierunt; inter coetera portenta quae toto orbe facta sunt, bos in suburbano Romae ad arantem locutus est frustra se urgeri, non enim frumenta sed homines breui defuturos.

EXPLICIT LIBER SEXTVS

PAVLI DIACONI HISTORIA ROMANA LIBER SEPTIMVS

INCIPIT LIBER SEPTIMVS

1 Anno Vrbis septingentesimo fere ac nono interfecto Caesare ciuilia bella reparata sunt. Percussoribus enim Caesaris senatus fauebat. Antonius consul partium Caesaris ciuilibus bellis obprimere eos conabatur. Ergo turbata re publica multa Antonius scelera committens a senatu hostis iudicatus. Missi ad eum persequendum duo consules Pansa et Hyrtius et Octauianus adulescens annos xvii natus, patre Octauio senatore genitus, maternum genus ab Aenea per Iuliam familiam sortitus, Caesaris nepos, quem ille testamento heredem reliquerat et nomen suum ferre iusserat. Hic est qui postea Augustus est dictus et rerum potitus. Quare profecti contra Antonium tres duces uicerunt eum apud Mutinam. Euenit tamen ut uictores consules ambo morerentur. Quare tres exercitus uni Caesari Augusto paruerunt.

2 Fugatus Antonius amisso exercitu confugit ad Lepidum, qui Caesaris magister equitum fuerat et tum militum copias grandes habebat. A quo susceptus est. Mox Lepido operam dante Caesar pacem cum Antonio fecit et quasi uindicaturus patris sui mortem, a quo per testamentum fuerat adoptatus, Romam cum exercitu profectus, extorsit ut sibi uicesimo anno consulatus daretur, senatum proscripsit, cum Antonio ac Lepido rem publicam armis tenere coepit. Per hos etiam Cicero orator occisus est multique alii nobiles.

3 Interea Brutus et Cassius interfectores Caesaris ingens bellum mouerunt. Erant enim per Macedoniam et Orientem multi exercitus, quos occupauerant. Profecti sunt igitur contra eos Caesar Octauianus Augustus et Marcus Antonius; remanserat enim ad defendendam Italiam Lepidus; apud Philippos, Macedoniae urbem, contra eos pugnauerunt. Primo proelio uicti sunt Antonius et Caesar, periit tamen dux nobilitatis Cassius, secundo Brutum et infinitam nobililatem, quod cum illis bellum gesserat, uictam interfecerunt. Ac sic inter eos diuisa est res publica, ut Augustus Hispanias, Gallias et Italiam teneret, Antonius Asiam, Pontum, Orientem. Sed in Italia L. Antonius consul bellum ciuile commouit, frater eius qui cum Caesare contra Brutum et Cassium dimicauerat. Is apud Perusium, Tusciae ciuitatem, uictus et captus est, neque occisus.

4 Interim a Sexto Pompeio, Gnei Pompei filio, ingens bellum in Sicilia commmotum est, his qui superfuerant ex partibus Bruti Cassiique ad eum confluentibus. Bellatum per Caesarem Augustum Octauianum et Marcum Antonium aduersus Sextum Pompeium est. Pax postremo conuenit.

5 Eo tempore Marcus Agrippa in Aquitania rem prospere gessit. Et Lucius Bentilius Bassus inrumpentes in Syriam Persas tribus proeliis uicit. Pastorum, regis Orodis filium, interfecit eo ipso die quo olim Orodis Persarum rex per ducem Surenam Crassum occiderat. Hic primus de Parthis iustissimum triumphum Romae egit.