Імя грушы

Аляксандраў пацешна хітнуў на знак згоды, але мне ад таго відовішча мала пацехі стаяла.

– А я, напрыклад, – не выбіраўся суціхаць Драбышэўскі, – чытаў адзін наш стары манускрыпт, уратаваны маім бацькам ад агню ў 39-м. Дык там наш далёкі продак Свабадан Корка ясна пісаў пра мажлівасць спаруды ў будучыні машынаў для палёту ў космас: «Панежа пціцы ад прыраджэння лятаці па воздусе могуць, така ж і чалавек ведля розуму і рассудку свайго можэць махіну сатварыці, яна жэ лятаці будзець ня толіка проста над зямлёй, але і ў небі сядзьмым, гдзе свецяць Месяц, Соўнцэ і звёзды ўсі».

Цытатку ён прытачыў на старакрывіцкім дыялекце. Гэта яўна закранула, як прафесійны гонар, так і самалюбства Паўла. Ад таго ён пачаў бязвоглядна прыдумляць свае ўласныя заслугі ў знаўстве старажытных манускрыптаў:

– Я ў Вільні быў. У бібліятэцы працаваў. Адзін рукапісны зборнік пачатку ХVІ стагоддзя бачыў. А там дужа цікавы ўрывак ёсць. Аўтар – нейкі Альбін Крыштаповіч – прыхільна выказваецца аб геліяцэнтрычнай тэорыі. Але да ўсяго дадаў думку пра наяўнасць на небе не адной, а дзвюх планетаў Зямля, якія рухаюцца такім чынам, што ні мы, ні тыя іншыя не можам убачыць братнія планіды, бо ўвесь час яны хаваюцца адна ад другой за Сонцам…

– І ты маўчаў? – узрушыўся ад неверагодных звестак Чэслаў. – Гэта ж цудоўная інфармацыя для маёй кнігі… Ты нічога не блытаеш? Выпіскі якія-небудзь рабіў?

– Натуральна. Пра другую Зямлю доктар Крыштаповіч пісаў: «Цёмна было, очы светласць ня відзелі. Куры ня пелі, сабакі не брэхалі. Дошч ішоў, цёмна было, вецер веяў. Разумеў, што судны дзень настаў…». Маўляў, ад імя таго «іншазямляніна». Фантазіі, вядома. Але ж, як паэтычна!

– Паўле, дасі пакарыстацца? Калі што, я сам выпраўлюся ў Вільню. Дасі?

– Натуральна дам. Вось толькі зараз пераможаш мяне на ручках і абавязкова атрымаеш патрэбныя выпіскі і дакладную назву зборніка, – нечакана рэкнуў Паўлуша і паставіў правую руку на стол, зрыхтаваўшыся да ходання.

Я гатовая была ад сораму ў цемру апраметную праваліцца. Аднак паўстрымалася.

– Чур, левымі! – з неабыякой жвавасцю падхапіў Чэслаў прапанову майго мілага.

Той згадзіўся, і яны сталі дужацца левымі рукамі, станаўко дзержачы раўнавагу і працягваючы дышкурсаваці.

– А Сонца? – прашаптаў Павел.

– Абпаліцца можна, – пракрахцеў Чэсь. – Вельмі моцна пры тым.

– Аднак прашчуры нашыя, грозныя крывічы, шанавалі яго…

– Не без таго. Ува ўсім захавалася салярная сімволіка. Ганчарны круг і то – знак Сонца.

– Хіба?

– Спытай у ганчара…

– Дзе той ганчар? Невідно тутака.

Іхныя рукі пачыналі дрыжаць, і можа б адзін з іх урэшце здаўся, але раптоўна штосьці гучна хлопнула, а мой нарачэны падскочыў з месца, як казліным малаком абшпараны. Кісць левае рукі сцякала крывёю. Хтось цэлы вечар сачыў за намі праз вакно, каб потым стрэліць. Зіма ж тады мяккая была, шыбкі не марозіла… На нагах ад крывавай неспадзяванкі трымацца я не змагла.

Падзеі каторы раз набывалі нечаканы паварот. Паляванне ўшчалося супраць некага з нас, і ўсім меркавалася тут сувязь з забойствамі мянчанак і знікненнем з відавоку спадара Вайніслава Баўта. Раненне было нянадта сур’ёзным. Як патлумачыў доктар Акімовіч-Загорскі, гэта сталася наступствам стрэлу з ладнае адлегласці. Калі б зламыснік наблізіўся на колькі сажняў да дому, дык Паўлу давялося б развітацца з левым корхам, бо раздрабіла б косткі ўшчэнт. У паліцыю звяртацца палічылі нявартым, бо гэта давала б падставу для лішніх роспытаў. А іх мы ўсе чыста асцерагаліся, бо так ці інакш пачуваліся шкадліымі катамі з прычыны нашых сходаў. Сапсаваную стрэлам шыбу Чэслаў тэрмінова замяніў.

Павел сядзеў з перамотанай рукой і, здавалася, плакаў. Я асцярожна глянула яму ў вочы, і ён, адвярнуўшы голаў, прашаптаў:

– Вось яны твае рымскія шэршні, Наталечка! Не зусім каменныя, але так кусаюцца. У руку. Бо прыручоныя. Добра, што шалёнай пярэстай каровы не прысніла.

У ягоным голасе трымцелі ноткі ўшчування, нібы гэта я была віннай у тым зламысным учынку.

– Навошта так марнавацца, Паўлуша? Нашто такая крыўдлівая радасць ад тлумачэння маіх тлумных сноў? – я пераставала пазнаваць у гэтых пытаннях самую сябе, маўляў, хтосьці казаў тыя цягучыя, як ліпавы мёд, словы замест мяне. Гэта таксама лякала.

Выявілася, што розум у пэўным спалучэнні з выразнай безразважнасцю ў спадарыні Ірэны Галавацкай ўсё ж быў. Не ведаю, што яе варухнула, але яна пажадала пабачыцца tête-а-tête са мною. Сустрэліся мы ў Аляксандраўскім скверы. Хадзілі туд-сюд па сцяжынах ледзь-ледзь прысыпаных снегам. Ірэна пачала.

– Я здагадваюся, што вам неабыкавы лёс спадара Вайніслава Баўта. Ці праўда?

– Але, – з долькай адстароненасці вымавіла я. – Толькі ж мы ўсе за ягоны кон перажыванні маем.