Ислам модернизациясы. 1 Б?лім

Адам мен Хауа (Хауа ана) болды. Ислам пай?амбарлары: Н?х, Ибра?им, Д?уіт, М?са, Иса ж?не т.б. Сонды?тан м?сылмандар М?хаммед пай?амбарды исламны? негізін салушы емес, тек а?и?ат сенімді ?алпына келтірген со??ы пай?амбар («Пай?амбарлар м?рі») деп санайды. М?сылмандар я?удилер мен христиандарды «Кітап Иелері» деп атайды. Пай?амбарлар, д?ние мен адамны? жаратылуы, жа?анды? топан су, т.б. жайында?ы інжілдік хикаялар аздап ?згертілген к?йде ??ранда к?рініс тап?ан.

Исламны? жеті парызы

М?сылман культіні? негізі М?хаммед пай?амбарды? ?мірінде ?алыптас?ан бес негізгі діни парыз (аркан ад-дин) болып табылады: иман келтіру (шахадат), намаз (солят), Рамазан айында ораза ?стау (саум), зекет (зекет – табысты? 2,5% м?лшерінде) ж?не Меккеге ?ажылы? (хадж). Кейбір теологтар «исламны? бес тірегіне» та?ы бір парыз ?осады – жи?ад (арабша «жігер», «сенім ?шін к?рес»). Исламды тарату жолында?ы ??лшыныс пен ?ажырлы ?ызметпен к?рінеді. 9 ?асырда ислам догматикасында жи?адты? бес т?рі туралы т?сінік орны?ты: рухани жи?ад (Алла жолында?ы ішкі ?зін-?зі жетілдіру), ?ылыш жи?ады (сенбейтіндерге ?арсы ?арулы к?рес), ж?рек жи?ады (н?псілерімен к?ресу), тілмен жи?ад (ма??лдан?анды ?мір ету ж?не айыптыдан тыю), ?ол жи?ады (?ылмыскерлерге т?ртіптік шаралар). ?азіргі уа?ытта жи?адты? ?арулы т?рін м?сылмандарды? террористік ж?не экстремистік топтары ?здеріні? іс-?рекеттерін идеологиялы? негіздеу ретінде пайдаланады.

Иманды мойындау (ша?ада) – бірінші парыз

Алла?а сену ж?не М?хаммедті? пай?амбарлы? міндетін мойындау (ку?герлік ж?не сенім). Шахаданы? ?асиетті формуласын айту, («Алладан бас?а т??ір жо? ж?не М?хаммед Алла?ты? Елшісі екеніне ку?лік етемін») т?сінумен ?атар ж?руі керек. Оны? м?ні мен оны? а?и?атына шынайы сенім болу керек. М?сылман болу ?шін ж?ректегі иманмен Шахада формуласын дауыстап айту жеткілікті. Ша?аданы бала туыл?анда ж?не ?айтыс бол?ан?а дейін, к?нделікті парыз намазында ж?не оны? сыртында о?у керек.

Намаз – екінші парыз

Намаз белгілі бір уа?ытта о?ылады, белгіленген р?сім бойынша о?ылады. Парыз намазы к?ніне бес уа?ыт: та? (фаджр), к?ндіз (зухр), т?стен кейін ('аср), кешке (ма?риб) ж?не т?нде ('иша) о?ылады. М?сылман намаз о?удан б?рын сумен (д?ретпен) немесе таза топыра?пен (т?й?мм?м) д?рет алуы керек. Намаз жабы? киіммен, Меккеге (??была?а) ?арап о?ылады. М?сылмандар ?р ж?ма к?ні бас мешіттерге барып, арнайы жама?атпен бесін намазын (ж?ма намазын) о?иды. Ж?ма ?ибадат ?детте моральды?, ?леуметтік немесе саяси мазм?нда?ы уа?ызбен бірге ж?реді. Ислам дінінде парыз намаздардан бас?а уа?ытта, жаназаларда, ?мірдегі ?иынды?тарда, д?рет ал?аннан кейін ж?не мешітке кірер алдында о?ылатын бірнеше н?піл намаздар бар. Исламда?ы діни ?мірді? орталы?ы – мешіт. Ислам діні пайда бол?ан ал?аш?ы ?асырларда мешіт ?ибадат ?йі, діни мектеп, ?она? ?й, билік органдары б?лімі функцияларын біріктіріп, м?сылман ?ауымыны? м?дени ж?не ?о?амды?-саяси ?міріні? орталы?ы ?ызметін ат?арды. Халы? алдында с?з с?йлеу ж?не шари?ат сотыны? м?жіліс залы. Мешіт бірте-бірте ?зіні? зайырлы (саяси ж?не ???ы?ты?) функцияларын жо?алтты. М?сылманды? д?ст?рде мешіт ?имаратын ба?ыштау р?сімі жо?, біра? оны? ке?істігіні? киелі сипаты дінге сенушілерді? мешітке барар алдында тазару р?сімімен ерекше атап ?тіледі.

Ораза – ?шінші парыз

М?сылман к?нтізбесі бойынша 9-шы Рамазан айында?ы ораза кезінде ораза ?ста?ан м?сылмандар та? ат?аннан к?н бат?ан?а дейін кез келген тама?, сусын, шылым шегу ж?не бас?а да н?псі л?ззаттарынан, соны? ішінде неке жа?ынды?ынан бас тартуы керек. Ораза ?ста?андар?а та? ат?ан?а дейін бірнеше минут (сухур) ж?не к?н бат?аннан кейін (ифтар) бірден тама?тан?ан ж?н. К?мелетке толма?андар, нау?астар, ?арттар, ж?кті ж?не бала емізетін ?йелдер, саяхатшылар ж?не бас?а санатта?ы м?сылмандар ораза ?стаудан босатылады. Айды? ?асиетті болуы Рамазан айыны? 27-ші т?нінде (?адір т?ні) М?хаммед пай?амбар?а ??ранны? т?суіні? басталуына байланысты. Оразаны? ма?саты – м?сылманны? рухани негіздерін ояту?а ж?не физикалы? ?зін-?зі ?стау ?абілетіне ы?пал ету. Рамазан айында жалпы?а бірдей парыз оразадан бас?а Исламда ?р т?рлі жеке оразалар бар – ант берген (назр), к?н?ларды ?теу ?шін (каффара) немесе та?уалы?тан.

Зекет – т?ртінші парыз

Парыз сада?а (зекет) жыл сайын кедейлерге, м??таждар?а, ?арыздарлар?а, жолаушылар?а ж?не бас?а да м??таж адамдар?а т?ленеді. Салы? м?лшерлемелері шари?атта ?зірленген ж?не ?ажетті м?лшерге (нисап) ие бол?андар ?шін жылды? табысты? 1/40 б?лігін ??райды. Зекет жеке ?ажеттіліктерге немесе егіншілікке арналма?ан кез келген м?лік пен ауыл шаруашылы?ыны? жемістерінен алынады. Жыл сайын Ораза айт мерекесіне дейін ?рбір м?сылман пітір сада?асын т?леуге міндетті. Ислам діні парыз сада?амен ?атар ерікті сада?а беруді де насихаттайды.

Сада?а – ?осымша парыз