История татар. Том I. Народы степной Евразии в древности

(34) kälti: oluruᶇ, tijin timis. Jälmä, qaraγu ädgüti urγyl, basytma timis, bög(ü?) qaγan baᶇaru anča ajydmys². Apa tarqanγaru ičrä sab ydmys²: bilgä Toñuquq añyγ ol, öz ol — aᶇlar

(35) Яу белән чыгыйк дисә, киңәшләрен тотарга ашыкма», — дигән. Бу сүзләрне белгәннән соң, гаскәрем белән яуга киттем. Алтун ешлыгын кiлсыз ÿчÿн алдым. Иртыш алгасын да күперсез кичә алдык, төн буе бардык, таң беленгәндә Болчуга җиттек.

(35) sü jorylym… unamaᶇ! Ol sabyγ äsidip, sü jorytdym. Altun jysyγ jolsuzyn² asdym. Ärtis ügüzüg käčigsizin käčdimiz, tün qatdymyz, Bjlčuqa taᶇ üntürü tägdimiz.

(36) «Тел» тотып кайттылар. Сүзе шул булды: «Ярыш даласында ун мең гаскәр җыелды», — диде. Ул сүзне ишетеп, бәкләр барысы:

(36) Tylyγ kälürti, saby antaγ: Jarys jazyda on tümän aü tärilti, — tir. Ol sabyγ äsidip, bäglär qopan

(37) «Кайтыйк! Яхшыларга ояты кыйммәт, ә җиңелү — зур оят!» — диделәр. Мин болай дидем: «Мин билгә Төньюкук! Алтун ешлыгын узып килә алдык, Иртыш елгасын

(37) janalym! Aryγ obuty jig, — tidi. Bän anča tirmän: bän, bilgä Toñuquq, Altun jysyγ asa kältimiz, Ärtis ügüzüg

(38) кичеп чыга алдык. Килгәннәр — барысы батырлар! — дидем. Безнең монда икәнлекне дошман белми. Тәңре, Умай, изге җир-су — барысы безне саклый, безгә җиңү бирә, нигә качарга?

(38) käčä kältimiz. Kälmisi alp, — tidi. Tuǐmady. Täᶇri, Umaǐ, yduq Jär s²ub basa bärti ärinč. Näkä täzärbiz,

(39) Алар күп дип нигә куркырга, без аз дип курыкмыйк. Нигә безгә җиңелергә? Аларга һөҗүм итик», — дидем. Яуга ташландык, дошманны таркаттык. Икенче көн тупланып тагы килделәр.

(39) üküs tijin, näkä qorqur biz, az tijin. Nä, basynalym, tägälim, — tidim. Tägdimiz, jajydymyz. Äkinti kün kälti,

(40) уттай кызып килделәр. Сугыштык. Алар бездән ике канатка күбрәк иде. Тәңре ярлыкаганы өчен алар күп дип

(40) örtrčä qyzyp kälti. Süᶇüsdümiz bizintä äki učy s²yᶇarča artuq ärti. Täᶇri jarylqaduq üčün üküs tijin, biz

(41) курыкмадык, сугыштык. Тардуш шад та безнең арада сугышты. Дошман гаскәрен таркаттык, каганын тоттык. Ябгусын[316], шадын

(41) qorqmadymyz, süᶇüsdümiz. Tardus² sad ara bady. Jaǐdymyz, qaγanyn²tutdymyz, jabγus²yn² sadyn²

(42) шунда үтердек. Иллеләп сугышчыларын кулга алдык. Шул ук төнне халыклар саен илчеләр җибәрдек. Ул сүзләрне ишетеп, ун ук бәкләре күпләп

(42) an²a ölürti, älig čä är tutdymyz, ol oq tün budunyn² saju ytymyz. Ol sadyγ äsidip, on oq bägläri buduny qop

(43) килделәр, буйсындылар. Килгән бәкләр халкын урнаштырдым, халыкның бер өлеше аерылып китте. Ун ук гаскәре белән сугышка чыктык.

(43) kälti, jükünti. Käligmä bäglärin budunyn² itip jyγyp az(č)а budun täzmis ärti, on oq süsin sülätdim.

(44) Без тагын сугыша башладык, дошманнарны кудык, Йәнчү диңгезен кичтек. Тинәси[317] улы яши торган Бәнгигәк[318] тавын…

(44) Biz jämä sülätdimiz, any irtimiz. Jänčü ügüzüg käčä, Tinäsi oγly jatyγma bäᶇligäk taγyγ…

(45) Тимер Капыгка кадәр яу белән җиттек. Аларны борылырга мәҗбүр иттек. Гарәпләрнең һәм тохарларның каганы Инәл…

(45) Tämir qapyγqa tägi irtimiz, anta janturrymyz, Inäl qapyγqa… (…γqa täzik, toqrysyn²

(46) Анда сәгъди башлыгы Сук җитәкчелегендә күп халык килде. Ул көннәрдә төрки халкы Тимер Капыгка кадәр җитте.

(46) anta järüki (?) suq balsyγ Soγdaq budun qop kälti. Ol küntä tägti Türk budun Tämir qapyγqa

(47) Тинәси углы яшәгән тауга барып җиттек, хуҗасы кiк иде. Ул җиргә мин, билгә Төньюкук килгәнем өчен

(47) Tinäsi pγly jatyγma taγqa tägmis, idi joq ärmis. Ol järkä bän, bilgä Toñuquq, tägürtük üčün

(48) сары алтын, ак көмеш, хатын-кызлар, кыйммәтле ат япмалары, хисапсыз башка байлыклар китерде. Илтериш каган белемемне, көчемне үзенә иш итеп,

(48) saryγ altun, örüᶇ, kümüs, qyz quduz, ägritäbi, aγy buᶇ s²uz kälürti. Iltäris qaγan bilig äsin üčün,

(49) табгачлар белән унҗиде тапкыр сугышты, Кытанга каршы җиде, угызларга каршы җиде тапкыр сугышты. Ул сугышларда мин аның киңәшчесе,

(49) alpyn² üčün Tabγačqa jäti jägirmi süᶇüsdi, Qytañqa jäti süᶇüsdi, Qγuzqa bäs süᶇüsdi, anta aǐγučy

(50) шулай ук гаскәр башы идем. Илтериш каганга, төрки Бөгү каганга, төрки билгә…

(50) jämä bän ök ärtim jaγyčys²y j (ämä bän) ärtim, Iltäris qaγanqa… Türk bögü qaγanqa Türk bilgä q…

(51) Капаган каганга [хезмәт иттем]. Төн йокламыйча

(51) Qapaγan qaγan… Tün udymaty,

(52) көндез утырмыйча, кызыл каным түгеп, кара тиремне йөгертеп, акылымны — көчемне бирдем. Шулай ук ерак яуларга йөрдем.

(52) küntüz olurmaty, qyzyl qanym tökti (tökäti?), qara tärim jügürti, isig küčig bärtim ök, bän öüm uzun jälmäg jämä yt(t)-ym oq.

(53) Мин Аркуйда сакны көчәйттем. Буйсындырылган дошманнарны алып кайта идек, минем каганым белән яуларга йөрдек. Тәңрем йарлыкасын!

(53) Arquǐ qaraγuγ ulγartdym, basynyγma jaγyγ kälürir (?) ärtim, qaγanymyn² sülatdimiz, täᶇri jarylqazu!

(54) Төрки халык өстенә коралланган гаскәр йөрттертмәдем, иярләнгән атлы гаскәр китертмәдем. Илтериш каган, каганлыкны ныгытмаса,

(54) Bu Türk budunqa jaryqlyγ jaγyγ kälürmädim, tögünlig atyγ jügürtmädim. Iltäris qaγan qazγanmasar,