Jahongir

Ko‘ngilchanroq yoki bo‘lmasa, Lyuders tomonidan og‘zi tuzukroq moylangan yangi ekspert-psixiatorlar ana shu ko‘rsatmalarga asoslanib, marhum Gotlib chindan ham sog‘ bo‘lmagan, degan xulosani yozib berishdi. Endi tarozining posangisi Oskar Gotlib foydasiga og‘a boshladi. Sudni hukm chiqarishda qiynab turgan byttagina masala qolgan edi — u ham bo‘lsa Karlning Oskarga munosabati masalasi edi. To‘gri, bu masalada ham bir talay guvohlar so‘zga chiqib, Karl bilai Oskarning orasidan qil ham o‘tmas edi, degan mazmunda gapirishdi. Biroq aka-ukaning orasi hatto yaqin kishilari ham sezmagan biron-bir sabab tufayli buzilgan bo‘lishi ham mumkin-ku. Oskarning baxtiga, ularning o‘rtasida janjal bo‘lganini hech kim isbotlab berolmadi. Lyuders yutib chiqayotganini ko‘ngli sezib, oladigan katta gonorarini xayolan xomcho‘t qilib o‘tirardi. Natssada hashamatli bog‘… Yangi avtomobil… Mariett… U o‘z-o‘zidan jilmayib, rohatlanib kerishdi. Ha, bunaqa ishda ekspertlaru guvohlar bilan har qancha ovora bo‘lsang arziydi! Lyuders ham bor iste’dodi va notiqlik talantini namoyish qildi.

Sud hukm chiqaradigan kuni zalga odam sig‘may ketdi. Ba’zilar olazarak bo‘lib Elza Glyukni qidirishardi, ammo u ko‘rinmasdi. Qizning manfaatini Zauyer himoya qilayotgandi.

Lyuders sudda ajoyib nutq so‘zladi. U guvohlar bilan ekspertlarning ma’lumotlarini nozik tahlil qilib berdi, kutilmagan qiyoslar keltirib, xulosalar chiqardi, tund Zauyerning gaplarini ustalik bilan rad etib tashladi. Lyuders nutq so‘zlayotganda bir necha marta gulduros qarsaklar chalindi, aftidan, qarsak chalganlarning aksariyati «qonuniy merosxo‘rlar», ya’ni Oskar Gotlib tomonida turgan kishilar edi. Sudyalar o‘zlarini sirtdan har qancha xotirjam tutganday qilib ko‘rsatmasinlar, ularning ham Gotlib tomoniga og‘ayotganliklari shundoq sezilib turardi.

— Marhum Karl Gotlibning men vakolatini olgan Oskar Gotlibga munosabati masalasiga kelsak, — dedi so‘zining oxirida Lyuders, — buning hech qanday ahamiyati yo‘q, axir, aqldan ozgan odam birovni yaxshi ko‘rdi nima-yu, yomon ko‘rdi nima? Zauyer Karl Gotlibni katta ishni boshqarardi, dedi. — Lyuders yelkasini qisdi. — Nima qipti? Tarixda ahmoq podsholar kattakatta davlatlarni boshqarganiga, xalq esa bundan mutlaqo bexabar ekaniga misollar ko‘p.

Zalda o‘tirganlarning bir qismi chapak chalib yubordi. Sud raisi qo‘ng‘iroqni jiringlatdi.

Shu payt Oskar Gotlib o‘rnidan turdi. Uning ko‘rinishi uyqusiragan odamnikiga o‘xshardi. U oyoqlarini bazo‘r sudrab, sudyalar o‘tirgan stol yoniga keldi-da, bo‘shashibgina:

— Menga so‘z beringlar, — dedi.

Zalga og‘ir sukunat cho‘kdi.

Oskar Gotlib xuddi bir narsani eslashga urinayotgandai, faromush bir holatda, qiynalib gapira boshladi.

— Yelg‘on… Lyuders yolg‘on" gapiryapti. Karl soppa-sog‘ edi. U meni merosdan mahrum etib, to‘g‘ri ish qildI. Men uning oldida gunohkorman.

Zaldagilar dong qotib qoldi. Lyuders avvaliga kalovlanib, so‘ng Oskar Gotlibning oldiga chopib keldi-da, jonholatda yengidan torta boshladi:

— Nimalar deyapsiz! Esingizni yig‘ing! Hamma ishni rasvo qildingiz! Girt jinni bo‘libsiz! — dedi u jig‘ibiyron bo‘lib cholning qulog‘iga. m Oskar qo‘lini siltab tortdi-da, kutilmagan bir asabiilik bilan qichqira ketdi.

— Nima deb pichirlayapsiz? Xalaqit bermang! Boring! Karl oldida gunohkorman. Buni ochiq aytolmayman. Oilaviy sir bu. Lekin buning ahamiyati yo‘q.

Hatto sudyalar ham gangib qolishdi.

— Nima uchun buni faqat endigina aytyapsiz? — deb so‘radi sud raisi.

— Chunki… Chunki… — Gotlib fikrini yo‘qotib qo‘yganday o‘ylanib qoldi, so‘ng davom etdi: — Chunki ba’zi bir narsalar marhum akamga ma’lum bo‘lib qolganidan bexabar edim. Buni faqat bugun bildim. Men emas, Elza Glyuk merosga haqli.

Zalda birdan g‘ala-g‘ovur ko‘tarildi. Rais qo‘ng‘irog‘ining ovozi shovqin-suron ichida eshitilmasdi ham. Lyudersning rangi dokadek oqarib ketgan edi. U gandiraklab borib stolcha ustida turgan grafindan suv quydi. Qo‘li titraganidan stakan tishlariga urilib, suv ko‘kragiga to‘kildi.

Zauyer ham tamoman lol bo‘lib qolgan edi.

Xunobi oshib, qip-qizarib ketgan Rudolf Gotlib esa ikkala qo‘li bilan otasining yelkasidan ushlab silkitib, bir nimalar deb qichqirardi. Ammo Oskar parvoyifalak edi. Shundan so‘ng Rudolf sud stoli yoniga chopib keldi-da, mushtumini havoda o‘ynatib baqira boshladi: ", — Aqldan ozganini ko‘rmayapsizlarmi? Bu yerdagilarning hammasi yo jinni, yo jinoyatchi… Men buni shundoq qoldirmayman!

Sud majlisni yopdi. Rais zalni tozalashni buyurdi.

VII. G‘OYIB BO‘LGAN MEROSXO‘R

Da’vo rad etilib, vasiyatnoma tasdiqlandi. Elza Glyuk qonuniy merosxo‘r deb topildi.

Rudolf ham, katta gonorardan mahrum bo‘lgan Lyuders ham bunga toqat qilisholmasdi. Endi nima qilish kerak? Balki Oskar Gotlibni jinniga chiqarib, o‘g‘li Rudolfni unga homiy etib tayinlash va shu tariqa ishni qayta qo‘zg‘ash kerakdir?