Jahongir

Ammo hozirgacha buning iloji yo‘q edi, Oskar Gotlib suddan keyinoq dom-daraksiz g‘oyib bo‘lgan edi. Sirtdan uni «qonun oldida e’tiborsiz», deb e’lon qilish ham mumkin emasdi. Rudolf yo‘qolgan otasini qidirib topish uchun bor budini sarflab, qarzga botib ketdi, katta suyunchilar va’da qildi. Ammo otasining daragi chiqmadi. Buning ustiga, qayta shikoyat qilish muddati tugab borayotgandi.

Tang ahvolda qolgan Rudolf Elza Glyukning oldiga chopdi. U hali vasiyatnomaga binoan o‘z ixtiyoriga o‘tgan Karl Gotlibning uyiga ko‘chib kelmagan, ammo har kuni ishga shu yerga qatnardi. Shaxsiy sekretariat xonasida Shtirner unga bir nimalarni aytib turar, qiz esa bosh ko‘tarmay yozib borardi. Elzaning ilgarigiday o‘z ish joyida o‘tirishi g‘alati tuyulishi mumkin edi-yu, lekin o‘zi bilan o‘zi bo‘lib qolgan Rudolf bu narsaga e’tibor ham bermadi.

— Ha, yigitcha, ishlar qalay? — deb so‘radi Shtirner kulimsirab.

— Buning sizga aloqasi yo‘q, yigitcha, — javob berdi Rudolf jahl bilan. — Men Glyuk xonim bilan gaplashmoqchiman! — Shunday deb, Rudolf Shtirnerga, chiqib turing, deganday savol nazari bilan qaradi. Shtirner bir ko‘zini qisdi.

— Shunaqa deng! Bemalol!

Shtirner chiqib ketgach, Rudolf sochlarini hurpaytirib, kabinetda u yoqdan-bu yoqqa yugura boshladi.

— Xonim! Xonim! — dedi u va birdan qo‘li bilan yuzini to‘sib, ho‘ngrab yig‘lab yubordi.

— Nima bo‘ldi sizga? — deb so‘radi kutilmagan bu holatdan hangu mang bo‘lib qolgan Elza.

Rudolf uning yoniga chopib keldi-da, tiz cho‘kib yolvora boshladi:

— Rahm qiling, yolvoraman!.. Merosdan voz keching! Nima keragi bor sizga! U haddan tashqari ko‘p, kim boylikdan yuz o‘girardi? Lekin u sizniki emas, demoqchimanki, unga sizning daxlingiz yo‘q, tasodifan o‘tib qoldi qo‘lingizga. Eh, boshim aylanib ketyapti… Men-chi? Men faqat shuning umidida yashayotgan edim-ku. Otam qurumsoq, bir tiyinning ustida o‘ladi. Qarzga botib ketdim… Siz! Nega siz? Nima sababdan? G‘irt bema’nilik-ku, dahshat-ku, bu! Axir… nimalar deyayotganimni o‘zim ham bilmayman, lekin siz tushuning, rahm qiling… Merosdan voz keching, bo‘lmasa… o‘zimni o‘ldiraman.

— Men bunday qilolmayman, — xotirjam javob berdi Elza.

— Nega endi? Kim xalaqit beradi? Boshda voz kechgan edingiz-ku?

— Esimda yo‘q…

— Rahm qiling, shafqat qiling, yolvoraman! Bo‘lmasa… o‘zimni o‘ldiraman… ha, buni aytdim-ku, boya… — Rudolf o‘rnidan turdi-da, jingalak sariq sochlarini changallagancha, yana xona ichida yugura boshladi. U es-hushidan ayrilayozgandi. Birdan to‘xtab, chap qo‘li bilan iyagini ushlagancha bir nuqtaga tikilib qoldi. — La’nat! Sariq sochlarimga ham, sepkildor basharamga ham la’nat! — U sochlarini yulib, o‘zini-o‘zi shapatilay ketdi. — Chiroyliroq bo‘lganimda ham mayli edi… Mana, siz go‘zalsiz… Agar… agar… menga turmushga chiqishni taklif qilsam-chi?…

Elza jilmaydi. Sochlari hurpayib, yuzi lavlagi bo‘lib ketgan Rudolf shu topda chindan ham kulgili bir ahvolda edi.

— Minnatdorman. Mening qaylig‘im bor.

— To‘g‘ri, to‘g‘ri, bema’ni gap. Esim kirdi-chiqdi bo‘p qoldi, shuning uchun gapirvordim. Ha, siz go‘zalsiz, lekin menga siz emas, boyligingiz kerak. Shunday go‘zal qiz bu qadar ichi qora va tamagir bo‘ladi, deb sira o‘ylamagan edim! — qo‘shib qo‘edi u bir oz sukutdan so‘ng.

Elza qovog‘ini uydi.

— Men tamagir emasman.

— Nega bo‘lmasa merosdan voz kechib, men bilan singillarimni baxtiyor qilishni xohlamayapsiz?

U qizning oldiga chopib keldi-da, bilaklariga yopishib, yana yolvora ketdi:

— Voz keching! Voz keching! Voz keching!

Elzaning yuzi tundlashdi. Qovoqlari battar uyildi, go‘yo uning qalbida ichki bir tug‘yon ko‘tarilgan edi.

Rudolf qattiq hayajonlanayotganiga qaramay, qizdagi bu o‘zgarishni sezdi va yanada zo‘rroq jazava bilan yolvora boshladi.

Ammo shu payt Elzaning chehrasini yana xotirjam ifoda egalladi, u sekin, ammo qat’iy qilib dedi:

— Qo‘yvoring, — shunday deb, u qo‘llarini bo‘shatdi-da, indamay eshik tomon yurdi.

— Qayoqqa? To‘xtang! — Rudolf Elzaning qo‘lidan ushlab qolmoqchi bo‘lib orqasidan yugurdi. Ammo shu payt eshik ochilib, bahaybat bir quchuk chopib kirdi-da, Elza bilan Rudolfning o‘rtasiga turib olib, irillay boshladi. Sal o‘tmay, Shtirner paydo bo‘ldi.

— Yaxshi emas! — dedi u. — Kim birovning qaylig‘ining qo‘lidan ushlaydi.

Rudolf bezgak tutganday qaltirar, Shtirnerga boshdan-oyoq adovat bilan tikilib turardi. Shtirner unga xotirjam va andak istehzo bilan ko‘z tashladi.

Rudolf yer tepinib shartta qayrildi-da, xonadan chopib chiqib ketdi.

U sakrab avtomobilga chiqdi-yu, xuddi alahsiraganday g‘o‘ldiray boshladi:

— Hammasi barbod bo‘ldi! Hammasi barbod bo‘ldi!

— Qayoqqa yuramiz? — so‘radi shofyor.

— Hammasi barbod bo‘ldi! Hammasi barbod bo‘ldi. Lyudersning oldiga…

Lyudersning kabinetiga ham u shu so‘zlarni takrorlab, «Hammasi bardob bo‘ldi!» — deb kirib bordi, hatto advokatning huzurida o‘tirgan mijoziga ham e’tibor bermadi.