Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Գոնե ծխամորճս վառեիր,— բարեկամաբար ասաց նրան Շվեյկը,— քանի որ վեր ես կացել ուրիշների թղթերին նայելու։ «Վաթսունվեցը» լուրջ բան է, ավելի լուրջ, քան ամբողջ պատերազմը և Սերբիայի սահմանագլխին սարքած ձեր նզովյալ ավանտյուրան։ Այս ի՜նչ հիմար բան արի։ Արժե, որ ռեխիս հասցնեմ։ Թագավորը չպահեցի, և ահա հակառակի պես զինվոր եկավ։ Հիմար եմ էլի, հիմար։

Այդ միջոցին օկուլտիստ-խոհարարն ավարտեց ու սկսեց վերստին կարդալ իր նամակը, միանգամայն գոհ մնալով, որ ամեն ինչ այնքան վարպետորեն է շարադրել, ճարպկորեն շեղելով զինվորական գրաքննության ուշադրությունը․

«Թանկագի՛ն իմ կնիկ.

Երբ ստանաս այս տողերս, ես արդեն մի քանի օր կլինեմ գնացքում, որովհետև գնում ենք ռազմաճակատ։ Դա ինձ այնքան էլ ուրախություն չի պատճառում, քանի որ գնացքում ստիպված եմ ոչինչ չանել և չեմ կարող օգտակար լինել, որովհետև մեր սպայական խոհանոցում սպաների համար ճաշ չեն պատրաստում, իսկ սնունդ ստանում ենք կայարաններում։ Ինչպիսի՜ բավականությամբ ես հիմա, երբ անցնում ենք Հունգարիայի միջով, սեգեդինյան գուլյաշ կպատրաստեի մեր պարոն սպաների համար։ Սակայն բոլոր հույսերս ի դերև եղան։ Գուցե Գալիցիա հասնելուց հետո հնարավորություն ունենամ պատրաստելու իսկական գալիցիական «շոուլյա», այսինքն գարեձավարի կամ բրնձի հետ խաշած սագ։ Հավատա, թանկագին Գելենկա, ես ամբողջ հոգով ձգտում եմ ուժերիս և հնարավորություններիս ներածին չափ հաճելի դարձնել պարոն սպաների հոգսերով ու լարված աշխատանքով լի կյանքը։ Ինձ գնդից ուղարկեցին երթային գումարտակ, մի բան, որ ես վաղուց փափագում էի, ամբողջ հոգով ձգտելով՝ նույնիսկ իմ շատ համեստ միջոցներով սպայական դաշտային խոհանոցը հասցնել անհրաժեշտ բարձրության։ Հիշիր, թանկագի՛ն Գելենկա, թե ինչպես ինձ բանակ տանելու օրը դու սրտանց ցանկացար, որ լավ պետերի մոտ ընկնեմ։ Քո ցանկությունը կատարվեց։ Ես ոչ միայն գանգատվելու բան չունեմ, այլ ընդհակառակը։ Բոլոր պարոն սպաները մեր լավագույն բարեկամներն են, իսկ ինձ համար նրանք հարազատ հայրեր են։ Առաջին իսկ հնարավորության դեպքում քեզ կհայտնեմ մեր դաշտային փոստի համարը»։

Այդ նամակը գրելու պատճառն այն հանգամանքն էր, որ խոհարար-օկուլտիստը վերջնականապես համբերությունից հանել էր գնդապետ Շրեդերին, որը մինչ այդ նրան հովանավորում էր։ Երթային գումարտակի սպաների հրաժեշտի ընթրիքի ժամանակ, չար պատահմունքի բերումով, գնդապետին դարձյալ բաժին չէր հասել հորթի երիկամի ռուլետից, և «հարազատ հայրը» «որդյակին» երթային գումարտակի հետ ուղարկել էր ռազմաճակատ, գնդի սպայական խոհանոցը վստահելով Կլարովի կույրերի դպրոցի մի թշվառ ուսուցչի։

Խոարար-օկուլտիստը մի անգամ էլ աչքի անցրեց գրածը։ Նամակը նրան թվաց միանգամայն դիվանագիտական իր այն նպատակի համար, որ թեկուզ միառժամանակ կարողանար հեռու մնալ կռվի դաշտից, քանի որ, ինչքան չլինի, խոհարարի պաշտոնը նույնիսկ ռազմաճակատում յուրատեսակ դասալքություն է։ Ճիշտ է, զինվորական ծառայության կանչվելուց առաջ նա, հանդերձյալ աշխարհի մասին, խոսող օկուլտային գիտական ժուռնալի խմբագիրն ու հրատարակիչը, մի մեծ հոդված էր գրել, թե ոչ ոք մահից չպետք է վախենա, և մի հոդված էլ՝ հոգեփոխության մասին։

Նա մոտեցավ Շվեյկին ու Վանեկին ու սկսեց աչքի տակով դիտել նրանց խաղաթղթերը։ Այդ պահին երկու խաղացողներն էլ իսպառ մոռացել էին աստիճանակարգության ասածը։ Նրանք հիմա արդեն խաղում էին ոչ թե երկու, այլ երեք հոգով՝ Խոդոունսկու հետ միասին։

Հանձնակատար Շվեյկը թունդ հայհոյում էր ավագ գրագիր Վանեկին․

— Մարդ ուղղակի զարմանում է, թե ինչպես եք կարողանում այդքան ապուշավարի խաղալ։ Հո տեսնում եք, որ նա ռենոնսներով է խաղում, որ ես ագուռ չունեմ, և, չնայած դրան, անխելք տավարի պես ութանոցի փոխարեն խաչի զինվոր եք գալիս, և այդ անասունը տանում է։

— Որքա՜ն աղմուկ մի անգամ տարվելու համար,— լսվեց ավագ գրագրի քաղաքավարի պատասխանը։— Ինքներդ եք ապուշի պես խաղում։ Ես հո ձեզ համար խաչի ութնոց չպիտի ստեղծեմ, երբ ձեռքիս չկա ոչ մի խաչ, կան միայն մեծ ագռավներ ու փոսիկներ։