Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Թող աստված սրա համար ձեզ հարյուրապատիկը տա,— գոչեց նա, ջանալով համբուրել իր զորավարի ձեռքը։

— Վաղո՞ւց ես ծառայում բանակում,— հարցրեց զորավարը։

— Քառասուն տարուց ավելի, պարոն ֆելդմարշալ։ Ասպերնի մոտ ոսկյա մեդալ եմ ստացել։ Եղել եմ նաև Լայպցիգի կռվում, Թնդանոթաձույլ Խաչ ստացել։ Հինգ անգամ մահացու վիրավորվել եմ, իսկ հիմա վերջս եկել է։ Բայց ինչպիսի բախտավորություն, ինչպիսի երանություն, որ ապրեցի ու տեսա այս օրը։ Մահն ի՞նչ է ինձ համար, երբ մենք հաղթել ենք, և կայսրին վերադարձրել իր հողերը։

Այդ պահին, սիրելի զինվորներ, ճամբարի կողմից լսելի եղան մեր «Պահպանիր, տեր, թագավորին» հիմնի վսեմ հնչյունները։ Հզոր ու հանդիսավորապես թնդում էին նրանք ճակատամարտի դաշտի վրա։ Եվ կյանքին հրաժեշտ տվող ռազմիկը մի անգամ էլ ջանաց վեր կենալ։ «Կեցցե՜ Ավստրիան,— խանդավառ գոչեց նա։— Կեցցե՛ Ավստրիան։ Թող հավերժ հնչի մեր ազնիվ հիմնը։ Կեցցե մեր զորապետը։ Կեցցե բանակը»։ Մեռնողը մի անգամ էլ տեղից բարձրացավ, թեքվեց դեպի ֆելդմարշալի աջը, համբուրեց այն ու ընկավ. նրա ազնիվ կրծքից դուրս թռավ վերջին թույլ հառաչը։

Զորավարը գլխաբաց կանգնած էր իր լավագույն զինվորներից մեկի դիակի առաջ։ «Այս սքանչելի վախճանին կարելի է միայն նախանձել,— ասաց ֆելդմարշալը հուզված և դեմքը ծածկեց ձեռքերով։

— Եվ ես, սիրելի՛ զինվորներ, բոլորիդ ցանկանում եմ այդպիսի գեղեցիկ մահով մեռնել։

Հիշելով օբեր-ֆելդկուրատ Իբլի այդ ճառը, Շվեյկը լիովին իրավունք ուներ նրան «քառակուսի աստիճանի ապուշ» անվանելու։

Այնուհետև Շվեյկն իր կարծիքն հայտնեց այն հրամանների մասին, որ գնացք նստելուց առաջ կարդացել էին զինվորների հարմար։ Նախ նրանց ծանոթացրել էին բանակին տրված հրամանին, որ ստորագրել էր Ֆրանց Իոսիֆը, այնուհետև կարդացել էին Արևելյան բանակի գլխավոր հրամանատար էրցհերցոգ Ֆերդինանդի հրամանը։ Երկու հրամաններն էլ վերաբերվում էին 1915 թվականի ապրիլի 3-ի դեպքին, որ տեղի էր ունեցել Դուկլայի լեռնանցքում, որտեղ Քսանութերորդ գնդի երկու գումարտակներ իրենց սպաներով, գնդի նվագախմբի հնչյունների ներքո, անցել էին ռուսների կողմը։

Այդ երկու հրամանները, որ կարդացվել էին հուզակերկեր ձայնով, չեխերենի թարգմանած, բարբառում էին.

«ՀՐԱՄԱՆ ԲԱՆԱԿԻՆ, 17-Ն ԱՊՐԻԼԻ 1916 Թ.

Դառնությամբ համակված, հրամայում եմ իմ զորքերի ցուցակից ջնջել կայսրական թագավորական հետևակ գնդի անունը՝ իր վախկոտության և դավաճանության համար։ Հրամայում եմ իրեն պատվազրկած գնդից խլել դրոշակը և հանձնել ռազմական թանգարանին։ Այդ գունդը, որ դեռևս հայրենիքում բարոյապես քայքայված էր և ռազմական գործողությունների թատերաբեմ էր գնացել իր դավաճանական մտադրություններն իրականացնելու համար, այսուհետև դադարում է գոյություն ունենալուց։

Ֆրանց Իոսիֆ I»:

«ՀՐԱՄԱՆ ԷՐՑՀԵՐՑՈԳ ԻՈՍԻՖ ՖԵՐԴԻՆԱՆԴԻ

Չեխական զորամասերը չարդարացրին մեր վստահությունը. մանավանդ վերջին մարտերում։ Ավելի հաճախ նրանք մեր վստահությունը չարդարացրին դիրքերը պաշտպանելիս։ Նրանք երկար ժամանակ գտնվում էին խրամատներում, մի հանգամանք, որ շարունակ օգտագործում էր հակառակորդը, կապ հաստատելով այդ զորամասերի ստոր տարրերի հետ։

Այդ դավաճանների աջակցությամբ հակառակորդի գրոհները սովորաբար ուղղվում էին ռազմաճակատի այն մասերի վրա, որտեղ գտնվում էին շատ դավաճաններ։

Հաճախ հակառակորդին հաջողվել է մեզ հանկարծակիի բերել, այսպես ասած՝ առանց դժվարության թափանցել մեր առաջավոր դիրքերը և գերի վերցնել նրանց պաշտպաններից շատերին։

Նախատինք, հարյուրապատիկ նախատինք արգահատելի դավաճաններին ու սրիկաներին, որոնք հանդգնել են դավաճանել կայսրին ու կայսրությանը և իրենց չարագործություններով արատավորել ոչ միայն մեր մեծ ու քաջարի բանակի փառապանծ դրոշակները, այլև այն ազգը, որի զավակն են համարում իրենց։

Վաղ թե ուշ նրանք կարժանանան գնդակի կամ դահճի պարանին։

Իր պատիվը պահպանած ամեն մի չեխ զինվորի պարտքն է հրամանատարին հայտնել այդպիսի սրիկայի, խռովարարի ու դավաճանի մասին։ Ով այդ բանը չանի՝ ինքն է դավաճան ու սրիկա։ Սույն հրամանը կարդալ չեխական գնդերի բոլոր զինվորներին։ Կայսրական թագավորական Քսանութերորդ գունդը մեր միապետի հրամանով արդեն ջնջված է բանակի շարքերից, և այդ գնդից գերի վերցված բոլոր փախստակները արյամբ կհատուցեն իրենց ծանր հանցագործությունների համար։

Էրցհերցոգ Իոսիֆ Ֆերդինանդ»:

— Այո, մեզ համար մի քիչ ուշացած կարդացին,— ասաց Շըվեյկը Վանեկին։— Զարմանում եմ, որ միայն հիմա կարդացին, մինչդեռ թագավոր կայսրը հրամանր տվել է ապրիլի տասնյոթին։ Ըստ երևույթին, ինչ-որ նկատառումներով չեն ցանկացել մեզ անհապաղ կարդալ։ Եթե ես թագավոր կայսրի տեղը լինեի, թույլ չէի տա, որ իմ հրամանները ուշացնեին։ Եթե հրամանը արձակում եմ ապրիլի տասնյոթին, ապա թեկուզ տրաքես, բոլոր գնդերում կարդա ապրիլի տասնյոթին։

Վանեկի դիմաց, վագոնի մյուս ծայրում, նստած էր սպայական ճաշարանի օկուլտիստ-խոհարարը և ինչ-որ բան էր գրում։ Նրա հետևում նստած էին պորուչիկ Լուկաշի սպասյակը՝ մեծամորուք հսկա Բալոունը, և հեռախոսավար Խոդոունսկին, որ կցված էր 11-րդ երթային վաշտին։ Բալոունը ծամում էր իր մի կտոր զինվորաբաժին հացը և հեռախոսավար Խոդոունսկուն վախվորած բացատրում, թե ինքը մեղավոր չէ, որ գնացք նստելիս, այդպիսի հրհրոցի մեջ, չի կարողացել ընկնել շտաբի վագոնը, իր պորուչիկի մոտ։

Խոդոունսկին Բալոունին վախեցնում էր, թե հիմա այլևս կատակ չեն անի, թե դրա համար նրան կգնդակահարեն։