Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

Այդ օրվանից կադետի անունը գրել էին «արագիլի թև ու ձկան պոչ»։ Բյուգլերին հենց սկզբից չէին սիրում և անգթորեն ձեռք էին առնում, մանավանդ որ այդ գերբը բոլորովին չէր սազում նրա հոր ֆիրմային, որը ճագարի մորթիկների առևտրով էր զբաղվում։ Նշանակություն չուներ այն հանգամանքը, որ այդ ռոմանտիկ էնտուզիաստը ազնվորեն ու ջանասիրաբար ձգտում էր լիովին յուրացնել ռազմագիտությունը, աչքի էր ընկնում իր ջանասիրությամբ և գիտեր ավելին, քան նրան սովորեցնում էին։ Քանի գնում, այնքան ավելի էր նա իր գլուխը բթացնում ռազմական արվեստին ու պատերազմների պատմությանը նվիրված աշխատություններ ուսումնասիրելով։ Նա շարունակ խոսք էր բաց անում այդ թեմաների մասին, մինչև որ նրան չէին ընդհատում և իր տեղը նստեցնում։ Սպայական շրջանում նա իրեն բարձրաստիճան սպաներին հավասար մարդ էր համարում։

— Sie, Kadett!^[14]— ասաց կապիտան Սագները։— Քանի դեռ թույլ չեմ տվել խոսել, բարեհաճեցեք լռել։ Մեջ մի ընկեք։ Խոսք չունեմ, խելացի զինվոր եք։ Ես ձեզ հույժ գաղտնի ինֆորմացիաներ եմ հաղորդում, իսկ դուք դրանք գրի եք առնում ձեր ծոցատետրում։ Այդ ծոցատետրը կորչելու դեպքում դուք ռազմադաշտային դատարանի առաջ կկանգնեք։

Ի թիվս ամենայնի, կադետ Բիգլերը արդարանալու մի վատ սովրություն ուներ․ ջանում էր համոզել, թե ամեն ինչ լավ դիտավորությամբ է անում։

— Համարձակվում եմ զեկուցել, պարոն կապիտան,— պատասխանեց նա,— նույնիսկ ծոցատետրը կորչելու դեպքում ոչ ոք չի կարող վերծանել, թե մեջը ինչ է գրված, քանի որ ես սղագրում եմ և ոչ ոք իմ հապավումները չի կարող կարդալ։ Ես օգտվում եմ սղագրության անգլիական սիստեմից։

Բոլորը արհամարհանքով նայեցին նրան։ Կապիտան Սագները ձեռքը թափ տվեց ու շարունակեց իր դասախոսությունը։

— Ես արդեն խոսեցի դաշտային զեկուցագրերի ծածկագրման նոր եղանակի մասին։ Ձեզ համար, հավանաբար, անհասկանալի էր, թե գնդապետն ինչո՛ւ է հանձնարարել կարդալ Լյուդվիգ Գանգհոֆերի «Հայրերի մեղքերը» վեպի հատկապես 161-րդ էջը։ Այդ էջը, պարոնա՛յք, ծածկագրման այն նոր սիստեմի բանալին է, որ գործադրության մեջ է մտել այն բանակային կորպուսի շտաբի նոր հրամանով, որին մենք ենթակա ենք։ Ինչպես ձեզ հայտնի է, դաշտային պայմաններում կարևոր հաղորդագրությունները ծածկագրելու շատ ձևեր կան։ Ամենանոր մեթոդը, որից մենք օգտվում ենք, լրացուցիչ թվանշանային մեթոդն է։ Այդպիսով վերացվում են անցյալ շաբաթ գնդի շտաբի կողմից ձեզ տրված ծածկագիրն ու նրա բանալին։

— Դա էրցհերցոգ Ալբրեխտի սիստեմն է, որ փոխ է առնված Գրոնֆելդից — 8922-R,— քթի տակ ինքն իրեն թոնթորաց ամենագետ կադետ Բիգլերը։

— Նոր սիստեմը չափազանց պարզ է,— հնչում էր վագոնում կապիտանի ձայնը։— Ես գնդապետից անձամբ ստացել եմ վեպի երկրորդ հատորը և բանալին։ Եթե, օրինակ, մեզ պետք է հրաման տան «Auf der Kote 228, Maschinengewehrfeuer linksrichten»^[15], ապա, պարոնա՛յք, մենք կստանանք հետևյալ ճեպագիրը, Sache — mit — uns — das — wir — aufsehen ― in ― die — versprachen — die — Martha — dich — das — ängstlich — dann — wir — Martha — wir — den — wir — Dank — wohl — Regiekollegium — Ende — wir — versprachen — wir — gebessert — versprachen — wirklich — denke — Idee — ganz — herrscht — Stimme —letzten^[16]։

Դա չափազանց պարզ է, առանց ավելորդ կոմբինացիաների։ Շտաբից հեռախոսով հաղորդվում է գումարտակին, գումարտակից հեռախոսով՝ վաշտին։ Ստանալով այդ ծածկագիր հրամանը, հրամանատարը վերծանում է այս կերպ, վերցնում ենք «Հայրերի մեղքեր»-ը, բացում 161-րդ էջը և նախորդ 160-րդ էջի վերից սկսում որոնել «Sache»^[17] բառը։ Ահավասիկ, պարոնայք։ «Sache»-ն առաջին անգամ հանդիպում է 160-րդ էջում և բառերի շարքում գրավում է 52-րդ տեղը, հետևապես հաջորդ 161-րդ էջի վերից սկսենք փնտրել 52-րդ տառը։ Նշեցեք, որ դա «A»-ն է։ Ճեպագրի հաջորդ բառն է «mit»^[18]։ 160-րդ էջում դա 7-րդ բառն է, որ համապատասխանում է 161-րդ էջի 7-րդ՝ «u» տառին։ Այնուհետև գալիս է «uns»^[19], այսինքն,— խնդրում եմ ուշադիր հետևել ինձ հետ միասին,— 88-րդ բառը, որ համապատասխանում է հաջորդ 161-րդ էջի 88-րդ տառին։ Դա «f» տառն է։ Մենք վերծանեցինք «auf»^[20] բառը։ Եվ շարունակում ենք այդպես, մինչև որ վերծանում ենք «288-րդ բարձունքից գնդացրային կրակն ուղղել դեպի ձախ» հրամանը։ Շատ սրամիտ է ու պարզ, պարոնա՛յք, և ոչ մի հնարավորություն չկա վերծանելու առանց բանալիի, այսինքն առանց Լյուդվիգ Գանգհոֆերի «Հայրերի մեղքերը» գրքի 161-րդ էջի։

Բոլորն անխոս նայեցին չարաբաստիկ էջերին և մտածմունքի մեջ ընկան։ Մի րոպե լռություն տիրեց, և հանկարծ կադետ Բիգլերը մտահոգ աղաղակեց․

— Herr Hauptmann, ich melde gehorsam… Jesus Maria! Es stimmt nicht!^[21]

Եվ իսկապես, ամեն ինչ շատ հանելուկային էր։ Որքան էլ բոլորը ճգնում ու ջանում էին, ոչ ոք, բացի կապիտան Սագներից, 160-րդ էջում չէր գտնում հիշյալ բառերը, իսկ հաջորդ 161-րդ էջում, որով սկսվում էր բանալին, այդ բանալուն համապատասխանող տառերը։

— Meine Herren,— կոտր ընկած թոնթորաց կապիտան Սագները, համոզվելով, որ կադետ Բիգլերը իրավացի է։— Բանն ինչո՞ւմն է։ Գանգհոֆերի «Հայրերի մեղքերը» գրքի իմ օրինակում այդ ամենը կա, իսկ ձերինում չկա՞։