Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Ձեր թույլտվությամբ, կապիտան,— ասաց նորից կադետ Բիգլերը,— ինձ թույլ եմ տալիս ձեր ուշադրությունը հրավիրել այն բանի վրա, որ Լյուդվիգ Գանգհոֆերի վեպը բաղկացած է երկու հատորից։ Բարեհաճեցեք համոզվել․ առաջին էջի վրա դրված է՝ «Վեպ երկու հատորով»։ Մեր ձեռքին է առաջին հատորը, իսկ ձեր ձեոքին՝ երկրորդը,— զարգացնում էր իր միտքը ամենագետ կադետ Բիգլերը։— Ուստի միանգամայն պարզ է, որ մեր 160-րդ և 161-րդ էջերը չեն համապատասխանում ձեր էջերին։ Մեր ձեռքին բոլորովին այլ տեքստ է։ Ճեպագրի առաջին բառը ձեր օրինակում պետք է լինի «auf», իսկ մեր օրինակի մեջ դուրս է գալիս «heu»։

Հիմա բոլորը տհսան, որ Բիգլերն այնքան էլ տխմար չէ։

— Ես երկրորդ հատորը ստացել եմ բրիգադի շտաբից,— ասաց կապիտան Սագները։— Ըստ երևույթին, սխալմունք է տեղի ունեցել։ Գնդապետը ձեզ համար պատվիրել էր առաջին հատորը։ Պարզ է,— շարունակեց նա այնպիսի տոնով, որ կարծես իր համար ամեն ինչ պարզ ու որոշ էր ծածկագրման չափազանց հարմար եղանակին նվիրված դասախոսությունը սկսելուց դեռ շատ առաջ,— բրիգադի շտաբում շփոթել են։ Գնդին չեն հայտնել, որ խոսքը վերաբերվում է երկրորդ հատորին, և ահա արդյունքը։

Կադետ Բիգլերը բոլորի վրա մի հաղթական հայացք նետեց։ Պոդպորուչիկ Դուբը պորուչիկ Լուկաշի ականջին փսփսաց, թե այդ «արագիլի թևը» կապիտան Սագներին լավ կերցրեց։

— Տարօրինակ բան, պարոնա՛յք,— նորից սկսեց կապիտան Սագները, ցանկանալով խոսք բացել և խզել ճնշող լռությունը։— Բրիգադի շտաբում սահմանափակ մարդիկ են նստած։

— Ես ինձ թույլ եմ տալիս ընդգծել,— ընդհատեց նրան անխոնջ կադետ Բիգլերը, որը նորից էր ցանկանում իր խելքով պարծենալ,— գաղտնի, հույժ գաղտնի բնույթ կրող այդպիսի բաները դիվիզիայից չպետք է ուղարկվեին բրիգադի գրասենյակի միջոցով։ Բանակային կորպուսի գաղտնի, խիստ գաղտնի բնույթ կրող գործերը պետք է հաղորդվեն միայն դիվիզիայի զորամասերի և բրիգադների հրամանատարներին՝ հույժ գաղտնի շրջաբերականով։ Ինձ հայտնի են այն ծածկագրերի սիստեմները, որոնցից օգտվել են Սարդինիայի և Սավոյայի համար մղված պատերազմի, Սևաստոպոլի անգլո-ֆրանսիական պաշարման, Չինաստանի բոքսերական ապստամբության և վերջին ռուս-ճապոնական պատերազմի ժամանակ։ Այդ սիստեմները հաղորդվում էին․․․

— Թքած դրա վրա, կադետ Բիգլեր,— ընդհատեց նրան կապիտան Սագները արհամարհանքի և դժգոհության արտահայտությամբ։— Կասկած չի կարող լինել, սակայն, որ այն սիստեմը, որին խոսքը վերաբերվում էր և որը ես ձեզ բացատրեցի, ոչ միայն լավագույն, այլև, կարելի է ասել, ամենաանվերծանելի սիստեմներից մեկն է։ Հիմա մեր թշնամու շտաբների բոլոր հակահետախուզական բաժինները լեզուներն իրենց կքաշեն, նրանք ավելի շուտ կտրաքեն, քան կվերծանեն մեր ծածկագիրը։ Դա մի բոլորովին նոր բան է։ Այդպիսի ծածկագիր երբևէ գոյություն չի ունեցել։

Ամենագետ կադետ Բիգլերը բազմանշանակ հազաց։

— Ես ինձ թույլ եմ տալիս, պարոն կապիտան,— ասաց նա,— ձեր ուշադրությունը հրավիրել Կերիկհոֆի՝ ռազմական ծածկագրությանը նվիրված գրքի վրա։ Ամեն մարդ կարող է այդ դիրքը պատվիրել և ստանալ ռազմա-գիտական բառարանի հրատարակչությունից։ Այդ գրքում, պարոն կապիտան, հանգամանորեն նկարագրված է այն մեթոդը, որ հենց նոր մեզ բացատրեցիք։ Այդ մեթոդը գտել է գնդապետ Կիրխները, որը Նապոլեոն Առաջինի օրոք ծառայել է սաքսոնական բանակում։ Դա, պարոն կապիտան, կոչվում է Կիրխների մեթոդ, բառերով ծածկագրելու մեթոդ։ Ծածկագիր հրամանի յուրաքանչյուր բառը վերծանվում է բանալին հակառակ էջի վրա։ Այդ մեթոդը կատարելագործել է պորուչիկ Ֆլայսները իր «Handbuch der militärischen Krypthographie»^[22] գրքում, որն ամեն ոք կարող է գնել Վիներ-Նեյշտադտի ռազմական ակադեմիայի հրատարակչությունից։ Խնդրեմ, պարոն կապիտան։

Կադետ Բիգլերր ձեռքը տարավ դեպի իր ճամպրուկը և հանեց այն գիրքը, որի մասին հենց նոր խոսում էր։

— Խնդրե՛մ։ Բարեհաճեցեք համոզվել։ Ֆլայսները բերում է միևնույն օրինակը։ Այն նույն օրինակը, որ հենց նոր մենք բոլորս լսեցինք։

Ճեպագիր. «Auf der Kote 228, Maschinengewehrfeuer linksrichten»։

Բանալի. Ludwig Ganghofer «Die Sünden der Väter, Zweiter Band. Բարեհաճեցեք տեսնել շարունակությունը։ Ծածկագիր․ «Sache — mit ― uns ― das ― wir — aufsehen — in — die ― versprachen — die — Martha»։ Նույնն է, ճիշտ և ճիշտ նույնը, որ քիչ առաջ մենք լսեցինք։

Անկարելի էր առարկել։ Փսլնքոտ «արագիլի թևը» միանգամայն իրավացի էր։ Բանակի շտաբում գեներալներից մեկը աշխատել էր իր գործը հեշտացնել․ գտել էր Ֆլայսների ռազմական ծածկագրերին վերաբերող գիրքը, և վե՛րջ։

Մինչ պարզվում էր այդ ամենը, պորուչիկ Լուկաշը ջանում էր հաղթահարել այն անբացատրելի հոգեկան հուզումը, որ համակել էր իրեն։ Նա շրթունքները կրծում, ուզում էր ինչ-որ առարկություն անել և, ի վերջո, ասաց բոլորովին ոչ այն, ինչ սկզբում մտադիր էր ասել։

— Կարիք չկա այդ ամենը ողբերգականորեն ընկալելու,— ասաց նա մի տեսակ տարօրինակորեն շփոթված։— Երբ մենք գտնվում էինք Լեյտի Բրուկի ճամբարում, ճեպագրի ծածկագրման մի քանի սիստեմներ փոխվեցին։ Մինչև մենք ռազմաճակատ հասնենք, հանդես կգան նոր սիստեմներ, սակայն, ես կարծում եմ, որ մենք այնտեղ այդպիսի գաղտնագրեր վերծանելու ժամանակ չենք ունենա։ Մինչև որ մեզնից մեկը կարողանա վերծանել անհրաժեշտ օրինակը, այլևս գոյություն չեն ունենա ո՛չ գումարտակը, ոչ վաշտը, ոչ էլ բրիգադը։ Այնպես որ, դա գործնական նշանակություն չունի։

Կապիտան Սագներն ակամա համաձայնեց։