Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

Առանց խոհանոցի մնացած երթային վաշտը կցեցին մի այլ դաշտային խոհանոցի։ Ճիշտ է, այստեղ գործն առանց աղմուկի չվերջացավ, որովհետև կարտոֆիլ մաքրելու համար երկու վաշտերից առնձնացված զինվորների միջև սկսեցին տարաձայնություններ ծագել, թե՛ սրանք և թե՛ նրանք ասում էին, որ իրենք ապուշներ չեն և ուրիշների համար չեն աշխատի։ Մինչ նրանք վիճում էին, վերջապես պարզվեց, որ առհասարակ գուլյաշի և կարտոֆիլի հետ կապված այդ ամբողջ պատմությունը մի ճարպիկ մանևր էր, որի նպատակն էր զինվորներին վարժեցնել այն բանին, որ երբ առաջավոր գծում գուլյաշ եփեին և այդ ժամանակ ստացվեր «նահանջե՛լ հրամանը, գուլյաշը կաթսաներից թափեին և նրանց բերանը բան չընկներ։

Թեև այդ նախապատրաստությունը հետագայում ողբերգական հետևանքներ չունեցավ, տվյալ պահին շատ օգտակար էր։ Հիմա, երբ բանը հասավ գուլյաշը բաժանելուն, հնչեց «մտնել վագոննե՛րը» հրամանը, և էշելոնը քշեցին առաջ, դեպի Միշկոլց։ Բայց Միշկոլցում էլ գուլյաշը չբաժանեցին, քանի որ մյուս գծի վրա կանգնած էր ռուս գերիների գնացքը, որի պաաճառով զինվորներին թույլ չէին տալիս վագոններից դուրս գալ։ Դրա փոխարեն նրանց կատարյալ ազատություն տվին երազելու, թե գուլյաշը կբաժանեն Գալիցիա հասնելուց հետո, երբ, իհարկե, գուլյաշը կհամարեն փչացած, ուտելու ոչ պիտանի, և կթափեն։ Գուլյաշն ուղարկեցին Տիսալյոկ, Զամբոր և, երբ զինվորները բոլորովին հույսները կտրել էին, թե ճաշ կստանան, գնացքը կանգ առավ Շատորալյաուխեում, որտեղ կաթսաների տակ նորից կրակ վառեցին, գուլյաշը տաքացրին և, վերջապես, բաժանեցին։

Կայարանը ծանրաբեռնված էր։ Նախ պետք է ճանապարհեին ռազմամթերքի երկու գնացք, ապա հրետանու երկու էշելոն և պոնտոնային ջոկատների մի գնացք։ Այստեղ կուտակվել էին, կարելի է ասել, բանակի ամեն տեսակ զորամասերի գնացքներ։

Կայարանի շենքի հետևում հոնվեդ-հուսարները բռնել էին երկու լեհական հրեաների, ձեռքներից խլել օղու շշերով լի զամբյուղը, և, կատարները տաքացրած, վճարելու փոխարեն նրանց դեմքներին հարվածներ էին հասցնում։ Նրանք այդ բանն անում էին, ըստ երևույթին, պետերի թույլտվությամբ, քանի որ կողքներին կանգնած էր իրենց ռոտմիստրը, որն այդ տեսարանին նայելով՝ գոհ ժպտում էր։ Այդ նույն պահին պահեստի հետևում ուրիշ հոնվեդ-հուսարներ մտնում էին ծեծված հրեաների սևաչյա դուստրերի շրջազգեստների տակ։

Կայարանում կանգնած էր նաև մի գնացք, որով ինքնաթիռներ էին տանում ռազմաճակատ։ Դրա կողքին, երկրորդ գծի վրա, հակառակ ուղղությամբ կանգնած էր մի ուրիշ գնացք, որը նույնպես բեռնված էր ինքնաթիռներով ու հրանոթներով, որոնք, սակայն, արդեն շարքից դուրս էին եկած։ Այստեղ կիտված էին խփված ինքնաթիռներ ու ջարդուխուրդ եղած հաուբիցներ։ Ամենայն նորն ու ամուրը գնում էր այնտեղ ռազմաճակատ, իսկ երբեմնի փառքի մնացորդներն ուղարկվում էին թիկունք՝ նորոգելու և վերակառուցելու։

Պոդպորուչիկ Դուբը ջարդված հրանոթների և ինքնաթիռների շուրջն հավաքված զինվորներին համոզում էր, թե դա ռազմավար է։ Բայց հանկարծ նա նկատեց, որ իրենից քիչ հեռու, մի ուրիշ խմբի կենտրոնում, կանգնած է Շվեյկը և նույնպես ինչ-որ բան է բացատրում։ Մոտ գնալով, նա լսեց Շվեյկի խոհուն ձայնը․

― Ինչ ասել կուզե, դա ռազմավար է։ Դեհ, իհարկե, առաջին հայացքից դա կասկածելի է, մանավանդ երբ լաֆետի վրա մարդ կարդում է «k․ u․ k․ Artilleriedivision»^[83]։ Ըստ երևույթին բանն այսպես է եղել․ թնդանոթն ընկել է ռուսների ձեռքը, և մենք ստիպված ենք եղել հետ խլել, իսկ այդպիսի ռազմավարը շատ ավելի արժեքավոր է, որովհետև․․․ Որովհետև,— խանդավառված գոչեց նա, նկատելով պոդպորուչիկ Դուբին,— թշնամու ձեռքին ոչինչ չպետք է թողնել։ Ձեզ օրինակ Պերեմիշլը կամ այն զինվորի վարմունքը, որի ձեռից կռվի ժամանակ թշնամին խլել է երթային տափաշիշը։ Դա տեղի է ունեցել դեռևս Նապոլեոնի պատերազմների ժամանակ։ Այդ զինվորը գիշերը գնացել-մտել է թշնամու ճամբարը և իր տափաշիշը հետ բերել։ Եվ դեռ մի բան էլ շահել է, քանի որ այդ գիշեր թշնամու բանակում օղի էին տալիս։

Պոդպորուչիկ Դուբը ֆշշացրեց միայն․

— Ռա՛դ եղեք։ Մեկ էլ ձեզ այստեղ չտեսնեմ։

— Լսում եմ, պարո՛ն լեյտենանտ։— Եվ Շվեյկը դիմեց դեպի մյուս վագոնները, իր խոսքին ավելացնելով այնպիսի բառեր, որ եթե պոդպորուչիկ Դուբը լսեր՝ համբերությունից դուրս կգար, թեև նրա ասածը Աստվածաշնչից քաղված միանգամայն անմեղ մի ասույթ էր․

— Մի կարճ ժամանակ դուք ինձ չեք տեսնի։

Պոդպորուչիկ Դուբն այնքան հիմար էր, որ Շվեյկի գնալուց հետո նորից զինվորների ուշադրությունը հրավիրեց ավստրիական խփված ինքնաթիռի վրա, որի մետաղե անիվի վրա պարզորոշ նշված էր․ «Wiener Neustadt»^[84]։― Այս ռուսական ինքնաթիռը մենք խփել ենք Լվովի մոտ,— պնդում էր նա։

Այդ բառերը լսեց նրանց կողքից անցնող պորուչիկ Լուկաշը, որը մոտեցավ բազմությանը և ի լուր ամենքի ավելացրեց․

— Ըստ որում երկու ռուս օդաչուներն էլ այրվել են։

Ապա, այլևս ոչ մի խոսք չասելով, շարունակեց իր ճանապարհը, մտքումը պոդպորուչիկ Դուբին էշ անվանելով։

Մի վագոն անցնելուց հետո Լուկաշը նկատեց Շվեյկին և ջանաց նրանից խուսափել, քանի որ Շվեյկի դեմքից երևում էր, որ նրա հոգում շատ բան է կուտակվել, և նա այրվում-փոթորկվում է այդ ամենը իր պետին պատմելու ցանկությամբ։ Շվեյկն ուղղակի մոտեցավ նրան․

― Ich melde gehorsam, Kompanienordonanz^[85] Շվեյկը սպասում է հետագա կարգադրությունների։ Համարձակվում եմ զեկուցել, պարոն օբեր-լեյտենանտ, ես ձեզ որոնում էի շտաբի վագոնում։

― Լսեցեք, Շվեյկ,— խիստ ու չարացած հարձակվեց ստորադրյալի վրա պորուչիկ Լուկաշը,— գիտե՞ք դուք ով եք։ Արդեն մոռացա՞ք, թե ձեզ ինչ անվանեցի։