Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Դուք շատ անփույթ մարդ եք, հոժարակա՛ն,— ասաց կապիտանը։— հոժարականների զորամասում դուք իսկական պատուհաս եք եղել։ Փոխանակ ջանալու աչքի ընկնել և ձեր կրթությանը համապատասխան աստիճան ստանալ, դուք բանտից բանտ եք ճանապարհորդել։ Դուք խայտառակում եք ձեր գունդը, հոժարակա՛ն։ Բայց դուք կարող եք ձեր զանցանքները քավել, եթե հետագայում ձեր պարտականությունները բարեխղճորեն կատարեք և օրինակելի զինվոր դառնաք։ Ամբողջովին նվիրվեցեք գումարտակին։ Մենք ձեզ կփորձենք։ Դուք ինտելիգենտ երիտասարդ եք, անշուշտ գրելու ձիրք և լավ ոճ կունենաք։ Ահա թե ինչ կասեմ հիմա ես ձեզ։ Ամեն մի գումարտակ ռազմաճակատում կարիք ունի մի այնպիսի մարդու, որը ժամանակագրական կարգով գրի առնի այն ռազմական դեպքերը, որ անմիջականորեն վերաբերվում են գումարտակին և պատերազմական գործողությունների մեջ նրա ունեցած մասնակցությանը։ Անհրաժեշտ է նկարագրել բոլոր հաղթական արշավները, այն բոլոր նշանավոր դեպքերը, որոնց գումարտակը մասնակցել է և որոնց ժամանակ առաջատար կամ նկատելի դեր է կատարել, անհրաժեշտ նյութեր նախապատրաստել բանակի պատմության համար։ Դուք ինձ հասկանո՞ւմ եք։

— Ճիշտ այդպես, պարոն կապիտան։ Դուք նկատի ունեք, որքան ես հասկանում եմ, բոլոր զորամասերի կյանքից առնված մարտական էպիզոդները։ Գումարտակն ունի իր պատմությունը։ Գունդն իր գումարտակների պատմության հիման վրա կազմում է գնդի պատմությունը։ Գնդերի պատմության հիման վրա կազմվում է դիվիզիայի պատմությունը և այլն… Ես այդ գործին կնվիրեմ, պարոն կապիտան, իմ ողջ ունակությունը։

Հոժարական Մարեկը ձեռքը դրեց սրտին․

— Ես անկեղծ սիրով կնշեմ մեր գումարտակի բոլոր փառապանծ գործերի թվականները, մանավանդ հիմա, երբ հարձակման ամենաթեժ ժամանակն է և երբ օրը օրին պետք է համառ մարտեր սպասել, որոնց ընթացքում մեր գումարտակը իր հերոս որդիների դիակներով կծածկի ռազմի դաշտը։ Գիտակցելով գործի ամբողջ լրջությունը, ես կգրեմ գալիք դեպքերի ընթացքը, որպեսզի մեր գումարտակի պատմության էջերը լցված լինեն հաղթանակներով։

— Դուք, հոժարական, կցվում եք գումարտակի շտաբին։ Զեզ վրա պարտավորություն եմ դնում հիշատակել պարգևատրման ներկայացվածներին, նշել, իհարկե, համաձայն մեր ցուցումների, այն արշավները, որոնց մեջ դրսևորվել են գումարտակի բացառիկ մարտունակությունը և երկաթյա կարգապահությունը։ Դա այնքան էլ հեշտ չէ, հոժարակա՛ն, բայց հուսով եմ, որ դուք բավականաչափ դիտողականություն ունեք և, ինձնից որոշ դիրեկտիվներ ստանալով, մեր գումարտակին առանձնակի տեղ կհատկացնեք մյուս զորամասերի մեջ։ Ես գնդին հեռագիր եմ ուղարկում ձեզ գումարտակի պատմաբան նշանակելու մասին։ Ներկայացեք երկրորդ վաշտի ավագ գրագիր Վանեկին և ասացեք, որ ձեզ տեղավորի իր վագոնում։ Այնտեղ բավական շատ տեղ կա։ Վանեկին հայտնեցեք, որ ես նրան սպասում եմ։ Եվ այսպես, դուք ծառայության կընդունվեք գումարտակի շտաբում։ Դա հրամանով կձևակերպվի։

* * *

Խոհարար֊օկուլտիստը քնած էր, իսկ Բալոունն անդադար դողում էր, քանզի արդեն բացել էր պորուչիկի սարդինների տուփը։ Ավագ գրագիր Վանեկը գնացել էր կապիտան Սագների մոտ, իսկ հեռախոսավար Խոդոունսկին կայարանում մի շիշ գիհօղի էր ճարել ու խմել և հիմա զգացված երգում էր.

Մինչ հաճույք էի վայելում կյանքում,

Դյութիչ էր թվում աշխարհն իմ աչքին.

Դու սրտիս հավատ էիր ներարկում,

Եվ հոգիս լի էր սիրով խնդագին։

Բայց երբ թշվառս իմացա հանկարծ,

Որ կյանքը նենգ է, նենգ ու չարակամ,

Ե՛վ սեր, և՛ հավատ չքացան անդարձ,

Եվ հեկեկացի առաջին անգամ։

Հետո նա վեր կացավ, մոտեցավ ավագ գրագիր Վանեկի սեղանին և մի թդթի կտորի վրա խոշոր տառերով գրեց. «Սույնով խոնարհաբար խնդրում եմ ինձ նշանակել գումարտակի փողահար: Հեռախոսավար Խոդոունսկի»։

Կապիտան Սագների և ավագ գրագիր Վանեկի խոսակցությունր կարճ տևեց։ Կապիտանը նրան միայն նախազգուշացրեց, որ գումարտակի պատմագիր հոժարարական Մարեկը ժամանակավորապես Շվեյկի հետ գտնվելու է նույն վագոնում։

— Ես կարող եմ ձեզ միայն մի բան ասել։ Մարեկը, ես կասեի, կասկածելի, քաղաքականապես անբարեհույս մարդ է։ Աստվա՛ծ իմ։ Ներկայումս դրանում զարմանալու բան չկա։ Ո՞ւմ մասին այդ բանը չեն ասում։ Բայց դա միմիայն ենթադրություն է։ Կարծեմ ինձ հասկանում եք, ճի՞շտ է։ Ես ձեզ միայն նախազգուշացնում եմ, որ եթե նա սկսի որևէ այնպիսի խոսակցություն… Հասկանո՞ւմ եք, ձեռաց խոսքը կտրեցեք, որպեսզի որևէ գլխացավանքի մեջ չընկնեմ։ Ուղղակի ասացեք, որ այլևս դուրս չտա, և վերջ։ Դա չի նշանակում, իհարկե, թե պետք է իսկույն վազել ինձ մոտ։ Հետը խոսեցեք բարեկամաբար։ Այդպես խոսելն ավելի լավ է, քան տխմար ամբաստանությունները։ Մի խոսքով, ես ոչինչ չեմ ուզում լսել, որովհետև… Հասկանո՞ւմ եք։ Այդպիսի բաները ստվեր են գցում ամբողջ գումարտակի վրա:

Վերադառնալուվ իր վագոնը, Վանեկը հոժարական Մարեկին մի կողմ տարավ և ասաց.

— Լսեցեք, դուք կասկածի տա՞կ եք։ Ասենք, դա կարևոր չէ: Միայն թե հեռախոսավար Խոդոունսկու ներկայությամբ ավելորդ բաներ չխոսեք։

Հազիվ էր նա խոսքը վերջացրել, երբ Խոդոունսկին մոտեցավ ավագ գրագրին և նրա գիրկն ընկավ ու սկսեց հեծեծալ։ Հարբածի այդ հեծեծանքները պետք է նշանակեին հետևյալ երգը․

Մեն ու միայնակ, բոլորից լքված,

Սիրտս մի անհույս տխրությամբ լցված,

Ես արցունք էի թափում դառնագին

Իմ սիրած կույսի քնքշալի կրծքին։

Եվ մի երկնային սիրով անվախճան

Աչքերն իր ժպտում, հույս էին տալիս,

Շշնջում էին շուրթերն իր մարջան.

— Քե՛զ հետ եմ ես միշտ, քե՛զ հետ, սիրելիս։

— Քեզ հետ եմ ես միշտ,— բոռում էր Խոդոունսկին,— ինչ որ հեռախոսով լսեմ, իսկույն ձեզ կպատմեմ։ Թքել եմ երդումի վրա։