Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

Ամբողջ ճանապարհին նրան թվացել էր, թե դիմելու այդ ձևը տվյալ պահի համար ամենից հարմարն է և հայրականորեն սրտառուչ։

Շվեյկը վեր կացավ իր մահճակի վրայից, ֆելդկուրատի ձեռքն ամուր սեղմեց ու ասաց․

— Շատ ուրախ եմ, ես էլ Իննսունմեկերորդ գնդի տասնմեկերորդ վաշտի հանձնակատար Շվեյկն եմ։ Մեր զորամասը վերջերս տեղափոխեցին Լեյտի Բրուկ։ Նստեցեք, պարոն ֆելդկուրատ, և պատմեցեք, թե ձեզ ինչի համար են նստեցրել։ Դուք, ինչքան չլինի, սպայի աստիճան ունեք, և պետք է նստեիք կայազորի բանտում, և ոչ թե այստեղ, ուր մահճակները ոջլոտ են։ Ճիշտն ասած, երբեմն մարդ ինքն էլ չի իմանում, թե որտեղ պետք է նստի։ Պատահում է, որ գրասենյակում շփոթում են կամ պատահմամբ է այդպես լինում։ Մի անգամ, պարոն ֆելդկուրատ, կալանքի տակ էի Բուդեյովիցիում, գնդի բանտում, և ինձ մոտ մի դերակալ-կադետ բերին։ Այդ դերակալ-կադետ ասածը ֆելդկուրատի պես բան է. ո՛չ սպա է, ո՛չ զինվոր, զինվորների վրա սպայի պես բղավում է, բայց երբ նրան մի բան է պատահում՝ նստեցնում են հասարակ զինվորների հետ։ Դրանք, ճիշտ ասած, պարոն ֆելդկուրատ, ընկեցիկների վիճակում էին. սնվելու համար նրանց ենթասպաների խոհանոցին չէին կցում, զինվորների խոհանոցից էլ կերակրվելու իրավունք չունեին, քանի որ աստիճանով բարձր էին, սպայական սնունդ էլ չէին ստանում։ Այդ ժամանակ նրանք հինգ հոգի էին։ Սկզբում զինվորների կանտինայում^[13] միայն շոռ-մոռ էին ուտում, քանի որ նրանց համար այնտեղ սննդաբաժին չէր ստացվում։ Հետո այդ գործին խառնվեց ավագ-լեյտենանտ Վուրմը և նրանց արգելեց զինվորների կանտինան գնալ, թե իբր դա անհամատեղելի է դերակալ-կադետի պատվի հետ։ Է՛, ի՞նչ պիտի անեին, քանի որ չէին թողնում նաև սպայական կանտինան մտնել։ Այդպես կախված էին երկնքի և երկրի արանքում և մի քանի օրվա մեջ այնքան էին հոգեմաշ եղել, որ նրանցից մեկը իրեն գցեց Մալշա գետը, իսկ մի ուրիշը գնդից փախավ և երկու ամիս անց մի նամակ ուղարկեց զորանոց, որով հայտնում էր, թե Մարոկկոյում զինվորական մինիստր է դարձել։ Մնացել էին չորսը։ Մալշայի մեջ նետված դերակալ-կադետին փրկել էին։ Իրեն ջուրը գցելիս նա հուզմունքից մոռացել էր, որ լողալ գիտե և որ լողի քննությունը գերազանց է հանձնել։ Նրան պառկեցրին հիվանդանոցում, բայց այնտեղ էլ չգիտեին, թե ինչպես վարվեն. սպայակա՞ն վերմակ գցեն վրան թե հասարակ։ Ի վերջո այսպիսի ելք գտան։ Ոչ մի վերմակ չտվին և փաթաթեցին թաց սավանի մեջ, այնպես որ կես ժամ հետո նա խնդրեց, որ թույլ տան նորից գնալ զորանոց։ Ա՛յ հենց դրան, դեռ բոլորովին թաց-թաց, նստացրին ինձ հետ։ Նստեց մի չորս օր և երանության մեջ էր, քանի որ սնունդ էր ստանում, ճիշտ է՝ կալանավորի, բայց և այնպես սնունդ։ Նա, ինչպես ասում են, իր ոտքերի տակ ամուր հող էր զգում։ Հինգերորդ օրն եկան նրան տանելու, իսկ տանելուց կես ժամ անց նա վերադարձավ գլխարկը վերցնելու և ուրախությունից լաց էր լինում։ Եվ ինձ ասաց. «Վերջապես մեր մասին, որոշում եկավ։ Այսօրվանից դերակալ-կադետներիս հաուպտվախտ կնստեցնեն սպաների հետ։ Սնունդի համար արժեքից ավելի կվճարենք սպայական խոհանոցին, իսկ մեզ կկերակրեն այն բանից հետո, երբ սպաները կուշտ ուտեն-պրծնեն։ Կքնենք ստորին աստիճանավորների հետ, սուրճ կստանանք սպայական խոհանոցից, իսկ թութուն՝ զինվորների հետ»։

Ֆելդկուրատ Մարտինեցը միայն հիմա ուշքի եկավ և Շվեյկի խոսքն ընդհատեց մի ֆրազով, որի բովանդակությունը ոչ մի առնչություն չուներ մինչ այդ տեղի ունեցած խոսակցության հետ.

— Այո՛, այո՛, սիրեցյալ որդիդ իմ, երկնքի և երկրի միջև կան բաներ, որոնց մասին պետք է խորհել բոցավառ սրտով և կատարյալ հավատով առ ողորմածն աստված։ Քեզ եմ գալիս, սիրեցյալ որդիդ իմ, հոգևոր մխիթարությամբ։

Նա լռեց, քանի որ իր մխիթարությունը մի տեսակ գլուխ չէր գալիս։ Ճանապարհին նա խորհել ու կազմել էր պլանն իր ճառի, որը հանցագործին պետք է մտածել տար իր կյանքի մասին և այն համոզմունքը ներշնչեր, թե նրա բոլոր մեղքերին երկնքում թողություն կտրվի, եթե զղջա և դրանց համար անկեղծորեն վշտանա։

Մինչ նա մտածում էր, թե ինչպես անցնի հիմնական թեմային, Շվեյկը նրան կանխեց, հարցնելով, թե արդյոք սիգարետ չունի՞։

Ֆելդկուրատ Մարտինեցը մինչև հիմա ծխել չէր սովորել։ Դա այն վերջին բանն էր, որ նա պահպանել էր իր նախկին ապրելակերպից։ Մի անգամ, երբ գեներալ Ֆինկի մոտ հյուր եղած ժամանակ գլուխը սկսել էր դժժալ, փորձել էր մի սիգար ծխել, բայց իսկույն փսխել էր և այդ ժամանակ նրան թվացել էր, թե պահապան-հրեշտակն էր նախազգուշաբար իր կոկորդը խուտուտ ավել։

— Չեմ ծխում, սիրեցյալ որդիդ իմ,— արտակարգ արժանապատվությամբ պատասխանեց նա Շվեյկին։

— Զարմանում եմ,— ասաց Շվեյկը,— ես ծանոթ եմ շատ ֆելդկուրատների, իսկ նրանք ծուխն այնպես էին փչում, որ Զլիհովի օղեգործարանը ձեզ օրինակ։ Առհասարակ չեմ պատկերացնում, թե ֆելդկուրատն ինչպես կարող է չծխել ու չխմել։ Մեկին գիտեի, որ չէր ծխում, բայց փոխարենը թութուն էր ծամում և քարոզ կարդալիս ամբողջ ամբիոնը թուք դարձնում։ Դուք որտեղացի՞ եք, պարոն ֆելդկուրատ։

— Յիչինցի,― կոտրված ձայնով պատասխանեց կայսրական թագավորական տեր հայր Մարտինեցը։