Китап (роман)

Ул кулындагы табышка тагын беркадр карап торды. Борынгы агачны эшкртеп ясалган табигый кгазь битлрдн торган бу китап кгазь катыргы белн тышланган, ялтыр тышлыгына зур, алтынсыман хрефлр белн авторны м срне исеме язылган. м ул «КИТАП» дип атала иде. йтерсе ншер итчелр бу язманы бернич гасырдан со табылачагын, ул чорда инде «китап» дигн тшенчне бтенлй юкка чыгачагын алдан белеп эш йрткннр. Килчк буын кешелре: «Бу нрс икн со?» – дип аптырап тормасын чен, аны тышына зур хрефлр белн «КИТАП» дип язып куйганнар.

Блки, чынлап та шулай булгандыр. мма наширлр, ничек кен алдан крчелр булмасын, бер нрсне ислреннн чыгарган – дверлр згр белн кешелр д, шул исптн теллр д згр, бер трле тшенчлр, анахронизмга йлнеп, кулланыштан тшеп кала, алар урынына яа сзлр кил. леге табылдыкны тышына зур хрефлр белн КИТАП дип язып куелса да, бу сз бгенге заманны гади кешесе чен берни д алатмый иде.

Лкин Илдар гади кеше тгел иде. Рамил хмтович аа мбри рвешт диярлек борынгы символларны йрткн иде. Ул вакытта леге эш Илдарга мгънсезг вакыт ткр сыман тоелды. Хтта профессор миннн нрсгдер кл шикелле, ни чендер мыскыл итрг тели, дигн уй да килглде башына. мма бу фикере шундук юкка чыкты. Ул Рамил хмтовичны яхшы кеше икнен бел м аа тулысынча ышана иде. йрнерг куша икн, димк, шулай кирк. Лкин ниг иркенлбрк эшл ммкинлеге бирмск? Шулкадр нрсне бернич сгать эченд ерып чыгып буламыни?! Лкин, кич итг, бу уе да таралды. Профессор рвакыттагыча хаклы булып чыкты. Илдар ул биргн тамгаларны таный гына тгел, тамганы тамгага кушып укый да ала иде инде. м искиткеч кызык нрс икн – леге тамгалар белн кешене сзлрен билгелп була… Илдарга бу кызык та, соклангыч та булып тоелган иде. Хтта зене фнни эшчнлеген шушы темага багышлау турында да уйлаган иде. м… м, лабораториядн чыгуга, барысы турында да онытты. ле мен, кулына китап килеп элккч, ул ммсен иск тшерде м кангать елмаеп куйды. лбтт, ул зене белемен ген тгел, Рамил хмтовичны кистлрен д исен тшерде. Бу белемнрне беркем белн д уртаклашырга ярамый. «Син боларны берсен д белмисе. Киркле чагыда гына хтерлисе д, кирге беткч онытасы, – дип кабатлады ул зен. – Аш сиа ачыкканда гына кирк, йокы – арыганда гына. леге белем д шулай ук. Ул сиа бары тик ниндидер мсьлне чишкнд ген кирк…» Лкин ул зен бу уйларына ышандыра алмады.

«А астыа беркетеп куй, – дигн иде профессор, – зене гыйлемле икнене алаган кннн алып, син – куркыныч кеше.»

Кинт Илдар буыннарыны йомшарып китен тойды. Ул, сыар кулы белн стлг таянып, акрын гына креслога килеп утырды. Мондый очракта блм аны юатырга тырышыр, нинди д булса музыка куяр, рухын дваларлык импульслар ибрер иде. мма аа беркем д ярдм итмде. Автоматик хезмтлндер системасын ул сндергн иде. Хатыны – ваннада. Йрге ярылып лс д, йгереп килче булмас. Ул креслога утырды да стлг башын салып тынып калды. Кзг брелеп торган сбп булмаса да, ул зе чен барысы да згргнен яхшы алый иде. Гадтлнгн тормыш инде артта калды. Ул хзер – шушы соклангыч дньяны гади бер галиме тгел, ул куркыныч кеше иде.

Илдар кулындагы табылдыкка тагын беркадр карап торды да беренче битен ачты. Тамгаларга кз йгертте.

Хзер эш блмсеннн тиз ген чыга алмаячагын чамалый иде инде. Бу китап монда бер д юктан гына пйда булмаган, м Илдар аны укырга, нкъ мен хзер, нкъ шушы вакытта укырга тиеш иде.

10

«КИТАП» тан зеклр

* * *

Миа калса, бтенесе д гади ген бер бхстн башланды.

Даутовны сез белсез микн?.. Абрар Муса улын… минем бгенгедй кз алдымда ле.

Телевизор экраннарыннан да, газета-журнал битлреннн д бик сйкемле булып крен. Озын буйлы, зифа гдле. Бдрлнебрк торган когырт ччлре тагын да ныграк сйкемлелек стп ибр. елмайганда ялтырап киткн тигез тешлре кзне явын алырлык дрд булып, аны елмаюын тагы да яктырак ит. лбтт, гр ул акыллы фикерлре белн келлрне яуламаса, боларны берсе д, хтта Айдар Галимовныкына1 охшабрак торган брхет тавышы да шаккатыра алмас иде. Ул рбер сзен нкъ з вакытында, нкъ з урынында йт. м рвакыт син кткн, син ишетерг телгн фикерне иткер. Телевизор караганда да, газета укыганда да аны телктше, фикердше итеп крсе м хтта з мнфгатьлре каршы кил торган уйлары белн д бер каршылыксыз килешсе. Бер сз белн йткнд, кз сирп белн хатын-кызны акылын уйдырырлык, ир-атларда хрмт уятырлык шхес. Моа тагын аны бик югары урында утыруын, бик бай фнде булуын м йлнмгнлеген д стс…

Ул чакта Даутов бик билгеле кеше тгел иде ле. лбтт, з даирсенд, сясмннр м бай трлр арасында аны абруе элек т зур иде, ил буенча… рхлд, ул вакытта мин аны кем икнен д белми идем.