Китап (роман)

Мин ул вакытта бары тик язучылык белн ген шгыльлн идем. Бген безне нр кешелрен хтерлче юк диярлек инде. «дбият» дигн тшенч кулланылыштан тшеп калды. Ул чорда да бу эш лоторея уены сыманрак нрс иде – й уышка ирешсе, яки ирешмисе. леше шушы ике юлны кайсы тшс д, зене бхетле дип саный алмыйсы, чнки китаплары алып килгн др сине мул, иркен тормышка чыгармый. Бу – аз санлы халыкны диплре лешен тшкн котылгысыз язмыш. м иатчыларны барысы да моны алап, чамалап тора. Дресен йткнд, алар белн матди табыш артыннан куу телге идар итми, алар язган срлре белн халыкны яшешен бизрг, келен матурларга омтылалар м злрен рух сакчысы итеп крлр. Бу кыланышлары чен аларны берлр изгег, берлр сантыйга испли. Мин д мен шул кавемне бер кисге идем.

Язылган срлр бик кп, тик аларны берсе д китап булып чыкмый, м мин очраклы акчага кн креп яшрг мбр идем. Берр повесть журналларда днья крс, бу бик зур вакыйгага йлн. Юк, укучылар чен тгел, минем чен. Укучылар арасында да й телефоннан шылтыратып, й земне очратып мактап яки сгеп китчелр табыла, лкин кпчелек аларны укымый, укыса да ошатмый, ошатса да, эндшми калуны хуп кр. минем чен укучылар фикере артык мим д тгел кебек, срне басылып чыгуы зе к сенеч – чнки ярыйсы гына гонорар тлилр, рхлд, минем ярлы язмышымда ул бик зур булып крен иде.

Мин китап кибетлрен кермск тырышам, андагы киштлрд тезелеп торган чит ил язучыларыны унар-егермешр том китапларын кргн саен, аным рни, мин д алардан ким тгел бит, мин д, шулкадр китаплар чыгарып, данлыклы м бйсез язучы булып яши алыр идем, дип уйлыйм. Бу уй минем бтен кефемне кыра, земне мескенлегемне иск тшер. Кайчагында хтта з талантларын бар дип белмгн халкыма да, аны шушы хлг тшергн ата-бабаларга да рнеп куям. Кп санлы, длтле миллт булсак, безне китапларны укучылар да кп булыр иде. Китап кадерен белгн кешелребез кп булса, халыкны з-зен булган ихтирамы артыр, ул з тормышына аек кз белн карар дрд булыр иде. м бйсез, иркен тормышлы иатчылар тагы да яхшырак срлр язар иде. Бу «иде» лрне санап кына бетерерлек тгел. м алар миа беркайчан да тормышка ашмаячак хыял гына булып тоела.

Бернич ай элек кен «Китап» ншриятыны директорына кереп чыккан идем. Калын гына берр китап чыгарып булмасмы дип инде. Ул болай диде: «Без р авторны ыентыгын биш елга бер ген чыгарабыз. Сине китабы былтыр гына днья крде, шулай булгач, тагы дрт ел ктрг туры килер».

Язучы биш елга бер китап кына язып тора алмый, м биш елга бер ген китап язган кешене «язучы» дип атау да дрес тгелдер. Димк, безд язучылыкны юк ит кренеше длт ншриятлары дрсенд рсмилштерелгн булып чыга. Мин директорга мондый нрсне дбиятны – димк, мдниятне умыртка сяген – бетерг юнлтелгн гамл икнен алатырга тырышып карадым. мма ул берни д ишетерг телмде. м мин метсезлекк бирелеп чыгып киттем. Келд рн иде. Юк, зем китап чыгара алмаган чен тгел… ншрият директоры булып утырган кешелрне шундый мнсбте, з халкына булган битарафлыгы чен. гр эшлр шулай барса, бер ун-унбиш елдан безне телд китап укырлык адм калмаячак, бер йз-йз илле ел узуга, ирд яшче миллтлр исемлегеннн бтенлй югалачакбыз. Шуны беркем д аламый микнни со?! Алыйлар инде, лбтт. Лкин беркем д моны чен борчылмый. Кндлек мшкатьлр, корсак хстре янында ул чынбарлык булып тоелмый, тоелса да, бик т ерак, безне гомерд ген килеп итмстер кебек тоела. Бу, крсе, югалуга дучар ителгн халыкларны бер зенчлегедер инде.

Нишлисе, мескен халыкны язучылары бхетле була алмый.

Мин з халкымны мен шундый бхетсез бер баласы идем. Ул мллрд мин з бхетсезлегемне аермачык кр идем: яа роман белн булашып, дньямны онытканмын – бурычка да хтсез керелгн икн, тлрг бер тиен д акчам юк. м и аянычы – тиз ген эшлп алырлык ммкинлек т юк иде. тк сорап торырлык кешелр турында авыз да ачасы тгел – монысы йтмсм д алашыладыр. Акча, лбтт, бхетсез кешене бхетле ит торган нрс тгел. мма аны бер серле ягы бар – кесд акча бетс, зене мескен итебрк тоя башлыйсы. м келе корт булып оялаган шушы тойгы сине, чынлап та, мескенг йлндер. з-зене кимсетерг тотынасы… бу дньяда беркем д (беркем д!) сине з-зене кимсеткн дрд кимсет алмый. Газапны и зурысы – з аныны зе талаудыр ул.

анымны таланган чагы иде. Моа, лбтт, тнне хлсезлне д сбпче булгандыр. Согы сремне согы ноктасын куюга, мин земне чиксез арыганлыгымны тойдым. Бу – берни белн д тилп булмаслык алу. Тнене бтен кзнклре берьюлы м аерым-аерым хлсезлнеп таркала башлагандай була. Син крен ген ебеп тшсе…

Тлеген ике-ч сгать кен йоклап, куе кофедан башка бернинди ризык та капмыйча айлар буена эшлгн иатчыны бу халтен аларга ммкиндер.

Компьютер артыннан торуга, мин чайкалып куйдым м, егылып китмс чен стлг таянып, бертын басып тордым. Башымны артка борып, авып-нитеп китсм аякны сузып иркенлп йокларлык урын эзлрг маташтым. Блмд эш стле белн китап шкафларыннан башка мебель юк иде. Кайда егылса да, как иднг тшсе. Бары тик стеналарга башыны брмслек итеп кен аварга кирк. Бу инде йрнелгн нрс иде…