Комплекси таълим-метод: Экологияи муандис

Истеъмолкунандаи асосии об ин заминои кишоварзии обёришаванда мебошанд, ки иссаи оно дар истифодабарии об 75-80%-ро ташкил медиад, ё 6,5-7 километри мукааб дар як сол. Дар баробари ин талафоти об дар давраи обёр зиёд аст ва он зиёда аз 20%-ро ташкил медиад, сабаби асосии он истифодабарии усулои кунаи ирригатсион (обмонии уяк), каналои обрасон рйпуш нестанд, омили итисодии сарфа намудани об вууд надорад. Дарозии канало 30 азор километрро ташкил мекунад; шабакаои закашу забуро – 11 азор километр. исоби омории истифодабарии об солои тлон боз гузаронида намешавад. исми зиёди маълумото дар бораи истифодабарии об дар хоагии ишло дар асоси пурсиш – баоди амъовар мешаванд ва камбудиои он зиёд аст.

Технологияои замонавии обёр, масалан, обёрии атраг, истифодабарии обро 50-80%

дар муоиса бо усулои озира сарфа мекунад, вале бо сабаби арзиши баланди ин технологияо ва нархи пасти (тарифои) об, ариб истифода бурда намешаванд. Обёрии зиёду айрисамаранок на тано ба талафоти зиёди об, инчунин ба шршав ва бодлесии замин ва дигар оибатои нохуш оварда мерасонад. Масалан, дар водии Ёвон партоиши обои дренаж ба хокои ноустувори теппао ва обёрии исрофкорона ташкил ёфтани оббурдаю ариои калон оварда расонд.

Барои обёри на тано оби бисёр, балки энергияи зиёд низ сарф мегардад. Стансияои обкаш ар сол 1,3-1,5 миллиард киловатт – соат увваи бар (15-20% аз ами умумии истесоли он) барои кашида гирифтани 5-6 миллиард метримукааби об, асосан дар давраи тобистон, истеъмол мекунанд. исми зиёди насосои обкашкунаю фарсуда шудаанд ва барарорсозиро талаб мекунанд. Хароот барои барарсозии системаи ирригатсион 1 миллиар доллари ИМА арзёб мегардад, аммо дар 15 соли охир ба мелиоратсия ва обёр дар намуди арзо, гранто ва кумаки техник фаат 200 миллион доллари ИМА хароот шудааст, ки он 5 маротиба аз талабот кам аст.

Хоагиои фермер дар ассотсиатсияои обистифодабарандагон муттаид мегарданд, то ки исоби истифодабар ва тасимоти байнихоагии об, амъовар, пардохти аи хизматрасон ва истифодабарии иншооти байнихоагиро таъмин намоянд. амаг 400 ассотсиатсияои обистифодабарандагон ташкил шудаааст (АИО). Вале пардохти аи истифодабарии об тано харооти минималии онро (увваи бар барои кори насосо ва корои нигодории канало), харооти гузаронидани корои барарорсоз, нигобонии авзои об, дар бораи пардохт барои об, амчун захира ва хизматрасонии экосистемав (бо усули таби тоза кардани об ва айра) тамоман гап намеравад. Нархои паст, аз як тараф, шакли дастгирии итимоии аол ба исоб мераванд, аз тарафи дигар, сабаби айримасаднок истифода бурдани об, суст ор намудани технологияои замонав ва зиёдшавии норасогии маблао барои барароркун мегарданд. Ба вазъияти истифодабарии захираои об кам гаштани майдони кишти пахта то 350-400 азор гектар таъсири мусб расонд, ки н ба кам гаштани истифодабарии умумии об дар хоагии ишло сабаб шуд.

иссаи истифодабарии оби ншок ва барои зарурияти хоаг дар истифодабарии умумии он 4-5% -ро ташкил медиад, барои зарурияти саноат-2-3%; исми зиёди ин об аз исоби обои зеризамин истифода бурда мешаванд. Аз 400 чоои КВД «Хоагии манзилию коммунал» нисфи он ба таъмири капитал ниёз дорад. Ба олати соли 2015 барои аол ариб 20 азор исобкунанкои об насб шудааст, аз зарурияти умумии 200 азор исобкунанко 10%-и ин мидорро ташкил медиад.

Айни замон 86% истиоматкунандагони шаро, 61% истиоматкунандагони шарако ва 43% истиоматкунадагони деот бо оби ншоки таъмин гаштаанд. Нисбат ба соли 2000 ин нишондод бетар шудааст. ариб нисфи хоагиои оилав оби водопроводро аз шабакаои умумии таъминоти об, боимондаи хоагио, 25% (2 миллион нафар) аз обои манбаои ризамин – обои тозанашудаи дарёо, куло, йо, канало, яко ва канало истифода мебаранд, ки оно авобгуи меъёрои санитар нестанд, агарчи сифати обои руизаминии Тоикистон дар мамъ баланд аст.

исми зиёди нутаои аолинишин шабакаои дурусти обтозакун ва канализатсион надорад, аз ин сабаб дар ойо сати баланди касалио, махсусан дарунрав ва гипатит мушоида мешавад, ки он бо олати нохуби санитарию гигиени вобаста аст. Дар шаро наздики 50% аол аз оатхонаои обшустатозакунанда ва канализатсия истифода мебаранд, дар баробари ин дар ноияои деот зиёда аз 95% аол оатхонаои кчаг бо чуурии кандашуда доранд, ки оно ба ифлосшавии замин ва об таъдид месозанд. Инфрасохтори шабакаои канализатсион ва тозакунии об таъмиру васеъкуниро талаб менамояд. Ба айр аз Душанбе ва Хуанд обои истифодашудаи шаро фаат исман тоза мешаванд ва баъд аз он ба дарёо ор мегарданд, аз 62 шару шаракои мамлакат тано нисфи оно шабакаои канализатсион доранд. Обои боришот дар шаро ба ариои ду тарафи роо партофта мешаванд ва бе тозакун ба дарёо ор мегарданд.