Кырыыстаах таас

Тумарча Кырыыстаах таас

Аан тыл

Сахабыт сирин киэ нэлэмэн киэлитигэр биигиттэн, аыйах ахсааннаах олохтоох омуктартан, ураты тлх элбэх араас омук дьоно кэлэн лэлээн-хамсаан, олох олорон, сири-дойдуну чинчийэн-рэтэн, баайын-дуолун туаа таааран, урукку Сэбиэскэй Союу, Арассыыйа Эбэ Хотуну бараппыттара, байыппыттара буолуой? Бу ттнэн ыллахха, кстээх хамсааын Алдан кыыл кмэ аыллыаыттан – ааспыт йэ србэис сылларыттан ыла сааламмыта. Оччотооу «Алданзолото» трест кылаабынай геологынан лэлээбит эдэр геолог Юрий Александрович Билибин эрчимнээх туруорсуутунан, 1928 сыллаахха манайгы Халыматааы экспедиция тэриллибитэ. Бу экспедиция балтараа сыллаах лэтин тмгнэн, аыйах сылынан «Дальстрой» трест олохтоммута. Мантан ыла Саха сиригэр кмс промышленноа кскэ сайдыбыта.

Дойдубут бу кэминээи историята, оччотооу далааыннаах лэ-хамнас, ГУЛАГ тэриллиитэ, т тайа кистэлэин курдук, баччааа диэри тыытыллыбакка, арыллыбакка сытар. Бу р да, хара да рттээх с клнэ дьон олоун устата саланан барбыт кэм – бтн эпоха – бииги республикабыт ааспыт йэтээи историятыгар биир саамай улахан миэстэни ылар. Онон бу салаа хайа эрэ ттнэн сырдатыллыбакка хаалара дойдубут ааспыт кэминээи олоун рэтии итээин быыытынан билиниллиэхтээх.

1982 сыллаахха тахсыбыт «Кырыыстаах таас» сээн история бу кистэлэин сэгэтэн кр эрэ быыытынан суруллубута. Сээн тахсыбыта йэ чиэппэрэ ааспытын кэннэ, бу темаа иккистээн эргиллэн, кыах тиийэринэн, доруобуйа т кллрнэн салгыы лэлээн крх санаа крэйдэ. Олохтоохтору р ктхптх кмс промышленноын сайыннарыынан сибээстээн, бтн Илин Сибиир киэ иэнин тухары тлх элбэх кии дьылата тстэммитин, тлх дьон ууоа урусхалламмытын ситэри ыатарар кыах кимиэхэ да бэриллибэт. Ону арыйарга хас да уонунан кинигэ – эпопея суруллуон наада. Ол биир кии кылгас йэтигэр кыаллыбат. Онон урукку сээммин ромаа кубулутан, Халыма кмн былааннаахтык чинчийэн арыйбыт уулуччулаах учуонай Ю.А.Билибин уонна кини соратнига, Магадан куораты трттээбит В.А.Цареградскай манайгы экспедицияларын туунан саалааыны ааааччылар боломтолоругар тааарарга холоннум.

Революция иннинэ да, сэбиэскэй да кэмэ, кн бгн дааны кыыл кмс ыар тыынын сабыдыала бииэхэ, олохтоох омуктарга, тн оорбутунааар араас содулу аалбыта улахан. Онон «Кырыыстаах таас» диэн аат хайа да кэмэ суолтата сппэт.

Ааптар

1.

Сиридикээн рээ икки иэдэс хайатын таас чанчыктарыттан хардарыта тэбинэн, Халыма эбэ хотуа халдьыгыраччы срдэр. Кыараас ыллык суол рэх тоойдорун таас харгыларынан быыта охсор.

Лкй Лгнтй кхсн иигэр киинэйэн ыллыы иэн, устунан нухарыйыах курдук буолан барда. Тбтн ткчч тэрэн, икки ттнэн биллэрдик инэнээн ылла.