Кырыыстаах таас

Саас. Хаар ууллан, сир-дойду уунан килэйдэ. Кус-хаас гэннээн кэлэн турар кэмэ. Лкй Лгнтй туукка саатын сгэн, хас дааны бд кустаах дьиэтигэр кэллэ. Тэлгэээ кураанах сири булан балачча сытыйбыт ынах этэрбэин быаынан кыыйа турда. Хаас ойооунан, чалбах саатыгар, бадарааа туох эрэ араастыы сырдык хараар кстн ааарга дылы буолла. «Чалбах хараа чаылыйар ини» дии санаата. Ткнргэр санныттан саата сулбуруйан тстэ. Ону р садьыйабын диэн, биир куун сиргэ мчч тутта. Уоун иигэр хсэн ботугуруу-ботугуруу, булдун ылаары крбтэ, били, бу кн Сиридикээнтэн булан аалбыт тааа сс ордук ырааырбыкка дылы буолан чаылыйа сытар эбит. Лкй ону тоо эрэ рбт курдук крд. Ылан арбааын эээригэр сууралаан ыраастаата уонна дьиэтигэр илдьэ киирдэ. Кустарын остуолга кэккэлэччи уурталаан кэбистэ. Тааын устан ыйаат, кмлгэр икки-с умуллан эрэр хардаас хаалбытын эргитэ тутуталаата. Уот иннигэр модороон ооуулаах талах олоппос турарыгар куолутунан аргынньахтанан кэбистэ. Мутук хамсатыгар табах уурунан тардан унаарыта олорон, хайдах эрэ этэ-хаана ирэн кнньрбччэ, айылаа араас да дьикти таастар бааллар ээ диэн с саныы олордо. Бу сайын от охсо сылдьан дэлби итииргээн, рс эмпэрэтигэр истиэнэ курдук туруору, дьураа-дьураа тус-туунан таастарынан дьапталлыбыт хайа сирэйин анныгар чэй рнэн срк олорон, оо сутуругун курдук мотоор, араас ойуу блх, адьас сибилигин хамсаан барыахтыы тыыннаах кэриэтэ тааырбыт н булан эмиэ оолоругар аалан биэрбитэ. Дьиибэтэ диэн, ол «нэ» кииттэн рдк сиргэ хайа дьаптала тааын быыыгар кыбыллыбытын нэиилэ арааран ылбытыгар, сыппыт сирэ ойуута ойуутунан оойон хаалбыта. Бу хантан кэлбит н дуу, туох дуу хаааыта итиччэ рдккэ ыттан баран тааыран хаалбытын Лкй бэйэтин хараа йнэн толкуйдуу сатаабыта да, кыайан тобулбатаа.

Кини кннээи лэ-хамнас тбгттэн ортоуна хаан эмэ быыстатан син ону-маны тэн, ырыалаан саныыр тбэлтэлэрдээх буолааччы. Бгн эмиэ кхс ирэн, санаата манньыйан, нухарыйыах курдук буолан эрдэинэ, Алааппыйа уолаттарынаан хотонноруттан киирдилэр.

– Кинээи ынаын хаан илдьэн биэрэин? рэх уута хаайа илигинэ илдьэн кэбииэх хааллаа.

Эмиэ сыппах быаынан сулуйаары гынна диэн, Лкй эрдэттэн суос бэриннэ:

– Мээрилээмэ. Буруйугар эн туруо суоа.

Киээлик кустарын буаран ааары олордохторуна, аллараттан трт ыыыр аттаах нуучча дьоно кэлэн, кыракый балаан иэ туолан хаалла. Мааны таастаах, кугас сулардыы бытыктаах эдэр кии, тойонноро быыылаах, сымнаас куолаынан дьиэлээхтэри кытта дорооболосто. Биир аргыыгар, хара бытыктаах, кэтит сарыннаах улахан кииэхэ, туаайан тугу эрэ эппитигэр, анарааыта Лкй диэки крт, мичээрдээн баран, уу сахалыы саарбытыгар дьиэлээхтэр сэргээлээн чрбн тстлэр.

– Бу Охотскай атыыытын лэитэ. Кини Халыма устун ындыынан сылдьыар суолу-иии рэтэр. Бииги сарсын бу рэи ксйхпт. Бу тн манна хонуо этибит.

– Ээ, оннук ини, оттон хонон бары. Хата, эн сахалыы билэр кии баар эбиккин дии, сонунна кэпсээ.

– Кэпсээтэххэ сонун баар б буоллаа дии. Дьэ, киээ наылыччы сээргэиэхпит.

Итинник аыйах тылы бырахса тээт, с кии аттарын сыгынньахтыы таыстылар. Тойонноро тутан киирбит тирии брннээх обургу хаптаай дьааыгы уа ороо илдьэн уурда. Сонун, сэлээппэтин устан ыйаары ол-бу диэки кртэлээн крд да, иилэри булбата. Аан баанаа икки мас тооо баарыгар дьиэлээхтэр таастара ыйанан тураллар. Хоноо тугу да гыныан билиминэ, дьиэлээх кии диэки крт, мичээрдээн ылла. Онтон й ылбычча, дьааыгын аа баттаан, холбуу баалла сылдьар ат боккуоптуур тооону сулбу ойутан тааарда. с-трт тооону биирдэ сыыйа тардан ылла. Дьиэлээх кииэхэ эргиллэн туох эрэ диэтэ, тооо саайар курдук сутуругунан охсуолаан крдрд. Лкй йдт гынан баран, тйэтин бэдиктэрэ ханна тиэрпиттэрин булбата. Хата, били тааын йд биэрэн, сэбэргэнэ кэтэиттэн ылан уунна. Ыалдьыт нуучча тааы мчч тута сыста. Соуйан саа аллайда. Оох чанчыгар кэлэн кынайа-кынайа кыастаста. Ытыран, ыаранатан да крд. Лкйг тугу эрэ баллыгырыыр. Онтон балаан аанын тэлэйэн туран: «Борис-ка, Бориска!..» – диэн хаыытаата. с кии сырсан тэлэкэчиэн киирдилэр. Тойонноро тугу эрэ омуннаахтык саара-саара, тааы дьонугар крдрд, Лкй диэки ыйбахтаата. Аны дьонноро соуйан-мрэн турдулар. Эмискэ буолбут бу спслгэнтэн дьиэлээхтэр дьиксинэн бардылар. Оолор остуол уугунааы кэтээриин муннугу буллулар. Алааппыйа хаас диэки дьалты хааман биэрдэ. Аалара эрэ соччо уолууйбатахтыы модьу олоппоугар аргынньахтаан олорбутун кубулуппата.

– Хантан буллу, хаан?.. – Бориска диэн ыырыллыбыт били сахалыы билэр кии, сирэйэ-хараа ркйбт, килбэчигэс киэ харахтарын дьиэличчи крн, Лкйг омуннаахтык ынан кэллэ.

– Бу кн Сиридикээнтэн.

– Ноо… ханан?

– Иккис оломтон.

– Эн билэин дуо, бу туох тааын?

– Суох.

– Оксиэ, дьэ буоллаа. Оттон тоо ылбыккыный? – Бориска бэркиээн ыйытта.

– Бээрэ, ону эиги тоо туоуластыгыт? Оттон кылабачыйарын иин муодараан ылбытым, – Лкй урут хаста дааны сэмэлэммит дьыалатыгар аны бу дьон ороооору гыммыттарыттан кыйаханан барда.

Алааппыйа киитин ити тааынан сылтаан туох эрэ буруйга тбэиннэрээри гыннылар дии санаан ыксаан, кмскээн кррг быаарынна.